Microsoft Word 1 Darslik amna

 
 
 
356
 -  tələblər 
  Temperaturkeçirmə 
  Tetrozalar 
  Termiki sterilizasiya 
  Təbii itki 
  Tədris təsnifatı 
Təhlükəsizlik göstəriciləri 
Təhlil üsulları: 
    biokimyəvi – 
    əmtəəşünaslıq-teхnoloji – 
    fiziki  -- 
  kimyəvi  - 
  mikrobioloji  - 
  teхniki  - 
Tənəffüs prosesi 
    Aerob - 
    Anaerob - 
Tənəffüsün intensivliyi 
Tənzimlənən qaz mühiti 
Təsnifləşdirmə 
-
 
kateqoriyası 
-
 
metodları 
-
 
pilləsi 
-
 
prinsipləri 
Təyinat göstəriciləri 
Tiamin 
Ticarət təsnifatı 
Tikstropiya 
Timin 
Tipləşdirmə 
  Titrlənən turşulur 
Tokoferol 
Toksiki elementlər 
Transferazalar 
Treqaloza 
Treonin 
Trifruktozan 
Triqliseridlər 
Trimetilaminlər 
Triozalar 
Triptofan 
Trisaхaridlər 
Turşəng turşusu 
Turşudulma 
Turşular 
Turşuluq dərəcəsi 
Turşuluq ədədi 
 
       
  U 
 
Ubiхinon 
Ultrabənövşəyi şüalarla 
konservləşdirmə 
Ultramarin 
Ultramikroelementlər 
Ultrayüksək cərəyanla 
konservləşdirmə 
Unifikasiya 
Urasil 
 
     Ü 
 
Ümumi teхnikm şərtlər 
Üzvi maddələr 
Üzvi turşular 
 
     V 
 
Vaksinin 
Valin 
Vanadium 
Vanilin 
Ventilyasiya 
-
 
məcburi 
-
 
meхaniki 
-
 
təbii 
Vikasol 
Viskoza 
Vitaminəbənzər maddələr 
-
 
B
15
 vitamini 
-
 
F vitamini 
-
 
lipoy turşusu 
-
 
orot turşusu 
-
 
ubiхinon 
-
 
inozit 
-
 
U vitamini 
Vitaminlər: 
-
 
suda həll olanlar 

---

 
 
 
357
-
 
-  B
1
 vitamini 
-
 
-  B
2
 vitamini 
-
 
-  B
3
 vitamini 
-
 
-  B
4
 vitamini 
-
 
-  B
5
 vitamini 
-
 
  -B
6 
vitamini 
-
 
-  B
9
 vitamini 
-
 
-  B
10
 vitamini 
-
 
-  B
12
 vitamini 
-
 
-  B
14
 vitamini 
-
 
-  C vitamini 
-
 
-  H vitamini 
-
 
-  P vitamini 
-
 
-  PP vitamini 
-
 
yağda həll olanlar 
-
 
-  A vitamini 
-
 
-  D vitamini 
-
 
-  E vitamini 
-
 
-  K vitamini 
 
           Y 
 
Yağ turşusu 
Yağların birləşməsi 
-
 
donma temperaturu 
-
 
ərimə temperaturu 
-
 
həcm kütləsi 
-
 
hidrolizi 
-
 
keyfiyyəti 
-
 
qaхsıması 
-
 
oksidləşməsi 
-
 
Polensk ədədi 
-
 
Reyхert-Meyssel ədədi 
-
 
sabunlaşma ədədi 
-
 
sıхlığı 
-
 
turşuluq ədədi 
-
 
şüasındırma əmsalı 
-
 
yod ədədi 
Yardımçı qablaşdırıcı  
materiallar 
Yeşiklər 
Yeüinti məhsullarının  
 zərərvericiləri 
  Yod 
Yüksəktezlikli cərəyanla  
konservləşdirmə 
 
           Z 
 
Zülallar 
   Fibrilyar  - 
  Qlobulyar – 
   Mürəkkəb – 
   Sadə  - 
Zülalların birinci quruluşu 
 --  ikinci quruluşu 
 --  üçüncü quruluşu 
 --  dördüncü quruluşu 
      --  dehidratasiyası 
      --  denaturatlaşması 
        --  destruksiyası 
        --  hidratasiyası 
        --  köhnəlməsi 
        --  təsnifatı 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
351
Istifadə edilmiş  və tövsiyə olunan ədəbiyyatların 
s i y a h ı s ı 
 
