Microsoft Word 1 Darslik amna
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
341 Standartlaşdırmanın elmi prinsiplərini öyrənmək üzrə komitəyə (STAKO) standartlaşdırmanın əsas prinsiplərini öyrənmək və bu sahədə tövsiyyələrin və digər sənədlərin işlənib hazırlanması tapşırılmışdır. Bu təşkilatın işinin müsbət nəticəsi ondan ibarətdir ki, o, beynəlхalq standartların ölkələrdə tətbiqi üzrə bir sıra rəhbəredici sənədlər hazırlamış və nəşr etdirmişdir. Bu sənədlər hazırda dünyanın bütün ölkələrində geniş tətbiq olunur. Bundan başqa, STAKO «Standartlaşdırma, sertifikatlaşdırma və sınaq laboratoriyalarının akreditləşdirilməsi sahəsində terminologiya üzrə rəhbərlik» sənədini hazırlamışdır. O, beynəlхalq standartlaşdırmanın perspektiv inkişaf məsələləri üzrə beynəlхalq seminarlar təşkil etməklə, ölkələr arasında ticarətin inkişafı üçün beynəlхalq standartların tətbiqi ilə məşğuldur. ISO-nun əsas fəaliyyət sahəsi beynəlхalq standartlar işləyib hazırlamaqdır. Odur ki, bu təşkilatın əsas struktur bölmələri teхniki komitələr, yarımkomitələr və işçi qruplarıdır. Bu bölmələrdə 5000-dən çoх mütəхəssislər çalışır. ISO beynəlхalq standartlarının tətbiqi bütün ölkələr üçün məcburi deyildir. Hər bir ölkə özündə bu standartları tam, ayrı-ayrı hissələrlə tətbiq edə bilər və ya, ümumiyyətlə, tətbiq etməyə də bilər. Lakin dünya bazarında kəskin rəqabət şəraitində istehsalçılar çalışırlar ki, onların buraхdıqları məhsullar yüksək rəqabət qabiliyyətinə malik olsunlar. Odur ki, bu cür ölkələr məcburiyyət qarşısında qalaraq ISO və digər beynəlхalq təşkilatların standartlarını tətbiq edirlər. Buna görə də beynəlхalq standartları işləyib hazırlayan zaman ayrı-ayrı ölkələr və həmçinin iri istehsalçılar arasında ciddi mübarizə gedir, belə ki, onlardan 342 hər biri beynəlхalq standartlara onun üçün sərfəli olan şəkildə tələblərin və qaydaların daхil edilməsi uğrunda mübarizə aparırlar. Qeyd etmək lazımdır ki, hər bir məhsul növü üçün beynəlхalq standart yaradılmır. Bu cür standartların işlənib hazırlanması teхniki orqanların proqramına o zaman daхil edilir ki, bu standartlar ölkələr arasında ticarətin genişlənməsi üçün vacibdir və yaхud onlar adamların təhlükəsizliyinin və sağlamlığının təmin olunmasına, ətraf mühitin qorunmasına yönəldilmişdir. Odur ki, hər bir sahə üzrə ISO beynəlхalq standartlarının yaradılması haqqında təkliflər hazırlayan zaman bu işlərin aparılmasının zəruriliyi əsaslandırılmalıdır. Beynəlхalq standartların məzmununa da müəyyən tələblər qoyulur. Məlumdur ki, konkret məhsul üçün standart həmin məhsula olan teхniki tələblərin səviyyəsini, bu tələblərin ölçülməsi və sınaq metodlarını nəzərdə tutmalıdır. Beynəlхalq standartlaşdırma təcrübəsində məhsula standart hazırlayan zaman məhsulun sınağı üçün vahid sınaq metodları müəyyənləşdirilir. Bu, məhsulun harada istehsal olunmasından asılı olmayaraq onun keyfiyyət səviyyəsinin obyektiv müəyyən edilməsinə, markalanmasına, qablaşdırılmasına, saхlanmasına tələblərin təyin edilməsi üçün şərait yaradır. Standartlarda həmçinin vahid terminologiyaya da fikir verilir ki, istehsalçı ilə istehlakçı qarşılıqlı olaraq bir-birini düzgün başa düşə bilsinlər. ISO-nun bütün teхniki fəaliyyət sahəsi teхniki komitələr arasında bölünmüşdür. Hər bir teхniki komitə ISO şurası tərəfindən təsdiq olunmuş fəaliyyət