Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. 4. 1. Yapıları açısından tümceye uygun deyimler. Yapıları açısından tümceye uygun deyimler arasından anlam itibariyle N. M. Şanskiy iki grup belirlemektedir: 1.
- 2. 4. 2. Yapıları açısından söz birle şimlerine uygun deyimler. N. M. Şanskiy aşağıdaki tipik söz birleşim grupları tespit etmektedir: a)
34 azar azar, yavaş yavaş, gıdım gıdım ; “подруга жизни” (podruga jızni) – eş (kadın hakkında); “бросить взгляд” (brosit’ vzglyad) - bakmak, göz atmak, bakış fırlatmak ; “тоска зелёная” (toska zel’onaya) – sıkıcı olmak; “стоять грудью” (stoyat’ grud’yu) – sonuna kadar savunmak; “взять за горло” (vzyat’ za gorlo) – boğazını sıkmak, nefes aldırmamak. Yukarıda geçen tüm sözcükler hem deyim içinde hem de kendi başına çağdaş Rus dilinde kullanılmaktadır. 2. Sözcüksel-anlamsal (leksiko-semantiçeskiy) özelliklere sahip, yani bir başka ögeye bağlı kullanımı olan sözcükler, eskimiş ya da lehçe (diyalektik) anlamı olan sözcükler içeren deyimler. Örneğin; “мурашки бегут” (muraşki begut) – tüyleri diken diken olmak, tüyleri ürpermek ; “оторопь нашла” (otorop’ naşla) – donup kalmak; “притча во языцех” (pritça vo yazıtseh) – yalan, masal, hikâye anlatmak; “в объятиях Морфея” (v obyatiyah Morfeya) – uykuda olmak; “вверх тормашками” (vverh tormaşkami) – tersine, baş aşağı; “души не чаять” (duşi ne çayat’) – çok sevmek ; “чревато последствиями” (çrevato posledstviyami) – sonucu kötü olmak ; “как кур во щи” (kak kur vo şçi) – suçüstü yakalanmak; “разбить вдребезги” (pazbit’ v drebezgi) – param parça etmek. Altı çizili olan bu sözcükler sadece deyim içinde karşımıza çıkar ve çağdaş Rus dilinde kendi başlarına kullanılmazlar. 35 2. 4. Deyimlerin yapıları açısından (po strukture) sınıflandırılması. Kalıplaşmış dil birimleri olarak deyimler kendi aralarında çeşitli sentaks ilişkilerinde bulunan ve morfolojik özellikleri bakımından farklı sözcüklerden oluşan bileşik özellikli yapısal bir bütünlük şekilde ortaya çıkmaktadır. Bundan yola çıkarak Şanskiy deyimleri (onların yapılarına dayanarak) iki gruba ayırmıştır: 1. tümceye uygun deyimler (sootvetstvuyuşçiye predlojeniyu) 2. sözcük birleşimlere uygun deyimler (sootvetstvuyuşçiye soçetaniyu slov) 36 2. 4. 1. Yapıları açısından tümceye uygun deyimler. Yapıları açısından tümceye uygun deyimler arasından anlam itibariyle N. M. Şanskiy iki grup belirlemektedir: 1. Adlandıran (nominatif) - yaşamın herhangi bir olayını ifade eden ve tümcenin rastgele bir ögesi olarak kullanılan deyimler. Örneğin; “кот наплакал” (kot naplakal) – dişinin oyuğuna yetmez, yok denecek kadar az ; “руки не доходят” (ruki ne dohod’at) – bir işi yapacak zamanı olmamak; “куры не клюют” (kurı ne kl’uyut) – paraya para dememek, denizde kum onda para ; “куда глаза глядят” (kuda glaza gl’ad’at) – başını alıp gitmek, gözlerin baktığı tarafa gitmek ; “след простыл” (sled prostıl) – sırra kadem basmak ; 2. Bağlantılı (communicative) - tüm tümceyi aktaran ve bağımsız olarak ya da yapısal açıdan daha karmaşık tümcenin bir parçası olarak kullanılan deyimler. Örneğin; “счастливые часов не наблюдают” (sçaslivıye çasov ne nabl’udayut) – âşıklar saati bilmez ; “голод не тётка” (golod ne t’otka) – açlıkta darı ekmeği helvadan tatlıdır; “бабушка надвое сказала” (babuşka nadvoye skazala) – olabilir de olmayabilir de, belki ; “голова идёт кругом” (golova id’ot krugom), - fazla işten başın dönmesi; “нашла коса на камень” (naşla kosa na 37 kamen’) – adamına çattı, orak taşa değdi; “не в свои сани не садись” (ne v svoi sani ne sadis’) – senin olmayan bir şeye dokunma; “кашу маслом не испортишь” (kaşu maslom ne isportiş) – yağ ile çorbayı bozamazsın; altın yere düşse de değerini kaybetmez. 2. 4. 2. Yapıları açısından söz birleşimlerine uygun deyimler. N. M. Şanskiy aşağıdaki tipik söz birleşim grupları tespit etmektedir: a) “sıfat + isim” sim ve sıfat semantik olarak eşit, her ikisi de anlam katan ögeler olabilmektedir. Örneğin; “золотой (sıfat) + фонд (isim)” (zolotoy fond) – altın rezervi; “битый час” (bitıy ças) –uzun zamandır beklemek, “белая ночь” (belaya noç’) – beyaz gecesi, “сиамские близнецы” (siamskiye bliznetsı) – siyam ikizleri, “задним числом” (zadnim çislom) – geçmiş tarih ile. Anlamı belirleyen öge isim olup sıfat ise daha çok tanımlama özelliği olan önemsiz öge olarak kullanılabilmektedir. Örneğin; “голова садовая” (golova sadovaya) – boş kafa, “шут гороховый” (şut gorohovıy) – soytarı, “вавилонское столпотворение” (vavilonskoye Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|