Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
III Üçüncü bölümde ise çalışmamızın temel konusunu oluşturan etimolojiden söz ederek Rusça’da en çok kullanılan deyimleri etimolojik açıdan incelemeye çalıştık. Bu aşamada Rusça’daki alıntı ifadelerden söz ederek deyimleri kökenleri açısından sınıflandırdık. Ayrıca Eski Yunanca’dan, Latince’den, Eski Slavca’dan, Eski Rusça’dan ve Batı Avrupa dillerinden günümüz Rusça’sına geçen belli başlı deyimleri kökenlerini açıklayarak ve örnek tümceler içinde kullanarak ele aldık. Bu şekilde çalışmamızın Rusça’yı yabancı dil olarak öğrenenler ve araştırmacılar için yararlı olacağını umuyoruz. Rusça’daki deyimlerin etimolojisini inceleyen bu çalışmanın her aşamasında değerli bilgilerini benimle paylaşan ve çalışmam boyunca her türlü destek ve özveriyi benden esirgemeyen sayın danışmanım Prof. Dr. Ayşe Pamir Dietrich’e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca çalışmam sırasında her aşamada yanımda olan ve beni yüreklendiren sevgili eşime ve kızıma teşekkürlerimi borç bilirim. 1 G R Ş Bir dilin yapısı, onun grameri ile sözvarlığı (leksikiloji) arasındaki etkileşimi çerçevesinde belirlenir. Fonetik özellikler hem gramer yönünden hem de sözvarlığı açısından dil yapısının organik ögesi olarak ortaya çıkmaktadır. Gramer ile sözvarlığı arasında yakın bir bağ ve etkileşim söz konusudur. Ancak, bir bilim olarak sözvarlığı, bir dilin gramerine oranla henüz derin bir değerlendirme ve genelleme sunamamaktadır. Bu durum, birçok dilin sözvarlığı yapısının tarihsel olarak hemen hemen hiç incelenmemiş olmasıyla açıklanabilir. Bundan dolayı genel olarak Rus dilinin ve özellikle de edebiyat dilinin tarihsel sözvarlığının yeni yeni gelişmeye başladığından söz edilebilir. Bir gelişim aşamasında sözcükler kendi karmaşık korelasyon ve kesişmeleri çerçevesinde biçimbilimsel (morfolojik) ve anlamsal (semantik) dizileri olan ortak bir sistem oluşturmaktadır. Anlam yapıları açısından farklı özellikler taşıyan sözcükler, yalnızca bu sistem kapsamında var olmakta ve kendi anlamsal olanaklarını bunun sınırları dahilinde keşfetmektedir. Sözcükbilim sisteminin içinde yer alan tüm sözcükler birbirine bağlıdır. Bunlar birbiriyle aynı anlamsal dizi ögeleri şeklinde ve birbirine paralel ya da birbirine bağlanabilen anlamsal dizilerin birimleri olarak ilişkilendirilmektedir. Bir sözcüğün anlamsal yapısının tüm gramer özellikleri ve fonksiyonları sadece bütünsel sözvarlığı sistemi ışığında ve ancak ona bağlı olarak açıklanabilir. 2 Bir sözcüğün sınırları, onun ifade yapısı içindeki fonksiyonu ve genel dil sistemi içinde aldığı konum tarafından belirlenmektedir. Bu nedenle bir dildeki deyimlerin incelenmesi o dilin içindeki sözvarlığında çok önemli bir yere sahiptir. Bir dilde konuşurken sadece sözcüklerden değil, aynı zamanda kalıplaşmış söz gruplarından ya da deyimlerden de yararlanırız. Ayrıca, konuşurken, bu deyimleri yaratmayıp, basit sözcükler gibi hazır birimler olarak kullanırız. Sözcükler ve deyimler bir tür yapı malzemesi olarak, dilin en önemli parçalarıdır. Pek çok deyim, dilin tek bir