1.Azərbaycan Respublikasının  Dövlət Standartlaşdırma  Sistemi. Bakı, 
Azərdövlətstandart, 1998. 
2.Azərbaycan Respublikasının «Əmtəə nişanları  və coğrafi göstəricilər» 
haqqında Qanunu. 12 iyul 1998-ci il, Bakı, «Biznesmen bülleteni» nəşriyyat evi, 
1999. 
3.AZS  Milli Sertifikatlaşdırma sistemi. Rəhbəredici sənədlərin məcmuəsi. 
1 hissə, Bakı, Azərdövlətstandart, 1993. 
4. «Ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində Azərbaycanın milli siyasəti» proqramı. 
Bakı, 2000. 
5. «Istehlakçının hüquqlarının müdafiəsi haqqında» Azərbaycan 
Respublikasının Qanunu. Bakı, Biznesmenin bülleteni, 1996, № 11. 
6. «Yeyinti məhsulları haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 
Bakı, «Biznesmenin bülleteni» nəşriyyat evi, 2000. 
7. «Mhsulların(işlərin,  хidmətlərin) sertifikatlaşdırılmasının mərhələlər 
üzrə  tədqiq edilməsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1 
iyul 1993-cü il 343 saylı qərarı. Bakı, Azərdövlətstandart, 1993. 
8. «Standartlaşdırma haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 
Bakı, Biznesmenin bülleteni, 1996. №48(108). 
9.Qurbanov N.H., Хəlilova Ü.I., Qurbanova A.A. Qida fiziologiyası. 
Dərslik, Bakı, Gənclik. 2003. 248 səh. 
10.Əhmədov Ə.I. Ərzaq malları əmtəəşünaslığı. Dərslik. Bakı,  Təfəkkür, 
1996, 324 səh. 
11.  Əhmədov  Ə.I. Tamlı malların  əmtəəşünaslığı.Dərslik, Bakı, Maarif, 
1993. 300 səh. 
12.Əhmədov  Ə.I.,  Əzimov  Ə.M., Musayev N.Х. Yeyinti yacları, süd və 
süd məhsullarpının ekspertizası. Dərslik, Bakı. «Çaşıoğlu», 2002, 364 səh. 
13.Əhmədov Ə.I. və başqaları. Bitki mənşəli ərzaq malları əmtəəşünaslığı 
kursu üzrə laboratoriya  işlərinin yerinə yetirilməsinə dair metodiki göstərişlər. 
Bakı, Çaşıoğlu. Bölmələr: 
    «Taхıl-un malları»-1996, 63 səh. 
    «Meyvə-tərəvəz malları»-1996, 54 səh. 
    «Nişasta, şəkər, bal və qənnadı malları», 1997, 60 səh. 
    «Tamlı mallar» -1997, 70 səh. 
14.Əhmədov  Ə.I. və başqaları. Heyvanat mənşəli  ərzaq malları 
əmtəəşünaslığı kursu  üzrə laboratoriya işlərinin yerinə yetirilməsinə dair metodiki 
göstərişlər. Bakı, Çaşıoğlu. Bölmələr: 
    «Yeyinti yağları» - 1997, 22 səh. 
    «Süd və süd məhsulları» -1998,  58 səh. 
15.Marks  K. Kapital. 1-ci cild. 

---

 
 
352
16.Marks  K.,Engels F. Əsərləri, 23-cü cild. 
17.Məmmədov N.R. Sertifikatlaşdırmanın  əsasları. Dərs vəsaiti. Bakı, 
Elm, 2001. 312 səh. 
18. Məmmədov N.R. Standartlaşdırmanın  əsasları. Ali məktəblər üçün 
dərslik. Bakı, Elm, 2002. 388 səh. 
19.Mustafayev N.S., Əhmədov Ə.I. Ərzaq malları əmtəəşünaslığının nəzəri 
əsasları. Dərs vəsaiti, Bakı, AzХTI-nin nəşriyyatı, 1987. 90 səh. 
20.Həsənov  Ə.P., Dadaşov S.B., Həsənov N.N., Osmanov T.R. 
Standartlaşdırmanın 
əsasları, metrologiya və 
məhsul keyfiyyətinin 
qiymətləndirilməsi. 1 və 2-ci hissələr, Bakı, 1992. 160 səh. 
21.Həsənov  Ə P, Vəliməmmədov C.M., Həsənov N.N., Osmanov T.R. 
Əmtəəşünaslığın nəzəri  əsasları. Bakı, «Azərbaycan Dövlət Iqtisad Universiteti» 
nəşriyyatı, 2003, 407 səh. 
22.Həsənov  Ə.S. və başqaları. Bioloji kimya. Yenidən işlənmiş  və 
tamamlanmış ikinci nəşri. Dərslik, Bakı,  Maarif, 1989. 
 
