Microsoft Word 111 md makroiqt proses Pul ve mezenne siyaseti 2015 \352\356\357\350. doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
32 sonra (məsələn, 3 aydan sonra) sövdələşmə ilə nəzərdə tutulmuş valyuta məbləğini alıcının hesabına köçürür. Qeyd edək ki, alqı-satqı məzənnəsi əvvəlcədən satıcı və alıcı arasında razılaşdırılır. Beləliklə, müddətli valyuta məzənnəsinin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, valyuta sövdələşməsinin bağlanması və yerinə yetirilməsi arasında vaxt intervalı mövcuddur. Valyuta mübadiləsi məzənnəsində orta məzənnə göstəicisi də var. Orta məzənnə özündə alıcının vəsatıcının məzənnələrinin riyazi göstəricisini əks etdirir, ə dədi orta ilə hesablanır. Bu cür məzənnə həqiqətdə mövcud deyildir, аncаq onun səviyyəsi haqqında hər gün kütləvi informasiya vasitələrində xəbər vеrilir. Göstərilən məzənnə uzun müddət iqtisadi müqayisələrdə istifadə оlunur. Bəzən bu qiymətdən mərkəzi bankların rəsmi məzənnəsinin təsbitində istifadə olunur. Valyuta bazarında beynəlxalq banklar tərəfindən aparılan əməliyyatlar, həmçinin milli valyutaların məzənnəsi ABŞ dollarına nəzərən aparılır. Bu isə dolların beynəlxalq ödənişlərdə və ehtiyat vasitəsi kimi çox istifadə оlunmasından irəli gəlir. Məzənnələrin ümumiyyətlə, dollar üzərində ifadəsi məzənnələrin hesablamalarını asanlaşdırır. Çünki müxtəlif ölkələrin valyuta bazarlarında məzənnələr ABŞ dolları ilə milli pul arasındakı nisbət şəklində ifadə ediləndə dollar xaricində iki fərqli pul arasındakı dəyişmə nisbəti аvtоmatik şəkildə hesablana bilər. Bu cür məzənnə çarpaz məzənnə adlanır. Çarpaz məzənnə iki xarici valyutanın üçüncü valyutaya görə məzənnəsidir. Bu deyilənlərlə yanaşı valyuta məzənnəsinin daha üç növü var: 1. Rəsmi 2. Banklararası 3. Birja
Rəsmi məzənnəni Mərkəzi Bank təyin edir, məqsəd isə tədiyyə balansı müəyyən olunanda və ya tərtib olunanda gömrük ödəmələrini uçota almaq üçündür. Bu növdən istifadə hər bir ölkənin valyuta sistemindən və valyuta rеjimindən asılı olaraq dəyişir. Hansı ölkələrdə ki, təsbit edilmiş valyuta rejimi var, belə ölkələrdə məzənnə inzibati qaydada apaрılır. Mərkəzi bank tələb və təklifdən
33 asələ olmayaraq milli valyutanın məzənnəsini digər bir xarici valyutaya görə müəyyən edir. Belə hallarda məkəzi bank müxtəlif əməliyyatlara görə müxtəlif məzənnə qoya bilər. «Valyuta dəhlizi" rejimində rəsmi valyuta məzənnəsi ya «valyuta dəhlizi» çərçivəsində, ya da birja səviyyəsində həyata keçirilir, yaxud da gündəlik məzənnədən («sürünən təsbit edilmiş» məzənnə deyilir) istifadə edilir. nkişaf etməmiş valyuta bazarları olan bir çox ölkələrdə valyuta ə məliyyatları birja vasitəsi ilə aparılir və rəsmi məzənnə birja səviyyəsində həyata keçirilir. «Üzən» valyuta rejimi olan sərbəst valyuta bazar olan ölkələrdə, yəni valyuta мə zənnəsi tələb və təklif əsasında formalaşan ölkələrdə Mərkəzi Bank rəsmi мə zənnəni banklararası səviyyədə müəyyən edir. Sənayecə inkişaf etmiş ölkələrdə valyuta əməliyyatlarının əsas hissəsi banklararası valyuta bazarında həyata keçirilir və əsas məzənnəni banklararası məzənnə təşkil edir. Birja məzənnəsi adətən köməkçi xarakter daşıyır. Sərt valyuta siyasəti аpаran ölkələrdə isə rəsmi məzənnə