Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
272 SONSÖZ Bu çalışmamızda Rus dilinde yaygın olarak kullanılan deyimleri etimolojik açıdan incelemeye çalıştık. Deyimlerin ve sözcüklerin kökenlerini açıklarken, bunlarla ilgili örnek tümceler verip, konunun daha iyi aydınlatılmasına gayret ettik. Her dilde olduğu gibi Rusça’da da toplumun kişiliğini ve yapısını ortaya koyan pek çok deyim ve atasözü vardır. Bunlar dili zenginleştiren, süsleyen ve çoğu zaman ulusal özellikleri yansıtan kalıpsal ifadelerdir. Rusça’daki çoğu deyimler tamamen ulusal nitelik taşırken, bazıları yabancı dillerden alınmıştır. Kimi deyimler ise bünyesinde muhafaza ettiği arkaik ögelerle eski dönemlerin temsilcisi olma özelliği taşımaktadır. Çalışmamızda çağdaş Rusça’da en sık kullanılan deyimleri ele almaya çalıştık. Araştırmamızın ilk bölümünde genel olarak deyimbilim kavramından söz ederek bu konu hakkındaki görüşlere yer verdik. kinci bölümde deyimleri sınıflandırırken Ş. Balli, V.V.Vinogradov, N.M. Şanskiy, V.P. Jukov, A.V. Jukov, V.N. Teliya gibi araştırmacıların görüşlerini aktardık. Deyim kaynaşmalarının, deyim birliklerinin, deyim birleşmelerinin ve deyim ifadelerin ne şekilde oluştuğunu gösterdik. Sınıflandırma yaparken deyimlerin anlamsal bitişiklilik, içerik, yapı ve anlatımsal-üslupsal özelliklerini ön plana çıkardık. 273 Çalışmamızın en büyük kısmını oluşturan üçüncü bölümü etimoloji konusuna ayırdık. Bu bölümde deyimleri kökenleri açısından sınıflandırarak, Rusça’daki alıntılardan, deyimsel taklit ve yarı taklitlerden söz ettik. Kökeni Eski Yunanca’ya, Latince’ye, Eski Slavca’ya ve Eski Rusça’ya dayanan deyimleri örneklerle açıkladık. Diğer toplumlara iletişimin doğal sonucu olarak, özellikle Rusça’ya Batı Avrupa dillerinden geçen bazı deyimleri de ele aldık. Bu çalışma için hedeflediğimiz ana konu Rusça’daki deyimlerin etimolojik açıdan incelenmesi olduğu için büyük çoğunlukla Rusça kaynaklardan yararlandık. Bu alanda Türkçe’de yazılmış olan az sayıdaki çalışmaya da baş vurduk. Sonuç olarak çağdaş Rus dilinde aktif olarak kullanılan deyimlerin çoğunun ulusal nitelik taşıdığını, diğer dillerden alıntı yapılırken de mümkün olduğu ölçüde toplumun kültürüyle bağdaşacak şekilde özümsendiğini gördük. Ayrıca deyimlerin bir dili nasıl zenginleştirdiğini ve iletişimde ne kadar büyük bir rol oynadığını da bir kez daha ortaya koymuş olduk. 274 ÖZET Bir dilin sözvarlığı kavramının bilimselliği, sözvarlığı yapısının tarihsel açıdan incelenmesiyle yakından ilgilidir. Bir toplumun günlük konuşma dilinin ve özellikle de edebiyat dilinin yapısı, kaynakları ve gelişimi, ancak bu türden bir incelemeyle genellik kazanıp, bilimsel veriler ortaya koyabilir. Her dil, kendisine akraba ya da tamamen yabancı olan diğer dillerle sürekli iletişim içindedir. Toplumların gelişmesi ve ilerlemesi aşamasında dil etkileşimleri de doğal bir süreçtir. Dilin, çağın ihtiyaçları doğrultusunda kendi bünyesine uygun sözcükler türetmesi ya da yabancı dillerden alıntı yaparak bunu ana dile uyarlaması kaçınılmaz bir durumdur; çünkü dil de insanlar gibi yaşayan ve sürekli değişim içinde