Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621

 
 
 
50 
Deyimlerin  büyük  bir  kısmı  konuşma  diline  aittir.  Bu  tür  deyimler  – 
«genellikle ya da  sadece konuşma dilinde kullanılan kalıcı sözcük birlikleridir».
23
 
Örneğin;   
“задирать  нос”  (zadirat’  nos)  –  burnu  havada  olmak,  “заткнуть  за 
пояс”(zatknut’ za poyas) – geçmek, geride bırakmak, üstün gelmek.  
Basit ifade özelliği olan bu tür  deyimler genellikle günlük yaşamdaki sıradan 
konuşmalarda  kullanılır  ve  basitleştirilmiş  (grubovato-snijennıy)  üslûpsal  ayrımlara 
sahiptir.  
Örneğin;  
“лезть  в  бутылку”  (lezt’  v  butılku)  –  çıkmaz  sokağa  girmek,  “лыка  не 
вяжет” (lıka ne vyajet) – sarhoşluktan dili dolanmak, “не лаптем щи хлебаю” (ne 
laptem şçi hlebayu) – hafife alınacak biri değilim anlamına gelmektedir.  
Basit  konuşma  ifadeli  deyimleri  diğer  tür  değimlerden  ayıran  özelliklerden 
biri,  aynı  sözsel  içeriğe  sahip  serbest  sözcük  birleşimlerinin  mecazi  olarak  yeniden 
algılanması sonucunda ortaya çıkmasında görülmektedir.  
Örneğin;  
“закидывать удочку” (zakidıvat’ udoçku) – oltayı atmak, ağzını yoklamak; 
“заткнуть за пояс (кого)”(zatknut’ za poyas (kogo) – üstün gelmek.  
Örnek tümceler; 
                                                 
23
 N. M. Şanskiy. “Russkiy yazık v şkole.”, 1957,  s. 15. 

---

 
 
 
51 
1.
  Я закинул удочку и сразу же поймал рыбу.                                           
Oltayı attıktan hemen sonra bir balık yakaladım.
 
2.
  Брат,  кажется,  забыл  о  нашем  разговоре,  хотя  и  обещал 
поговорить с отцом и закинуть удочку насчёт поездки на море. 
Birinci  örnekte  “закинул  удочку”  (zakinul  udoçku)  –  oltayı  attı  serbest 
sözcük  birleşimi  olarak  kullanılmış,  çünkü  asıl  olan  anlamla  kullanılmıştır.  kinci 
örnekte  ise  “закинул  удочку”  (zakinul  udoçku)  –  ağzını  yokladı  bir  deyimdir, 
çünkü  mecaz  özelliğine  sahiptir  ve  ekspresif-üslûpsal  süslemeleriyle  dikkat 
çekmektedir. 
Konuşma  dilinde  kullanılan  deyimler  şefkatli,  küfürlü,  ironik,  aşağılayıcı, 
şakacı v.b. üslupsal özellikleri taşımaktadır.  
Örneğin;  
“навострить  лыжи”  (navostrit’  lıji)  –  tabanları  yağlamak,  tüymek; 
“набить карман” (nabit’ karman) – küpünü doldurmak, ziftlenmek; “гнуть спину” 
(gnut’  spinu)  –  belini  bükmek;  “о  двух  головах”  (o  dvuh  golovah)  –  çok  cesur; 
“заморить  червячка”  (zamorit’  çerv’açka)  –  safrayı  bastırmak;  “свинью 
подложить”  (svin’yu  podlojit’)  –  oyun  oynamak,  ayağının  altına  karpuz  kabuğu 
koymak
; “как сельди в бочке” (kak sel’di v boçke) – balık istifi gibi, tıklım tıklım; 
“с жиру беситься” (s jiru besit’s’a) – ne yaptığını bilmemek; “на головах ходить” 
(na golovah hodit’) – altüst etmek; “как рыба об лёд (биться)” (kak rıba ob l’od 
(bit’s’a)) – çırpınmak, çırpınıp durmak; “ у чёрта на куличках (быть)” (u çetra na 
kuliçkah (bıt’)) – çok uzak olmak, dünyanın öbür ucunda bulunmak. 

---

 
 
 
52 
Tümce içinde kullanımları aşağıda gösterildiği gibidir: 
Örneğin: 
1.
  Сами мордуются и войска мордуют. Начальство с жи ру бе сится. 
Каждый старшим хочет быть.                                                                                        
Kendisi şişman olanlar orduyu da şişmanlatır. Komutanlar ne 
yaptığını bilmiyorlar. Herkes üst olmak ister.
 
2.
  Мы остались одни в комнате. Ребята никого не стеснялись и чуть 
ли не на голова х ходи ли.                                                                                                 
Biz odada yalnız kaldık. Çocuklar kimseden çekinmeden etrafı altüst 
ediyordu
.  
3.
  С  утра   до  ве чера  бьётся  мужик  а  всё  нет  ничего.                                                       
Sabahtan akşama kadar
 yırtınıyor adam, ama sonuç yok. 
4.
  Петя никогда не бывал на Ближних Мельницах. Он точно знал, 
что это ужасно далеко, у чёрта на кули чках.                                                                   
Petya “Yakın Değirmenlere” hiç gitmemişti. Çok uzakta, dünyanın 
öbür ucunda bir yerde olduğunu biliyordu.
  
 
 
2.5.3. Edebi deyimler. 

---

 
 
 
53 
Edebi deyimler – «genellikle ya da  sadece yazı dilinde kullanılan kalıcı 
sözcük birlikleri
»
24
 olarak tanımlanmaktadır. 
Yazı  dilindeki  kullanım  alanlarına  göre  ve  “abartılmış”  ekspresif-üslûpsal 
süslemeleri 
(edebi, 
törensel, 
coşkulu, 
şiirsel  vb.)  açısından  farklılık 
göstermektedirler. 
Örneğin; 
 “вести  начало”  (vesti  naçalo)  –  başlangıç  noktası;  “игра  судьбы”  (igra 
sud’bı) – kaderin cilvesi; “стереть с лица земли” (steret’ s litsa zemli) – yok etmek, 
yeryüzünden silmek
; “в мгновение ока” (v mgnoveniye oka) – çok çabuk, şıp diye; 
“житейское  море”  (jiteyskoye  more)  –  hayat;  “держать  порох  сухим”  (derjat’ 
poroh suhim) – tetikte olmak, gözü dört açmak; “кануть в лету” (kanut’ v letu) – 
kaybolup gitmek
; “сжегать мосты” (sjegat’ mostı) – köprüleri yakmak, v.b. 
Tümce içinde kullanımları aşağıda gösterildiği gibidir: 
Örneğin (1); 
a)
  Необходима бдительность, надо держа ть по рох сухи м.                            
Uyanık olmamız gerekiyor,  gözümüzü dört açmalıyız.
  
 
 
b)
  Русский символизм кончился давно, но со смертью Брюсова он 
ка нул в ле ту окончательно.                                                                                                         
                                                 
24
 N. M. Şanskiy,  1957, s. 17 

---