mövcuddur. nkişaf etməmiş valyuta bazarı olan ölkələrdə məzənnə valyuta birjasında müəyyən olunur (alqı-satqı sifarişlər ə sasında məzənnə müəyyən olunur). Bu məzənnə həm banklararası, həm də bank müştəriləri tərəfindən istifadə olunur. Valyuta məzənnəsi bir sıra amillərdən asılıdır, yəni valyuta məzənnəsinin formalaşmasınana bir sıra amillər təsir göstərir. Bu amillər aşağıdakılardır: 1. nflyasiya səviyyəsi. nflyasiyanın artması milli valyutanın alıcılıq qabiliyyətini aşağı salır. Bu da öz növbəsində milli valyutanın xarici valyutalara nisbətən məzənnəsinin aşağı düşməsinə səbəb olur. 2. Tədiyyə balansının vəziyyəti. Tədiyyə balansının aktiv saldosu milli valyutanın məzənnəsinin möhkəmləndirilməsini təmin edir, çünki valyuta bazarında ona tələb artır, xarici valyutanın təklifi isə genişlənir. Passiv saldo isə м illi valyutanın ucuzlaşması ilə nəticələnir, çünki valyuta bazarında onun təklifi genişlənir, xarici valyutaya isə tələb artır. 34 3. Valyuta siyasəti. Valyuta müdaxiləsi vasitəsilə valyuta bazarının dövlət tənzimlənməsi də milli valyutanın məzənnəsinin dinamikasına təsir edir. Valyuta müdaxiləsi xarici valyutalar üzrə tələb və təklifi tarazlaşdıraraq milli valyutanın məzənnəsinin müəyyən səviyyədə saxlanılmasına imkan verir. 4. Milli gəlirin dinamikası. Milli gəlirin yüksək sürətlə artması əhalinin alıcılıq qabiliyyətini yaxşılaşdırır. Nəticədə həm daxildə,həm də xaricdə istehsal edilmiş məhsul və xidmətlərə əhalinin tələbi yüksəlir. Xarici məhsul və xidmətlərə tələbin artması idaxlın genişlənməsinə şərait yaradır. Ona görə də хаrici valyutaya tələb artır və onun milli valyutaya nisbətən məzənnəsi yüksəlir, milli gəlirin azalması isə əks nəticələr verir. 5. Faiz dərəcələri arasındakı fərq. Məsələn,ölkənin maliyyə bazarında dövlət qiymətli kagızları üzrə dərəcələrin yüksəlməsi onu həm daxili, həm də xarici investorlar üçün yüksək gəlirlilik baxımından cazibədar edir. Bu səbəbdən ölkəyə xarici sərmayənin axını güclənir.Lakin dövlət qiymətli kağızların alınmasından öncə xarici sərmayədarlar öz valyutalarını bu kağızların ifadə olunduğu milli valyutaya dəyişməlidirlər. Belə olduqda milli valyutaya tələb artır və o, xarici valyutalara nisbətən bahalaşır, əksinə, faiz ödəmələri aşağı düşəndə həm daxili, həm də xarici sərmayədarlar öz sərmayələrini ölkədən çıxararaq başqa ölkələrdə yerləşdirirlər.Milli valyutada ifadə olunmuş bu sərmayələr xaricə çıxarılmamışdan öncə xarici valyutalara dəyişdirilir. Bu da öz növbəsində milli valyutanın xarici valyutaylara nisbətən dəyərdən düşməsinə səbəb olur. 6. Möhtəkirlik əməliyyatları. Siyasi hadisələrin iqtisadi siyasətə təsir edə bilmək ehtimalı (məsələn, milliləşdirmə təhlükəsi və s.) möhtəkir axınların sürətlənməsinə səbəb ola bilər. Belə hallarda möhtəkir xarakterli əməliyyatlardan doğan axınlar, yəni zəif bir valyutadan kütləvi surətdə sabit vаlyutaya qaçmaq valyuta məzənnəsinə çox ciddi təsir göstərir. Valyuta möhtəkirliyi - bank, firma və ayrı-ayrı fiziki şəxslərin valyuta bazarlarında valyuta məzənnələrinin dəyişəcəyini ehtimal edərək və ə vvəlcədən düşünülmüş şəkildə valyuta riskini öz üzərinə götürərək gələcəkdə Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|