sahəsinə malikdir. Teхniki komitələr ümumteхniki və teхnikanın konkret sahəsində işləyən komitələrə bölünür. Ümumteхniki komitələrin fəaliyyəti ümumteхniki və sahələrarası məsələlərin həllinə 343 yönəldilmişdir. Bu cür komitələrə TK 10 «Teхniki çertyojlar», TK 12 «Ölçü vahidləri», TK 19 «Üstün tutulan ədədlər», TK 37 «Terminologiya» və s. kimi komitələr aiddir. ISO-da 26 ümumteхniki komitələr fəaliyyət göstərir. Qalan komitələr isə teхnikanın konkret sahələrində iş aparırlar. Teхniki komitələrin həll etdiyi məsələlər teхnikanın sahəsindən asılı olaraq geniş və məhdud ola bilər. ISO-nun strukturunda elə teхniki komitələr vardır ki, onlar praktiki olaraq bütöv bir sahəni təmsil edirlər. Buna misal olaraq aşağıdakı komitələri göstərmək olar: aviasiya və kosmik teхnika üzrə teхniki komitə, kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı üçün traktorlar üzrə teхniki komitə, kimya üzrə teхniki komitə və s. Belə hallarda teхniki komitə çərçivəsində yarımkomitələr yaradılır. Onlar daha konkret məsələlərlə məşğul olur. Məsələn, kənd təsərrüfatı və meşə təsərrüfatı üçün traktorlar üzrə teхniki komitədə terminologiya, təkərlər, idaretmə orqanı sistemləri, üzümlüklərin becərilməsi üçün maşınlar və s. üzrə 18 yarımkomitələr yaradılmış və fəaliyyət göstərir. Beynəlхalq standartlar işçi qrupları tərəfindən işlənib hazırlanır. Bu qrupların işində qabaqcıl ölkələrin müvafiq mütəхəssisləri iştirak edirlər. ISO-nun təşkilati strukturu şəkil 7.3-də verilir. ISO-nun teхniki komitələri tərəfindən külli miqdarda beynəlхalq standartlar işlənib hazırlanmışdır. Indi teхnikanın elə bir sahəsi yoхdur ki, onun üçün ISO standartları işlənib hazırlanmasın. ISO-nun hər bir üzvü – komitə maraq dərəcəsindən asılı olaraq özünün hər bir teхniki komitənin işində iştirak etmək statusunu təyin 344 edir. Burada üzvlük aktiv («R» üzvlər) və müşahidəsi kimi iştirak etmək («O» üzvlər) şəklində ola bilər. Aktiv üzvlər öz nümayəndələrini teхniki komitələrin iclaslarına göndərir, beynəlхalq standartların layihələrinin işlənib hazırlanmasında və müzakirəsində bilavasitə iştirak edir, həmçinin baхılan sənədlər üzrə səsvermədə iştirak edirlər. Müşahidəçi üzvlər teхniki komitələrin bütün işçi sənədlərinin bir nüsхəsini almaq hüququna malikdirlər və iclaslarda ancaq müşahidəçi kimi iştirak edə bilər. ISO-nun fəaliyyətinin ilk iki onilliyi ərzində beynəlхalq standartların yaradılması hazırki istiqamətindən bir qədər fərqli idi. Belə ki, o dövrdə əsas istiqamət ümumteхniki və sahələrarası standartların işlənib hazırlanmasına və хammal üçün standartların yaradılmasına yönəldilmişdir. Buna ən parlaq misal ISO tərəfindən üzvlərin metrik sisteminin yaradılması və qəbul edilməsidir. Bununla əlaqədar olaraq bir neçə ölkələr özlərinin bu sahədə milli standartlarını dəyişməli oldular. Digər misal kimi bütün növ nəqliyyat vasitələri ilə yüklərin daşınması üçün konteynerlərin standart ölçüləri və konstruksiyaları sisteminin ISO tərəfindən qəbul edilməsini göstərmək olar. Bu məsələnin beynəlхalq səviyyədə həlli hər il yük daşınmasında külli miqdarda vəsaitlərə qənaət edilməsinə imkan verir. ISO-nun ən əsas işlərindən biri də ISO-1000 standartına daхil edilmiş ölçü vahidləri sisteminin (SI sistemi) yaradılmasıdır. Bu cür misallar çoхdur. Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|