Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621

 
 
 
91 
yüksekten  bakmak
  (Fransızca:  “a  vol  d’oiseau”);  “от  всего  сердца”  (ot  vsego 
serdtsa) – candan  (Fransızca: “de tout mon coeur”). 
Sözcük  sözcük  yapılan  tercüme  diğer  dildeki  anlamıyla  tamamen  aynı 
olabildiği gibi, benzer de olabilmemektedir. Bu durum deyimin alıntı yapıldığı dilin 
gramer kurallarının Rusçanınkiyle  farklılık göstermesiyle açıklanabilir. Bu nedenle 
deyimsel taklitler tam ve tam olmayan olarak sınıflandırılabilir.  
Tam 
deyimsel 
taklitlerde 
yabancı 
deyim 
hiçbir 
değişikliğe 
uğramadankullanılır  (kıyaslama:  “задняя  мысль”  (zadn’aya  mısl’)  art  düşünce  – 
Fransızca:  “arriére  pensée”;  “синий  чулок”  (siniy  çulok)    evlenmemiş  kadın    - 
ngilizce:  “blue  stocking”;  “бумага  не  краснеет”  (bumaga  ne  krasneyet)    kağıda 
herşey dökmek mümkündür
  - Latince: “epistola non erubescit” ) 
Tam olmayan deyimsel taklitler – yabancı dilden gelen deyimlerin ögelerinin 
gramer aktarımında bazı değişiklerle birlikte sözcük sözcük tercüme edilmesidir.  
Örneğin,  
Rus dilinde “niteleyici” (opredeleniye) olarak ismin tamlayan hali yerine daha 
çok sıfatlara  rastlandığı  için (Fransızca: “chemin  de  fer”, harfi  harfine  –  “дорога 
железа” (demirden yol)) yerine “железная дорога” (demir yolu) kullanılmaktadır; 
(Fransızca:  “flambeau  de  jour”,  harfi  harfine  –  “светило  дня”  yerine  “дневное 
светило” – (güneş)  kullanılmaktadır.  
 
 

---

 
 
 
92 
3. 4. 4. Deyimsel yarı taklitler. 
Deyimsel yarı taklitler,
 «yabancı deyimlerin yarı tercümesi (yarı alıntısı) 
şeklinde  ortaya çıkmaktadır. Bu tür deyimlerde  ögelerin bir kısmı tercüme edilir, 
diğer kısmı ise tercüme edilmeden olduğu gibi  alınır.»
48
  
Örneğin: “пробить брешь” (probit’ breş)  (Fr. “batter en breche”) batter – 
“delmek”  (пробить)  olarak  tercüme  edilmiş,  ‘en  breche’  ise  tercüme  edilmeden 
alınmıştır;    “смешать  карты”  (smeşat’  kartı)  oyunu  bozmak  -  (Fr.  “brouiller  les 
cartes”),  “строить  куры”  (stroit’  kurı)  kur  yapmak  –  (Fr.  “fair  la  cour”), 
“артезианский  колодец”  (artezianskiy  kolodets)  artezyen    kuyusu  –  (Fr.  “puits 
artesian”). 
Çağdaş  Rus  dilinde  görülen  yabancı  deyimlerin  alıntıları  ve  yarı  alıntıları 
üzerinde  yapılan  çalışmalar,  deyimlerin  semantik  bitişiklik  düzeyi  ile  bunların 
anadile alınabilme kabiliyeti arasında dar bir ilişki olduğunu göstermektedir. 
Deyim birleşmeleri(soçetaniya) ve deyim ifadeleri (vırajeniya) ana dile  çok 
kolay  alınabilmektedir.  Rus  dilinde  var  olan  deyimsel  taklitler  ve  yarı  taklitler 
arasında  daha  çok  deyimsel  bütünlülük  ve  deyimsel  ifade  tarzındaki  deyimlere 
rastlanmaktadır.  
Deyim  birlikleri  (frazeologiçeskiye  yedinstva)  mecazi  anlamlı  birlikler 
oldukları için taklit edilme düzeyleri daha düşüktür. Bu durum birçok yabancı deyim 
birleşmelerde  o  dile  ait  ulusal  ögelerin,  egzotik  sözcüklerin  ya  da  tercüme 
edilemeyecek  sözcük  oyunlarının  vb.  varlığı  ile  açıklanabilir.  Bunlar  Rus  diline 
                                                 
48
 N.M.Şanskiy, 1969, s. 146 

---

 
 
 
93 
yabancı  tanımlamalar  ya  da  bir  halkın  yaşam  tarzını  ya  da  ulusal  niteliklerini 
gösteren  sözcükler  olabilir.  Bundan  dolayıdır  ki,  bu  tür  yabancı  birliklertercüme 
edilirken    Rus  diline  ait  anlam  ve  üslûpsal  süsleme  itibariyle  eşdeğer  deyimler  ve 
sözcüklerle aktarılır.  
Rus  diline  hemen  hemen  olduğu  gibi  alınamayan  yabancı  deyim 
kaynaşmaları (frazeologiçeskiye sraşçeniya) (örneğin, Alm. “auf der Palme sitzen”: 
harfi harfine çeviri – “на пальме сидеть”, ancak Rus dilinde – “быть вне себя” 
(kendinde olmamak) olarak tercüme edilmiştir;  ng. “to cut off with a shilling”: harfi 
harfine çevirisi – “отрезать с шиллингом”, Rus dilinde “лишить наследства”- 
mirastan  mahrum  etmek
  olarak  tercüme  edilmiştir).  Bazen  nadir  olarak  deyim 
kaynaşmaların  alıntısı  yapılırken  ortaya  çıkan  deyim  mutlaka  “halk”  etimolojisinin 
etkisinde kalmaktadır.    
  
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
94 
3. 5 Eski Yunanca’dan geçen bazı deyimler 
 
Авгиевы конюшни      
Türkçe anlamı =  Augias’ın ahırları;        
Türkçe karşılığı = Çıfıt çarşısı gibi; 
1. Çok kirli bir yer. 
2. Düzensiz işler. 
3. Darmadağınık belgeler (kâğıtlar). 
Aslı = Eski Yunanca’dan Herakles ile ilgili mitten alınmış bir taklit. 
         “Elis  kralı  Augias’ın  ahırları  dağ  gibi  üst  üste  yığılan  gübreden  kullanılmaz 
olmuş ve gübresiz kalan toprağı da bet bereketini yitirmişti. Eurystheus yiğidi küçük 
düşürmek  için  bu  ahırları  temizlenmesini  istedi.  Herakles  de  Alpheios’la  Peneios 
nehrinin yataklarını değiştirerek sularını oradan geçirip temizlemiş ortalığı.”
49
 
 
Örnek tümceler: 
a)
  Наш  письменный  стол  представляет  авгиевы  конюшни.    (М.П. 
Мусорский)
50
                                                                                                    
Yazı masamızın çıfıt çarşısı gibi bir görünümü var. 
 
b)
  Говорят,  ревизор  энергически  принялся  за очистку  авгиевых  конюшен 
попечительства над училищем. (Гл.Успенский)
51
                                             
Müfettişin,  büyük  bir  çabayla  lise  vasiliğinin  düzensiz  işlerini  temizlemeye 
başladığını söylüyorlar.
    
 
                                                 
49
 Azra Erhat, Mitoloji Sözlüğü.  stanbul, 1997, s.138–139 
50
 Ö.Aydın Süer, Rusça-Türkçe deyimler sözlüğü. Ankara, 1999, s.1 
51
 A.N. Tihonov, Frazeologiçeskiy slovar’ S.R.L. yazıka, Moskva, 2004, s. 17 

---