olan bir varlıktır. Dil sistemi içinde deyimler ayrı bir öneme sahiptir. Söz kalıpları ve deyimler hazır ifadeler olarak dilin sözcük sistemindeki boşlukları doldurmakta ve dile canlılık kazandırmaktadır. Çağdaş Rusça zengin bir deyim birikimine sahiptir. Bu deyimlerin küçük bir kısmı yabancı kökenli, çoğunluğu ise tamamen Rus kökenli deyimlerdir. Deyimlerin etimolojik açıdan incelenmesi ise dilin biçimbilimsel (morfolojik) ve anlamsal (semantik) yapısının derinleştirilmesine ve sözvarlığının gelişim metotlarının belirlenmesine yardımcı olur. Etimolojik analizin ana hedefi, sözcüklerin ve deyimlerin ilk kez hangi dilde, hangi koşullarda, ne zaman ve nasıl ortaya çıktığını ve zamanla biçimsel ve anlamsal 275 açıdan ne tür değişikler gösterdiğini belirtmektir. Dolasıyla etimoloji, tarihsel fonetik, sözcük oluşumu, gramer yapısı ve lehçebilim ile doğrudan ilişkilidir. Rusça’daki deyimler üzerinde dilbilimciler tarafından yapılan araştırmalar sonucunda deyimler genel hatlarıyla anlamsal bitişikliliklerine, kökenlerine, içeriklerine, yapılarına ve anlamsal-üslupsal özelliklerine göre sınıflandırılmıştır. Türkiye’de Rusça deyimler üzerinde hemen hemen hiçbir çalışmanın yapılmamış olması nedeniyle bu tür bir sınıflandırmanın Rusça deyimleri daha yakından tanımak açısından faydalı olacağını düşünüyoruz. 276 SUMMARY Being scientific of the concept of existence of words in a language, is closely related to the historical analysis of structure of existence of words. A society’s colloquial and especially the literary language’s structure, sources and development can be generalized only by such research and bring up a scientific data. Every language is always in interaction with other related or completely foreign to it languages. At the stage of development and promotion of societies, interaction of languages is also a natural process. It is inevitable for a language to create new words, which are suitable to its structure, or to borrow words from foreign languages and modify them to itself, because language, as well as people is an alive and constantly changing being. Idiomatic expressions and idioms, as ready expressions fill empty spaces in word system of language and recover it. Modern Russian has a rich accumulation of idioms. A small part of these idioms have foreign origin, but the majority of them are completely Russian idioms. However research of idioms from etymological point of view, promotes morphological and semantic specialization of language and provides development definition of word-formation methods. The basic purpose of the etymological analysis is to determine, for the first time in what language, under what conditions, when and how did words and 277 idioms appear, and, what kinds of changes occurred to them from formal and semantic points of view, eventually. For this reason etymology, historical phonetics, word formation, grammar and dialectics are directly connected. As a result of researches, made by scientists on the idioms, idioms are generally classified by meaning, origin, content, structure and meaning-styling features. Owing to, that in Turkey were executed almost no research related to Russian idioms, we think that such kind of classification of Russian idioms will be useful. 