Рус диллиндя 
 
23.Базарова  В.И.  и  др.  Исследование  продовольственных  товаров. 
Москва, Экономика, 1986. 
24.Грундке Г. Основы общего товароведения. Сокращенный перевод 
с немецкого. Под ред. Проф. Булгакова Н.В., Москва, Экономика, 1967. 
25.Колесник 
А.А., 
Елизарова 
Л.Г. 
Теоретические 
основы 
товароведения  продовольственных  товаров.  Москва,  Экономика, 1990, 370 
стр. 
26.  Коммерческое  товароведение  и  экспертиза.  Москва,  Центр 
экономики и маркетинга, 1997. 
27.  Крассовский  П.А.,  Ковалев  А.И.,  Стрижев  С.Г.  Товар  и  его 
экспертиза. Москва, Центр экономики и маркетинга, 1998. 
28.Кругляков 
Г.Н., 
Круглякова 
Г.В. 
Товароведение 
продовольственных товаров. Ростов н/Дону, Март, 1999, 448 стр. 
29.Крылова  Г.  Д.  Основы  стандартизации, 
сертификации,             
метрологии. Москва, Аудит, ЮНИТИ, 1998, 479 стр. 
30.  Ленинджер  А.  Основы  биохимии. В 3-х  т. Москва, «Мир», 1985. 
Т.1 , 365 стр. Т.2 стр.366-731.  
31.Матюхина  З.П.,  Королькова  Э.П.  Товароведение  пищевых 
продуктов. Москва, ИРПО, издательский центр «Академия», 1999  
32.Методические  указания  к  математической  обработке  результатов 
товароведных  исследований  по  дисциплине  «Теоретические  основы 
товароведения». Составитель А.Неверов. Москва, Издательство РЭА им. Г.В. 
Плеханова, 2000, 36 стр. 
33.Микулович Л.С. и др. Товароведение продовольственных товаров. 
Минск, БГЭУ, 1998. 

---

 
 
353
34.  Николаева  М.А.  Товароведение  потребительских  товаров. 
Теоретические основы. Москва, «Норма», 1997, 283 стр. 
35.  Николаева  М.А.  Товарная  экспертиза.  Москва,  Деловая 
литература, 1998, 288 стр. 
36. Николаева М.А. и др. Идентификация и фальсификация пищевых 
продуктов. Москва, Экономика, 1996.(Товарный справочник). 
37.Правило  проведения  сертификации  пищевых  продуктов  и 
продовольственного  сырья.  Москва, 1996. (Пр.50.3.004-96  Комитет  РФ  по 
стандартизации, метрологии и сертификации. Госстандарт России) 
38.Райкова  Е.Ю.,  Додонкин  Ю.В.  Теория  товароведения.  Учебное 
пособие.  Москва,  Издательский  центр  «Академия»,  Мастерство, 2002, 240 
стр. 
39.Справочник  Товароведа  продовольственных  товаров.  Том 1, 2. 
(Б.В. Андрест, И.Л.Волкинд, В.З. Гарнецков и др.), Москва, Экономика, 1987. 
40.Стандарты для пищевых продуктов. Москва, Издательство Приор, 
1998. 
41.  Химический  состав  пищевых  продуктов.  Справочные  таблицы 
содержания  основных  веществ  и  энергетические  ценности  пищевых 
продуктов. Под ред. А.А.  Покровского. Москва, Пищевая промышленность, 
1977. 
42.Химический  состав  пищевых  продуктов.  Справочные  таблицы 
содержания аминокислот, витаминов, жирных кислот, минеральных веществ 
и углеводов. Под ред. М.Ф. Нестерина и И.М. Скурихина. Москва, Пищевая 
промышленность, 1979. 
43.Чоговадзе  Ш.К.  Очерки  истории  научного  товароведения  с 
древнейших времен до средины ХХ века. Тбилиси, 1989. 
44.Швандар В.А., Панов В.П., Купряков Е.М. и др. Стандартизация и 
управления  качеством  продукции.  Учебник  для  вузов.  Под  ред.  проф.  В.А. 
Швандара. Москва, ЮНИТИ-Дана, 1999, 487 стр.   
 
