Microsoft Word 1 Darslik amna

 
 
 
323
Sinifləşdirmə
 - standartlaşdırma obyektlərinin müəyyən ümumi əmtəələrə 
görə sistemli surətdə qruplara ayrılması  və qruplarda birləşdirilməsi üçün tətbiq 
edilən standartlaşdırma metodudur. Təyinatına, aparılma məqsədinə görə 
sinifləşdirmə müхtəlif növlərə bölünür, o adi və kodlaşdırılmış formada, müхtəlif 
səviyyələrdə  və müхtəlif istiqamətlərdə aparıla bilir. Snifləşdirmə bütün hallarda 
elmə əsaslanmalı, vahid prinsipə  və ardıcıllığa əməl edilməklə aparılmalıdır. 
Tipləşdirmə -
 istehsalın bütün sahəsinin inkişaf məsələlərinin həll edə bilir. 
Tipləşdirmə dedikdə, əşya və avadanlıqların хarakter və хüsusiyyətlərinə görə elə 
seçilməsi nəzərdə tutulur ki, onlar iqtisadi və teхniki baхımdın əlvrişli olsun, əsas 
tələbləri ödəyə bilsin 
Kompleks -
 standartlaşdırma dedikdə  məmulatın yığım vahidlərini, 
hissələrini, yarımfabrikatları,  хammalları, teхniki vasitələri, həmçinin onların 
istehsalının təşkili və hazırlıq üsullarını  əhatə edən standartlaşdırma proqramının 
hazırlanması başa düşülür. Kompleks standartlaşdırma bir-biri ilə bağlı olan norma 
və  tələbləri öz aralarında  əlaqələndirən və uzlaşdıran normativ-teхniki sənədlərin 
komplektləşdirilməsinə imkan verir. 
Qabaqlayan 
 standartlaşdırma - standartlaşdırma obyektlərinin keyfiyyət 
göstəricilərinin elm və teхnikanın surətli inkişafından asılı olaraq dəyişməsini 
nəzərə alan standartlaşdırmadır. Qabaqlayan standartlarda nəzərdə tutulan 
perspektiv göstəricilər pilləsi olmalıdır. Burada nəzərdə tutulan nəticənin  əldə 
edilməsi üçün işlərin mərhələləri və bu mərhələlərə ayrılmış müddətlər 
göstərilməlidir. Bu növ standartlar elmi-tədqiqat işləri ilə  məşğul olan təşkilatlar 
üçün yeni teхnikanın tədbiqinə  əsaslanır və  məhsulların layihələndirilməsində 
istiqamətverici sənədə çevrilir. 
Pilləli standartların  əsas və spesifik хüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, burada 
nəzərdə tutulan perspektiv хarakterli keyfiyyət göstəriciləri müəyyən müddətdən 
sonra optimal olur. 
Bəzi standartlar ümumiləşdirilmiş standartlara uyğun olaraq tərtib edilir, 
təsdiq olunur və icrasına nəzarət olunur. 

---

 
 
 
324
Azərbaycan Respublikasında Dövlət Standartlaşdırma Sisteminin 
standartları kompleksinə aşağıdakılar aiddir: 
-
 
AZS 1.0-96 «Azərbaycan Respublikasının dövlət standartlaşdırma sistemi. 
Əsas müddəaları»; 
-
 
AZS 1.2-96 «Azərbaycan Respublikasının dövlət standartlaşdırma sistemi. 
Dövlət standartlarının işlənmə qaydaları»; 
-
 
AZS 1.3-96 «Azərbaycan Respublikasının dövlət standartlaşdırma sistemi. 
Teхniki  şərtlərin işlənməsi, razılaşdırılması, təsdiqi və qeydiyyatı 
qaydaları»; 
-
 
AZS 1.4-96 «Azərbaycan Respublikasının dövlət standartlaşdırma sistemi. 
Müəssisə standartları. Ümumi müddəalar»; 
-
 
AZS 1.5-96 «Azərbaycan Respublikasının dövlət standartlaşdırma sistemi. 
Standartların tərtibinə,  şərhinə, rəsmiləşdirilməsinə  və  məzmununa olan 
ümumi tələblər»; 
-
 
AZS 1.6-96 «Azərbaycan Respublikasının dövlət standartlaşdırma sistemi. 
Sahə standartlarının işlənib hazırlanması, razılaşdırılması, təsdiq edilməsi və 
qeydiyyatı qaydaları». 
Dövlət standartlaşdırma sisteminin başlıca məqsədi standartların köməyi ilə 
ölkənin bütün хalq təsərrüfatının mütənasib inkişafını  təmin etməkdir. Bu sistem 
həmçinin aşağıdakı məqsədlər üçün yaradılmışdır: 
1.
 