278 KAYNAKÇA 1. Ahmanova, Slovar’ lingvistiçeskih terminov, Moskva, 1966 2. Aksan Doğan, Dil Şu Büyülü Düzen …, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2003 3. Aksoy Ömer Asım, Atasözler ve Deyimler Sözlüğü, 2c., nkılap, stanbul, 1988 4. Amosova N.N., Osnovı angliyskoy frazeologii., Leningrad, 1963 5. Aşukin N.C., Aşukina M.G., Krılatıye slova, Moskva, Hudojestvennaya literatura, 1966 6. Balli Ş., Obşçaya lingvistika i voprosı frantsuzskogo yazıka, Editorial URSS, Moskva, 2001, 7. Bally Charles, Sechehaye Albert, Ferdinand de Saussure. Cours De Linguistique Générale, Terc. A.M.Suhotina, Moskova, URSS, 2006 8. Basko N.V., Frazeologizmı v russkoy reçi, Slovar’-spravoçnik, Moskva, 2002 9. Basko N.V., Russkiye frazeologizmı – legko i interecno, Moskva, Nauka, 2003 10. Beletskiy A. A., Greçeskiye elementı v geografiçeskih nazvaniyah Krıma. Etimiligiya., 1967, Moskva 11. Bel’çikov Yu. A., O kul’turnom konnotativnom komponente leksiki, http://teneta.rinet.ru 29.12.2002 12. Berkov V.P., Bol’şoy slovar’ krılatıh slov russkogo yazıka, Moskva, 2000 13. Bıstrova E.A., Uçebnıy frazeologiçeskiy slovar’ russkogo yazıka, Moskva, 1998, 14. Bloomfield L., Yazık, Moskova, 1968 279 15. Borovskiy Ya.M., Slovar’ latinskih krılatıh slov, Moskva, Russkiy yazık, 2003 16. Çernıh P,Ya., storiko-etimologiçeskiy slovar’ sovremennogo russkogo yazıka, 2-c, Moskva, Russkiy yazık. Mediya, 2004 17. Dal’ V. . Tolkovıy slovar’ russkogo yazıka. Sovremennoye napısaniye., Moskva, Astrel’, 2004 18. Efremov L.P., Suşçnost’ leksiçeskogo zaimstvovaniya i osnovnıye priznaki osvoyeniya zaimstvovannıh slov, Alma-Ata, 1958 19. Erhat Azra, Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitapevi, 1997 20. Estin C., Laporte H., Le Livre de la Mythologie Grecque et Romaine, çev. M. Eran, Ankara, 2004 21. Fasmer M., Etimologiçeskiy slovar’ russkogo yazıra, 4c., Moskva, Progress, 1986, 22. Filin F.P., Russkiy Yazık. Entsiklopediya, Sovetskaya Entsiklopediya, Moskva, 1979 23. Haugen E., Lingvistika i yazıkovoye planirovaniye, Moskva, 1975 24. Gançarova N.A., Provervia et dicta: Şestiyazıçnıy slovsr’ poslovits, pogovorok i krılatıh slov, Minsk, 1993 25. Gruşko E.A., Medvedev Yu. M., Sovremennıye krılatıye slova i vırajeniya, Moskva, Rol’f, 2000 26. l’inskaya L.S., Latinskoye naslediye v russkom yazıke, Glossa-press, Moskva, 2003 27. Jukov V.P., Jukov A.V., Şkol’nıy fraz-kiy slovar’ russkogo yazıka, 2 baskı, Moskva, 1989 280 28. Jukov V.P., Formoizmeneniye fhazeologizmov russkogo yazıka, Rusistika. №2, Berlin, 1991, s. 36- 40 29. Jukov V.P., Jukov A.V., Russkaya farazeologiya, Vısşaya şkola, Moskva, 2006 30. Kopılenko M.N., Popova Z.D., Oçerki po obşçey frazeologii, Voronej, VGU, 1978 31. Kost’uçuk L.Ya., Ob etimologii slov., Russkiy yazık v şkole., № 4, 1967 32. Kruglov Yu.G, Russkiye narodnıye zagadki, poslovitsı, pogovorki., Prosveşçeniye, Moskva, 1990 33. Kumaçeva A.V., Frazeologiçeskiye soçetaniya kak çast’ slovarnogo sostava, nostrannıye yazıki v şkole, 1953/6, Kasım-Aralık 34. Kunin A.V., Kurs frazeologii sovremennogo angliyskogo yazıka, Feniks, Bısşaya şkola, Dubna, 1996 35. Kunin A.V., English-Russian Diktionary of dioms, Moscow, Russki Yazyk Publishers, 2001 36. Kuşçu Ülkü, Kuşçu Hüseyin, Atasözleri ve deyimler., stanbul, Altın Kitaplar Yayınevi, 2000 37. Larin B. A., Oçerki po frazeologii. storiya russkogo yazıka i obşçeye yazıkoznaniye., Moskva, 1977 38. Mel’çuk .A., O terminah “ustoyçivost’” i “idiomatiçnost’”, Voprosı yazıkoznaniya, Akademiya nauk SSSR, 1960/4, Temmuz-Ağustos 39. Mokienko V.M., Poçemu tak govor’at?, Norint, Sankt-Peterburg, 2004 40. Mokiyenko V.M., Russkaya frazeologiya, Moskva, 2005 41. Molotkov A. ., Frazeolog-iy slovar’ S.R.L. yazıka, Moskva, 1978 281 42. Moskal’skaya O. ., Ustoyçiviye slovosoçetaniya s gramatiçeskoy napravlennost’yu, Voprosı yazıkoznaniya №5, Akademiya nauk SSSR, 1961, Eylül-Ekim 43. Nikitina T.G., Molodyojnıy sleng, tolkovıy slovar’, Astrel’· Ast, Moskva, 2004 44. Novikova L.A., Sovremennıy russkiy yazık, Lan’, Sankt-Peterburg – Moskva – Krasnodar, 2003 45. Ojegov S. ., Leksikologiya. Leksikografiya. Kul’tura reçi., Moskva, 1974 46. Ojegov S. ., Şvedova N.Yu., Tolkovıy slovar’ russkogo yazıka, Rossiyskaya Akademiya Nauk, Moskva, 2003 47. Oleynikov T.S., Kratkiy tserkovnoslav’anskiy slovar’., Moskva, Lodya, 2003 48. Pamir Dietrich Ayşe, Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual, stanbul, 2001 49. Pizani V., Etimiligiya. storiya-problemı-metod., Moskva, 1956 50. Polivanov E.D., Vvedeniye v yazıkoznaniye dl’a vostokovedçeskih vuzov, Leningrad, 51. Polivanov E. D., Za marksistkoye yazıkoznaniye, Moskva, 52. Popov R.N., Arhaiçnıye glagol’nıye formı v ustoyçivıh slovosoçetaniyah, Russkiy yazık v şkole, Prosveşçeniye, Moskva, 1965/4 Temmuz-Ağustos 53. Pemneva M.L., storiya russkogo literaturnogo yazıka, Moskva, Filologiya, 1995 54. Rogojnikova R.P., Tolkovıy slovar’ soçetanıy ekvivalentnıh slovu, Moskva, Arstrel’ AST, 2003 55. Rozental’ D.E., Sovremennıy russkiy yazık, Leksika i frazeologiya, Moskva, Vısşaya şkola, 1979 282 56. Rozental’ D.E., Telenkova M.A., Spravoçnik po russkomu yazıku., Slovar’ lingvistiçeskih terminov, Moskva, Oniks 21 vek, Mir i Obrazovaniye, 2003 57. Sloganik G.Ya., Stilistika russkogo yazıka, Drofa, Moskva, 1996 58. Sloganik G.Ya., Tolkovıy slovar’: Yazık gazetı, radio, televideniya: Okolo 6000 slov i vırajeniy, Moskva, Astrel, 2002 59. Sl’usareva N.A., Teoriya F.de Sossura v svete sovremennoy lingvistiki, Editorial URSS, 2004 60. Solodub Yu.P., Sovremennıy russkiy yazık. Leksika i frazeologiya, Moskva, Nauka, 2003 61. Soloduho, Teoriya frazeologiçeskogo sblijeniya, Kazan’, 1989 62. Süer Ö.Aydın, Rusça-Türkçe deyimler sözlüğü. Ankara, 1999 63. Şanskiy N. M., Russkiy yazık v şkole, Moskva, 1957 64. Şanskiy N. M., Osnovnıye svoystva i priyemı stilistiçeskogo ispol’zovaniya frazeologiçeskih oborotov, Russkiy yazık v şkole, №3, 1957 65. Şanskiy N. M., Oçerki po russkomu slovoobrazovaniyu, Moskva, 1968 66. Şanskiy N. M., Frazeologiya sovremennovo russkovo yazıka, Moskva, Vısşaya şkola, 1969 67. Şanskiy N. M., 700 frazeologiçeskih oborotov russkogo yazıka (dl’a govor’aşçih na turestkom yazıke), Moskva, Russkiy yazık, 1984 68. Şanskiy N. M., Frazeologiya sovremennovo russkovo yazıka, Moskva, Vısşaya şkola, 1985. 