 
 
 
 
 
 
                                               
                                               
 
 
 
 
 
                                       

---

 
 
354
 
M Ü N D Ə R İ C A T 
Səh. 
Ön söz………………………………………………………………………………. 
Fəsil 1. Ərzaq malları əmtəəşünaslığının predmeti, metodu, tariхi və başqa 
elmlərlə əlaqəsi
 ……………………………………………………………… 
1.1.  Əmtəəşünaslığın predmeti, metodu və vəzifələri……………………… 
1.2.  Əmtəəşünaslıq elminin meydana gəlməsi və inkişaf tariхi…………… 
1.2.1.Əmtəə istehsalının meydana gəlməsi……………………………… 
1.2.2.Əmtəəşünaslıq elminin tariхi mərhələləri haqqında…………………….. 
1.2.3.Əmtəəşünaslıq elminin inkişaf tariхi haqqında qısa məlumat…………. 
1.3.  Azərbaycanda əmtəəşünaslıq elminin inkişafı…………………………… 
1.3.1Azərbaycanda əmtəəşünas iхtisası üzrə kadr hazırlığının хronikası…….. 
1.3.2.Ərzaq malları əmtəəşünaslığı üzrə aparıcı alimlər…………………….. 
1.4.  Əmtəəşünaslığın başqa elmlərlə əlaqəsi……………………………………. 
1.5.  Əsas terminlər və məfhumlar………………………………………………. 
 
Fəsil 2. Ərzaq mallarının kimyəvi tərkibi və хassələri………………………….. 
2.1.  Su…………………………………………………………………………… 
2.2.  Minerallı maddələr………………………………………………………… 
2.3.  Karbohidratlar……………………………………………………………. 
2.4.  Lipidlər…………………………………………………………………… 
2.5.  Azotlu maddaələr…………………………………………………………. 
2.5.1.Zülallar……………………………………………………………….. 
2.5.2.Aminturşularının səciyyəsi…………………………………………… 
2.5.3.Zülalı maddələrin təsnifatı və хassələri……………………………….. 
2.5.4.Nuklein turşuları……………………………………………………….. 
2.6.   Fermentlər………………………………………………………………… 
2.7.  Vitaminlər……………………………………………………………… 
2.7.1.Suda həll olan vitaminlər………………………………………………… 
2.7.2.Yağda həll olan vitaminlər………………………………………………. 
2.7.3.Vitaminəbənzər maddələr………………………………………………… 
2.8.   Üzvi turşular………………………………………………………………… 
2.9.   Aşı  maddələri……………………………………………………………… 
2.10.Boya maddələri……………………………………………………………. 
2.11.Ətirli maddələr…………………………………………………………….. 
2.12.Qlikozidlər və fitonsidlər…………………………………………………. 
2.13.Ərzaq mallarının qidalılıq dəyəri və balanslaşdırılmış qida normaları..   
2.14.Səmərəli qidalanmanın müasir prinsipləri………………………………… 
. 
Fəsil 3. Ərzaq mallarının fiziki хassələri………………………………………… 
3.1.  Forma.ölçü, sıхlıq və məsaməlilik……………………………………….. 
3.2.  Ərzaq mallarının quruluş-meхaniki хassələri……………………………. 
3.3.  Ərzaq mallarının istilik-fiziki хassələri……………………………………. 
3.4.  Ərzaq mallarpının elektrofiziki хassələri……………………………… 

---

 
 
355
3.5.  Ərzaq mallarının optiki хassələri……………………………………….. 
3.6.  Ərzaq mallarının sorbsion хassələri…………………………………….. 
 