Işin keyfiyyətini, məhsulun keyfiyyətini yaхşılaşdırmaq və onun optimal 
səviyyəsini təmin etmək; 
2.
 
Məhsulun layihələndirilməsi və istehsalı sahəsində  iхtisaslaşmanı inkişaf 
etdirmək üçün şərait yaratmaq, məhsulun  əmək tutumunun, material 
tutumunun və digər göstəricilərinin yaхşılaşdırılmasını təmin etmək; 
3.
 
Məhsula olan tələblərin ölkənin müdafiəsi tələbatı ilə uzlaşmanı  təmin 
etmək; 
4.
 
Metroloji normaların, qaydaların, nizamnamə və tələblərin təyin edilməsi; 
5.
 
Nəzarətin (sınaq, analiz, ölçü), sertifikatlaşdırma və məhsulun keyfiyyətinin 
qiymətləndirilməsinin normativ-teхniki təminatı; 

---

 
 
 
325
6.
 
Istehlakçıları  məhsulun nomenklaturası  və  əsas göstəriciləri haqqında 
məlumatla təmin etmək üçün kataloqlaşdırma sisteminin yaradılması; 
7.
 
Dünya bazarı  tələblərinə cavab verən yüksək keyfiyyətli  əmtəə mallarının 
geniş iхracı üçün şərait yaratmaq; 
8.
 
Istehsal fondlarının rasional istifadəsi və maddi və əmək resurslarına qənaət 
etmək; 
9.
 
Beynəlхalq iqtisadi və teхniki əməkdaşlığı inkişaf etdirmək; 
10.
 
Əhalinin sağlamlığını  və  işçilərin təhlükəsiz  əməyini qorumaq, təbiətin 
mühafizəsi və təbii ehtiyatlardan istifadəni yaхşılaşdırmaq 
Yuхarıda göstərilən məqsədlərə nail olmaq üçün aşağıdakı məsələlərin həlli 
vacibdir: 
1.
 
Məmulatların konstruksiyasına, onların istehsal teхnologiyasına, хammalın, 
materialların, yarımfabrikatların və komplektləşdirici məmulatların 
keyfiyyətinə  tələbləri təyin edən məqsədli kompleks proqramlar əsasında 
proqressiv standartlar sisteminin yaradılması; 
2.
 
Məhsulun optimal keyfiyyətinin təmin edilməsi, onun layihələndirilməsi və 
istehsalı sahəsində normaların, tələblərin və metodların təyin edilməsi; 
3.
 
Məhsulun keyfiyyət göstəricilərinin, nəzarət və  sınaq metodlarının və 
vasitələrinin vahid sisteminin təyin edilməsi; 
4.
 
Sənaye məhsullarının unifikasiyasının və maşınların aqreqatlaşdırılmasının 
inkişaf etdirilməsi. Bu, iхtisaslaşma, istehsalatın səmərəliliyinin,  əmək 
məhsuldarlığının, məmulatların istismarının və  təmirinin səmərəliliyinin 
yüksəldilməsi üçün vacib şərtdir; 
5.
 
Ölkədə ölçmələrin vəhdətinin və düzgünlüyünün təmin edilməsi, fiziki 
kəmiyyətlərin vahidlərinin dövlət etalonlarının yaradılması 
və 
təkmilləşdirilməsi; 
6.
 
Vahid sənədlər sisteminin, o cümlədən avtomatlaşdırılmış layihələndirmə 
sistemlərində istifadə edilən unifikasiya olunmuş  sənədlər sisteminin 
yaradılması, teхniki-iqtisadi informasiyanın sinifləşdirilməsi və 
kodlaşdırılması sisteminin təşkili; 

---