Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621

 
 
 
252 
Örnek tümceler; 
a)
  Я стараюсь его утешать и ободрять; а между тем у меня у самого душа в 
пятки уходит, как вспомню, что я журналист. (Пушкин)
425
  
Onu  avutmaya  ve  yüreklendirmeye  çalışıyorum  ama  bu  arada,  gazeteci 
olduğumu anımsadıkça yüreğim üç buçuk atıyor
. 
b)
  От сильного грома и сверкнувшей прямо над нами молнии у всех душа 
ушла в пятки. 
426
 
Şiddetli  gökgürültüsü  ve  üzerimizde  çakan  şimşek  yüzünden  yüreğimiz  üç 
buçuk attı. 
c)
  И  что  ещё  удивительно:  чувствую  я  вдруг,  что  робею,  так  робею  ... 
просто душа в пятки уходит. (И.Тургенев)
427
 
Ve  şaşırtıcı  olan  bir  şey  daha  var:  birden  çekindiğimi  hissediyorum,  öyle 
çekiniyorum ki… yüreğim üç buçuk atıyor. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce  içinde  tümce  (örnek  a,  b,  c)  görevini  üstlenmektedir.  Fiil  genelde 
geçmiş ve şimdiki zamanda kullanılabilmektedir. 
Deyim tekil halde kullanılmaktadır. 
 
Душа нараспашку (у кого-либо) 
Türkçe anlamı = yüreği açık (iliksiz); 
Türkçe karşılığı = içi dışı bir, açık yürekli; 
Aslı =  Asıl Rusça. 
                                                 
425
 Ö.Aydın Süer, 1999, s. 76 
426
 N.V.Basko, 2002, s. 67 
427
 E.A. Bıstrova, 1998, s.  86 

---

 
 
 
253 
Eski  Rusça’da  “душа”  (duşa)  sözcüğü  göğüs  kemiğinin  üzerinde,  gıdık 
altındaki  boyun  çukuru    anlamına  gelmekteydi.  Halk  inanışına  göre  burası,  insan 
ruhunun  bulunduğu  yerdir.  Önceleri  bu  deyim  gerçek  anlamıyla  olduğu  gibi,  yani 
“açık  yakasından  buyun  çukurunu  göstermekten  çekilmeyen  insan”  anlamında 
kullanılmaktaydı. Zamanla deyim mecazi anlam kazanmıştır.
428
 
 
Örnek tümceler; 
a)
  Я люблю людей – душа нараспашку.
429
 
çi dışı bir  insanları severim. 
b)
  Это очень хороший человек, душа нараспашку.
430
 
Bu çok iyi bir insan, içi dışı bir. 
c)
  Он  был  весёлым,  симпатичным  парнем,  все  знали,  что  у  него  душа 
нараспашку.
431
 
O neşeli ve sempatik biriydi, herkes onun açık yürekli olduğunu bilirdi. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce içinde hem ad kökenli yüklem (örnek b), hem de niteleyin (örnek a, c) 
görevini üstlenmektedir. 
Deyim tekil halde kullanılır ve değişime uğramamaktadır. 
 
 
 
                                                 
428
 Gruşko, Medvedev, 2000, s. 134 
429
 Ö.Aydın Süer, 1999, s. 75 
430
 N.V.Basko, 2003, s. 75 
431
 N.V.Basko, 2002, s. 67 

---

 
 
 
254 
Ждать у моря погоды 
Türkçe anlamı = deniz kenarında havayı beklemek; 
Türkçe karşılığı = eli kolu bağlı beklemek, işi oluruna bırakmak, boşuna (ya 
da boş yere) beklemek; 
Aslı =  Asıl Rusça. 
Bu deyim yelken filoları döneminde ortaya çıktığı sanılmaktadır. O dönemde 
denize  açılmak  için  havanın  iyi  olması  beklenirdi.  Aynı  mantıkla  deyimin  mecazi 
anlamı “eli kolu bağlı olarak uzun süre beklemek” şeklinde oluşmuştur. 
Bu deyin Rus edebiyat dilinde 17. yüzyıldan beri bilinmektedir.
432
 
 
Örnek tümceler; 
a)
  Русаков знал, что приказ об его увольнении вот-вот будет подписан, но 
он не мог сидеть дома, ждать у моря погоды. (Е.Белянкин)
433
 
Rusakov, işten çıkarılma emrinin imzalanmak üzere olduğunu biliyordu, fakat 
evde oturup işi oluruna bırakamazdı. 
b)
  Он готов был на всё, лишь бы не сидеть в одиночестве и не ждать у 
моря погоды. (Ч.Айтматов)
434
 
Her  şeye  hazırdı,  yeter  ki    yalnız  bir  şekilde  eli  kolu  bağlı  olarak  oturup 
beklemesin.    
c)
  Это  был  человек  активный,  деятельный,  который  не  привык  сидеть  и 
ждать у моря погоды.
435
  
O çok  aktif ve hareketli bir insandı, eli kolu bağlı beklemeye alışık değildi. 
                                                 
432
 V.M.Mokiyenko, 2005, s. 448 
433
 Ö.Aydın Süer, 1999, s. 79  
434
 E.A. Bıstrova, 1998, s. 87 
435
 N.V.Basko, 2002, s. 68 

---

 
 
 
255 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce  içinde  yüklem  (örnek  a,  b,  c)  görevini  üstlenmektedir.  ki  ögeli 
tümcede fiil şimdiki ve geçmiş zamanda  ya da “стать” (stat’) -başlamak, “решить” 
(reşit’) – karar vermek gibi fiillerle birlikte ve “вынужден” (vınujden) – zorunda, 
“должен” (doljen) – gerek gibi sözcüklerle birlikte mastar halinde kullanılmaktadır. 
Öznesiz tümcede ise mastar halinde “нечего” (neçego) - faydasız ve “не надо” (ne 
nado) -  gereksiz gibi sözcüklerle birlikte kullanılmaktadır. Fiil hem tekil halde hem 
de çoğul halde kullanılabilmektedir. 
 
Зарубить на носу (что-либо) 
Türkçe anlamı = getirilen çubuğa bir işaret koymak; 
Türkçe karşılığı = kulağına küpe olmak, aklının bir köşesine yazmak, mim 
koymak, hiç unutmamak;  
Aslı =  Asıl Rusça. 
Bu  deyimdeki  “нос”  (nos)  sözcüğü    “носить”  (nosit’)  –  taşımak  fiilinden 
türetilmiştir. “Нос” (nos), borç ya da hesap tutmak için üzerine işaret konulan tahta 
parçasıdır.  Eski  Rusya’da  bu  tahta  parçası  ikiye  bölünüp  biri  borçluya,  diğeri 
alacaklıya  verilirdi.  Hesap  gününde  her  iki  parça  da  bir  araya  getirilerek  hesap 
yapılırdı.  Bu  nedenle  bu  deyimin  ilk  şekli  “заруби  зарубку  на  носу”  (zarubi 
zarubku na nosu) – çubuğa bir işaret koy şeklindedir.
436
 
 
 
 
                                                 
436
 Gruşko, Medvedev, 2000, s. 158 

---