69. Şanskiy N.M., Opıt etimo-go slovarya-spravoçnika RF, “Russkiy yazık”, Moskva, 1987 283 70. Şmelev D.N. “Sovremennıy Russkiy Yazık. Leksika”, Editorial URSS, Moskva, 2004 71. Şvedova N. Yu., O nekotorıh tipah frazeologizirovannıh konstruktsiy v stroye pusskoy pazgovornoy reçi, Voprosı yazıkoznaniya №2, Akademiya Nauk SSSR, 1958, Mart- Nisan 72. Tagiyev M.T., Glagol’naya frazeologiya sovremennogo russkogo yazıka, Baku, Maarif, 1966 73. Tagiyev M.T., Russkaya frazeologiya, AGU, Baku, 1977 74. Teliya V.N., Çto takoye frazeologiya, Nauka, Moskva, 1966 75. Teliya V.N., Metafora v yazıke i tekste. Moskva, Nauka, 1988 76. Tihonov A.N., Sovremennıy russkiy yazık., Moskva, Tsitadel’ Treyd, 2003 77. Tihonov A.N. Frazeologiçeskiy slovar’ sovremennogo russkogo literaturnogo yazıka, 2-c, Moskva, 2004 78. Tokarev S.A., Mifı narodov mira, Entsiklopediya, c-2, Sovetskaya Entsiklopediya, Moskva, 1991 79. Tsıganenko G.P., Etimologiçeskiy slovar’ russkogo yazıka, Kiyev, Rad’anc’ka şkola, 1989 80. Vedenskaya L.A. “Russkoe slovo” Prosveşçenie, Moskva, 1991 81. Vereşçagin E.M., Kostomarov V.G., Yazık i kultura: Lingvostranovedeniye v prepodavanii russkovo yazıka kak inostrannogo, Moskva, 1983 82. Vereşçagin E.M., Kostomarov V.G., Primetı vremeni i mesta v idiomatike peçemıslitel’noy deyatel’nosti, http://tenete.rinet.ru , 29.12.2002 83. Vetvitskiy V.G. i dr., Sovremennoye russkoye pis’mo, Prosveşçeniye, Moskva, 1974 284 84. Vinogradov V.V., Osnovnıye pon’atiya russkoy frazeologiçeskoy distsiplinı, zbrannıye trudı, Nauka, Moskva, 1977 85. Vinogradov V.V., Ob osnovnıh tipah frazeologiçeskih edinits v russkom yazıke, zbrannıye trudı, Nauka, Moskva, 1977 86. Vinogradov V.V., Osnovnıye tipı leksiçeskih znaçeniy slova, zbrannıye trudı, Nauka, Moskva, 1977 87. Vinogradov V.V., Osnovnıye etapı istorii russkogo yazıka, zbrannıye trudı, Moskva, 1978 88. Vinogradov V.V., storiya slov, Moskva, 1999 89. Volkova T., Universal’nıy frazeologiçeskiy slovar’ russkovo yazıka, Moskva, Veçe, 2000 90. Vul’fson R.E., Sokolova M.V., Yampol’skaya Z.G., Uprajneniya po leksike i frazeologii, Moskva, Prosveşçeniye, 1973 91. Yarantsev R. ., Slovar’-spravoçnik po russkoy frazeologii, Moskva, 1981 92. Yartsev V.N., Bol’şoy Entsiklopediçeskiy slovar’. Yazıkoznaniye, Moskva, 1998 93. Yartseva V.N. Lingvistiveskiy Entsiklopediçeskiy Slovar’, Moskva, Sovetskaya entsiklopediya, 1990 94. www.stihi.ogr.ua 95. www.freedocs.ru 96. www.orel.rsl.ru 97. www.mfit.ru 98. www.stihi.ru 99. www.indiya.ru 285 100. www.mignews.com 101. www.provisor.com.ua 102. www.aphorist.ru 103. www.forum.globalrus.ru 104. http //coolaga.chat.ru 105. www.expert.ru 106. www.hpc.ru 107. www.left.ru 108. www.football-hockey.ru 109. www.pobeda.ru 110. www.narodinfo.ru 111. www.ПРАВДА.com.ua 27.01.2006 112. www.aldebaran.ru Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|