Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621

 
 
 
15 
Her  iki  durumda  da  deyimlerin    sözcüksel  özelliğinin  yanı  sıra,  bunların  
ögelerinin  sözcük  birimsel  özelliği  bu  bilim  adamları  tarafından  tartışılmamaktadır. 
Deyime sözcüklerin ve sözcük öbeklerinin özelliklerinin etkileşimi olarak bakılması 
gerektiği  tavsiye  edilip,  deyimin  ve  onunla  yapısal  açıdan  benzeşen  sözcük 
öbeklerinin eşsesliliğine dikkat çekilmektedir. 
Örneğin; 
a)
 
Папа намылил шею сыну. - Baba oğluna gününü gösterdi. 
b)
 
Мальчик намылил шею мылом. - Çocuk boynunu sabunladı. 
a  örneğinde    “намылил  шею”  deyim  olarak  kullanılmış,  b  örneğinde  ise 
serbest sözcük öbeği olarak kullanılmaktadır. 
Rus deyimbiliminin ikinci akımı deyimin sözcük öbeği olmadığı (ne şekil, ne 
de içerik bakımından), sözcüklerden oluşmayan dilin bir birimi olduğu noktasından 
hareket  etmektedir.  Deyimbilimin  objeleri  özü  itibariyle  sadece  genetik  açıdan 
sözcük  öbeklerine  benzer.    “Onlar  sadece  etimolojik  olarak,  yani  çağdaş  dil 
sisteminin  dışında  tarihsel  planda  ayrıştırılabilir  objelerdir”.
6
  Bu  deyimler  sözcük 
öbekleriyle  kıyaslanabilse  de  niteliksel  olarak  onlardan farklı  ve  eşsesli  değildirler. 
Deyimin  incelenmesinde  esas  olan, onu yapılandıran  ögelerin anlamsal  ve  biçimsel 
tanımı ve ögeler arasındaki ilişki değildir. Önemli olan bir bütün olarak deyimin belli 
bir  şekli,  içeriği  ve  konuşma  dilinde  kendine  has  kullanım  özelliği  olan  dilin  bir 
birimi  olduğudur.  Deyimbilimin  yapısı  kategorik  olarak  tek  tip  birimlerden 
oluşmaktadır.  Her  deyimin  tarihi  ve  etimolojisi  sözcük  öbeklerinin  yeniden 
                                                 
6
 B. A. Larin, Oçerki po Frazeologii, Moskva, 1977, s. 202 

---

 
 
 
16 
algılanmasına ilişkin bazı “üniversal” şemalara doğrudan bağlantılı olarak değil de, 
ögelerin  semantik  bitişiklik  düzeyi  ve  sözcük  öbeklerinin  içindeki  sözcüklerin 
anlamsızlaşma  (desemantizasiyon)  düzeyine  bağlı  olarak  araştırılır.  Bu  yöntemin 
temel özellikleri A. . Molotkov tarafından «Фразеологический словарь русского 
языка»  (Frazeologiçeskiy  slovar  russkovo  yazıka)  -  Rus  Dili  Deyimler  Sözlüğü 
isimli  sözlüğün  giriş  makalesinde,  «Основы  фразеологии  русского  языка» 
(Osnovı frazeologii russkovo yazıka)  - Rus Dilinin Deyim Esasları isimli kitabında 
ve diğer çalışmalarında ele alınmaktadır.  
N.  M.  Şanskiy  tarafından  yapılan  çalışmalarda  ve  özellikle  «Фразеология 
современного русского языка» (Frazeologiya sovremennovo russkovo yazıka) - 
Çağdaş  Rus  Dilinin  Deyimleri
  isimli  kitabında  ifade  edilen  görüşler  bize  daha 
yakındır,  çünkü  bu  bakış  açısı  daha  gerçekçi  görünmektedir.  Üstelik  birçok  bilim 
adamı  ve  özellikle  «Русский  язык»  (Ruskiy  Yazık)  -  Rus  Dili  ansiklopedisi 
yazarları tarafından benimsenmektedir. Bu kaynakta deyim hakkında aşağıdaki tanım 
yapılmaktadır:  
“Deyim, deyim birimi, konuşma sırasında oluşmayan 
(onlara  şekil
  açısından  benzeyen  sözdizimsel  yapılar  -  sözcük  öbekleri  ve 
ifadeler  gibi)  anlamsal  olarak  serbest  olmayan  sözcük  birleşimlerinin  genel  adını 
ifade etmektedir. Sözlüksel ögelerin içindeki anlamsal değişim, onların kalıcılığı ve 
yeniden  oluşabilirliliği  deyimin  birbirine  bağlı  üniversal  ve  ayırt edici  özelliklerini 
ifade etmektedir.
” 
7
 
                                                 
7
 F.P. Filin, Russkiy Yazık. Entsiklopediya,  Sovetskaya Entsiklopediya, Moskva, 1979, s. 381 

---

 
 
 
17 
 
 
Şanskiy’e göre de: 
“Deyim, iki ve daha fazla tam anlamlı sözcükten oluşan, kullanıma hazır ve 
anlamı itibariyle bütünsel, içeriği ile yapısı açısından ise kalıcı olan dilsel bir 
birimdir. … Deyimlerin toplamına ise deyimbilim (frazeoloji) denilmesi kabul 
edilmiştir.” 
8
 
«Фразеология 
современного 
русского 
языка» 
(Frazeologiya 
sovremennovo russkovo yazıka) - Çağdaş Rus Dilinin Deyimleri isimli çalışmasında 
Şanskiy  aşağıdaki  tanımı  yapmaktadır  :  “Deyim,  sözcüksel  özelliğe  sahip  iki  veya 
daha  fazla  vurgulu  ögeden  oluşan,  anlamı,  içeriği  ve  yapısı  itibariyle  belirlenmiş 
(yani  sabit)  ve  hazır  bir  şekilde  hayata  geçirilen  dilsel  bir  birimdir
”
9
.  Dilbilimci, 
“deyimlerin iletişim sürecinde yaratılmayan hazır ve bütünsel birimler olarak hayata 
geçirilen”
10
  yapılar  olduğu  için  deyimin  temel  özelliğinin  üretici  dönüşümsellik 
(воспроизводимость) olduğunu savunmaktadır.  
Örneğin;  
«за тридевять земель» (za tridevyat’ zemel’) - dünyanın öbür ucunda,  
«след простыл»  (sled prostıl) - sırra kadem bastı,  
                                                 
8
  N.M. Şanskiy, Russkiy yazık v şkole, Moskva,  1957,  s. 15 
9
 N.M. Şanskiy, Frazeologiya sovremennogo russkogo yazıka,  Moskva, Vısşaya şkola, 1969,  s. 27 
10
 a.g.e.  s. 28 
 

---