sözvarlığı sistemi çerçevesinde, eş anlamlı karşılıkları olan ayrı sözcükler kadar sık kullanılır. Çünkü bunlardan bazıları, genellikle olup bitenleri ifade etmek için tek bir araç olarak kullanılır. Bir dilin temel yapı taşları olan sözcüklerin incelenmesiyle, o dilin şimdiki durumu, geçmişi ve gelişme aşamaları hakkında bilgi sahibi olunabilir. Dilin, zamanın ihtiyaçlarına göre kendi yapısına uygun sözcükler türeterek ya da yabancı dillerden sözcükler alarak söz varlığını zenginleştirdiği görülebilir; ancak dil, tek başına oluşan ve gelişen bir mekanizma değildir. Örneğin; dil ve tarih arasında çok sıkı bir bağ vardır. Ayrıca dil, coğrafya, psikoloji, felsefe, edebiyat gibi alanlarla da iç içedir. Bir toplumun geçmişten günümüze yaşayışı, gelenekleri, dünya görüşü, inançları, savaşları, siyasi gelişmeleri, bilim, teknik ve sanattaki ilerlemeleri, o toplumun diline yansır. Her dil, çağının değişimlerini karşılayabilmek, toplumsal gelişmelere ayak uydurabilmek ve diğer toplumlarla iletişimini devam ettirebilmek için yeni sözcüklere ve ifadelere ihtiyaç duyar. Bu nedenle; ya kendi sözvarlığı temeline dayanarak yeni sözcükler yapma ya da başka dillerden sözcükler alma yolunu seçer. 3 Uzun yıllar boyunca birbiriyle komşu olarak yaşayan topluluklar arasında çeşitli ilişkilerin olması kaçınılmazdır. Bunun sonucu olarak başta dil olmak üzere pek çok alanda karşılıklı etkileşim olabilir. Toplumlar arasında meydana gelen dil etkileşimleri farklı bakış açılarıyla ele alınarak incelenebilir. Her dilde başka dillerden alınmış sözcüklere ve ifadelere rastlanır. Aynı şekilde Rus dilinde de bunların çoğu, zaman içerisinde tamamen benimsenerek Rusçalaştırılmıştır. Deyimler, dilin sözcük sistemindeki boşlukları doldurmakta ve çoğu zaman bir nesneyi, niteliği, süreci, koşulu ve buna benzer durumları tek bir ifade haline getirmektedir. Deyimlerin oluşumu, düşünce gereksinimi ile dilin sınırlı sözvarlığı kaynakları arasındaki çelişkiyi azaltmaktadır. Deyimler bir dilin hazinesidir ve genelde açık bir şekilde ulusal karakter taşımaktadır. Bir halkın tarihi, kültürü ve yaşam zenginliği deyimlerde anlam bulmaktadır. Rusça’da tamamen ulusal özellik taşıyan deyimlerin yanı sıra, pek çok uluslararası deyim de vardır. Rusça’daki deyimlerin birleşimi, çoğunluğu Rus kökenli olan ve az miktarda da alıntı deyimlerden oluşan karmaşık bir eriyiktir. Bazı deyimlerde eski çağların temsilcileri olan arkaik ögeler muhafaza edilmiştir. Bu çalışmamızda mümkün olduğu ölçüde Rus deyimlerinin kaynağı (etimolojisi) konusunu açıklamaya çalışacağız. Deyimler hakkında birçok makale, kitap, tez vb yazılar yazılmıştır. Buna rağmen bu alana olan ilgi araştırmacılar arasında olduğu gibi, söz sanatına duyarlı kimseler arasında da hâlâ devam etmektedir. Bu çerçevede deyimleri özgür ve kavranması güç olarak tanımlayan Danimarkalı dilbilimci Otto Espersen tarafından 20.yüzyılın başında ifade edilen formül desteklenmektedir. Dilde geleneksel sözcükler dışında kimi zaman bir sözcüğe eşdeğer, kimi zaman ise parlak bir ifade, Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|