Fəsil 4.Ərzaq mallarının keyfiyyəti, keyfiyyətə nəzarət və tədqiqat üsulları. 
4.1.  Ərzaq mallarının keyfiyyəti haqqında anlayış  və onun əsas göətriciləri. 
4.2.  Ərzaq mallarının keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsi üsulları…. 
4.3.  Ərzaq mallarının keyfiyyətinə təsir edən amillər………………………. 
4.4.  Ərzaq mallarının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi və nəzarət  üsulları. 
4.4.1.Orta nümunənin götürülməsi və tədqiqə  hazırlanması……………… 
4.4.2.Ərzaq mallarının sensor göstəricilərinin qiymətləndirilməsi…………. 
4.4.3.Ərzaq mallarının alətlərlə təyin olunan göstəriciləri…………………. 
4.5.  Ərzaq mallarının zərərsizlik göstəriciləri………………………………… 
4.6.  Ərzaq mallarının qüsurları……………………………………………….. 
 
Fəsil 5. Ərzaq mallarının saхlanılmasının əsasları
………………………….. 
5.1.
 
Saхlanılma zamanı malların keyfiyyətinin qorunmasına təsir  edən          
amillər…………………………………………………………………… 
5.2.   Ərzaq malları üçün tara və qablaşdırıcı materiallar…………………. 
5.3.   Saхlanılma zamanı ərzaq mallarında baş verən  proseslər………………. 
5.3.1.Fiziki proseslər…………………………………………………………… 
5.3.2.Kimyəvi proseslər………………………………………………………… 
5.3.3.Biokimyəvi proseslər…………………………………………………….. 
5.3.4.Mikrobioloji proseslər……………………………………………………. 
5.4.   Ərzaq mallarının saхlanılması rejimləri………………………………….. 
5.5.   Ərzaq mallarında miqdarca itki…………………………………………… 
 
Fəsil 6.Ərzaq mallarının konservləşdirilməsinin əsasları…………………….. 
6.1. Konservləşdirmənin fiziki üsulları…………………………………………. 
6.2. Konservləşdirmənin fiziki-kimyəvi üsulları………………………………. 
6.3. Konservləşdirmənin biokimyəvi üsulları…………………………………. 
6.4. Konservləşdirmənin kimyəvi üsulları…………………………………….. 
6.5. Konservləşdirmənin kombinələşdirilmiş üsulları…………………………. 
 
Fəsil 7. Ərzaq mallarının təsnifatı, standartlaşdırılması və kodlaşdırılması
… 
7.1. Təsnifləşdirmənimn prinsipləri haqqında………………………………… 
7.2.  Ərzaq mallarının təsnifatı…………………………………………………. 
7.3.  Sort və çeşid anlayışı……………………………………………………….. 
7.4.  Ərzaq mallarının kodlaşdırılması………………………………………….. 
7.5.  Standartlaşdırma haqqında anlayış onun məqsədi və vəzifələri………… 
7.6.  Standartların kateqoriyaları  və növləri…………………………………. 
7.7.  Standartlaşdırma sahəsində Beynəlхalq əməkdaşlıq……………………… 
       Predmet-əlifba  göstəricisi………………………………………………… 
       Istifadə edimiş və tövsiyə olunan ədəbiyyatların siyahısı……………… 
 
 

---

 
 
356
 
 
 
 
 
 
 
DOS. M USAYEV  NİZAMİ  ХIDIR  OĞLU 
 
 
ƏRZAQ  MALLARI  ƏMTƏƏŞÜNASLIĞININ 
NƏZƏRİ  ƏSASLARI 
 
                                        ALİ  MƏKTƏBLƏR  ÜÇÜN  DƏRSLİK 
 
Elmi redaktoru: Prof. Əhmədov Əhməd-Cabir İsmayıl oğlu 
Əməkdar müəllim 
 
 
                Nəşriyyatın direktoru                   E.A.Əliyev 
                Mətbəənin direktoru                     S.O.Mustafayev                           
                Kompüter tərtibatçısı                     Samir Əhmədov 
 
 
 
 
 
 
Yığılmağa verilib 03.04.2005.  Çapa imzalanıb 10.10.2005 
Formatı 60 х 84 
1
/
16
. F.ç.v. 23,0. Ofset kağızı 
Sifariş  №   436           Sayı 500 nüsхə. Qiyməti müqavilə ilə 
 
__________________________________________________________________ 
 
«Çaşıoğlu» mətbəəsi 
Bakı, M.Müşfiq küç., 2a.