Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621

 
 
 
46 
Bütünsel  anlam  –  bu,  deyimin  onu  oluşturan  kısımlardan  çıkartılması 
güç  ve  hatta  imkânsız  olan  genel  anlamını  ifade  eder.  Deyimin  bütünsel 
anlamına  ancak  onu  oluşturan  ögelerin  tam  ya  da  kısmi  olarak  yeniden 
düşünülüp  değerlendirilmesi  sonucunda  ulaşılabilir  ve  kural  olarak  bu  anlam 
ilgili 
sözcüklerin 
serbest 
kullanımlarındaki 
anlamlarından 
farklılık 
göstermektedir. 
Örneğin; 
1.
  Я собаку съел на этом деле.                                                                  
Ben bu işin kurduyum.
 
2.
  Кореец съел собаку.                                                                             
Koreli köpek yedi. 
 
lk  örnekte  deyimin  anlamı  ögelerin  bütünselliğiyle  ortaya  çıkmaktadır. 
kinci  örnekte  ise  sözcükler  serbest  kullanımda  olduğu  için  bunların  mecazi 
değil, ilk anlamları ortaya çıkmaktadır.  
Deyimin  önemli  göstergelerinden  biri  onun  birden  fazla  sözcükten 
oluşmasıdır (sverhslovnost’), yani yapı bölümlenmesidir.  
Örneğin;  
“втирать очки” (vtirat’ oçki) -   göz boyamak deyimi ve serbest sözcük 
birleşimi  “читать  газету”  (çitat’  gazetu)  -  gazeteyi  okumak  deyimi  «fiil  + 
ismin  -i  hali»  şeklindeki  aynı  kalıba  göre  yapılandırılmıştır  ve  kendi  dış 
özellikleri  açısından  farklılık  göstermemektedir.  Deyim  bütünsel  içeriği  ile 

---

 
 
 
47 
dildeki tek bir  sözcükle  uyum gösterir. Yani “втирать очки” (vtirat’ oçki) -    
обманывать (obmanıvat’) – kandırmak. 
Üslupsal açıdan deyimler sözcüklerden nadiren farklılık gösterir. Deyimlerin 
esas  sözcük  kısmı  üslûp  açıdan  tarafsızdır.  Ancak  aynı  şey  temel  kullanımda 
değerlendirme  farkına  sahip  olan    ve  konuşan  kişinin    söylenene  ilişkin  tutumunu 
ortaya koyan olan deyimler için söylenemez. 
Bu şekilde deyimlerin  ekspresif-üslûpsal özellikleri açısından N. M. Şanskiy 
aşağıdaki deyimsel birlik gruplarını ortaya çıkarmaktadır:  
1.
  Üslûplar arası (mejstilivıye) 
2.
  Konuşma dilindeki  (razgovorno-bıtovıye) 
3.
  Edebi (literaturnıye) 
4.
  Eskimiş ve tarihsel (ustarevşiye i istorizmı) 
Deyimlerin üslûpsal farklılaşması «onların insanlar arasındaki iletişim 
sırasında sadece belirli ya da  tercih edilen alanlarda kullanılmaları sonucunda elde 
edilen değerlendirmeli-duygusal-ekspresif (otsenoçno-emotsional’no-ekspresivnıye) 
özellikler
»
21
 içerir. 
Birçok  deyimin  kullanımı  herhangi  bir  şekilde  dilin  stili  ile  belirlenen 
çerçevede sınırlı kalmaktadır.   
Örneğin; 
                                                 
21
 L.A.Vedenskaya “Russkoe slovo” Prosveşçenie, Moskva, 1991, s.104 

---

 
 
 
48 
“отпустить  душу  на  покаяние”  (otpustit’  duşu  na  pokayaniye)  –  rahat 
bırakmak
;  “казанская  сирота”  (kazanskaya  sirota)  –  kendini  yalandan  öksüz 
göstermek;
  “топтаться  на  месте”  (toptat’sa  na  meste)  –  yerinde  saymak;  volta 
vurmak, 
– konuşma diline aittir;  
“светило  дня”  (svetilo  dnya)  -  güneş,  “вешние  воды”  (veşniye  vodı)  – 
ilkbahar  suları
,  “уснуть  вечным  сном”  (usnut’  veçnım  snom)  –  ebedi  uykuya 
dalmak,
 – edebi diline aittir.  
Deyimlerin  birçoğu  sadece  objektif  yaşamın  herhangi  bir  olayını 
tanımlamakla  kalmayıp  aynı  zamanda  konuşanın  da  bu  olaya  karşın  ilgisini 
göstermektedir (katılmama, şefkat, ironi, sorgulama vb.). 
 
 
 
2.5.1. Üslûplar arası deyimler. 
Üslûplar arası deyimler – «kalıcı sözcük birlikleridir. Her kes tarafından 
bilinmekte ve dilin tüm stillerinde kullanılmaktadır.
»
22
 
                                                 
22
 L.A.Vedenskaya , 1991, s. 106 

---

 
 
 
49 
Üslûplar  arası  deyimler  herhangi  bir  üslûpsal  süslemeye  (abartmaya  ya  da 
küçültmeye)  sahip  olmayıp  konuşma  ve  yazı  dilinin  çeşitli  alanlarında  aktif  olarak 
kullanılmaktadır. Bu gruba çok az deyim girmektedir. 
Örneğin;  
“во  всяком  случае”  (vo  vsyakom  sluçaye)  –  hiç  olmazsa,  en  azından; 
“время от времени” (vremya ot vremeni) – zaman zaman; “от всего сердца” (ot 
vsego  serdtsa)  -  candan,  gönülden;  “сдержать  слово”  (sderjat’  slovo)  -  sözünü 
tutmak
,  “тайное  голосование”  (taynoye  golosovaniye)  -  gizli  oylama;    “под 
открытым небом” (pod otkrıtım nebom) – açık havada.  
Bu tür deyimlerin büyük bir kısmı üslûpsal olarak somut olmayan içeriği ile 
ilişkili  ögeler  içermektedir.  Bundan  dolayı  bu  deyimler    kural  olarak  eşdeğer 
içeriğinin  serbest  sözcük  birlikleriyle  kıyaslanamaz  ve  bunun  sonucunda    mecazi 
anlam taşımazlar.  
            
             
 
 
            2. 5. 2. Konuşma dilinde kullanılan deyimler. 

---