Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621

 
 
 
189 
c)
  Война с фашизмом шла не на жизнь, а на смерть. 
Faşizmle olan savaş ölüm kalım şeklinde sürüyordu. 
d)
  Борьба  за  губернаторское  кресло  в  регионе  была  не  на  жизнь,  а  на 
смерть. ( из прессы)
274
 
Bölgede valilik koltuğu için yapılan mücadele ölüm kalım savaşıydı. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce  içinde    hem  hareket  belirteci  niteliyeni  (örnek  b),  hem  de  niteleyici 
(определение)  (örnek  a,  c,  d)  görevini  üstlenmektedir.  Hareket  belirteci  niteliyeni 
olması durumunda yanında mastar halinde bir fiil kullanılması gerekmektedir.  
Deyim sadece tekil halde kullanılmaktadır. 
 
Не поминай лихом 
Türkçe anlamı = beni hatırlarken kötü sözle anma; 
Türkçe karşılığı = benim hakkında kötü düşünmeyin, hakkınızı helal edin; 
Aslı =  Eski Rusça. 
Bu deyim ilk önceleri ölülerle ilişkilendirilmiştir. Ölülerden korkulduğu için 
onları  kötü  anmak  yasaklanmıştır.  (Örneğin;  “Покойника  не  поминай  лихом” 
(pokoynika  ne  pominay  lihom)  –  ölüyü  kötü  anma,    “Костями  не  шевели!” 
(kost’ami ne şeveli) – kemikleri rahatsız etme, “О покойнике худа не молви!” (o 
pokoynike hudo ne molvi) – ölü hakkında kötü konuşma.  
Ölülerin arkasından kötü konuşmayı yasaklayan benzer atasözleri ve deyimler 
pek çok dilde bilinmektedir.
275
  
                                                 
274
 N.V. Basko 2002, s. 140 
275
 N.M.Şanskiy,  1987, s. 90 

---

 
 
 
190 
 
Örnek tümceler; 
a)
  Она  прильнула  губами  к  его  седеющему  виску,  тихо  сказала:  «Будь 
здоров, дорогой. Не поминай лихом». (И.Бунин)
276
 
Onun  ağarmaya  başlayan  şakağına  dudaklarıyla  dokundu  ve  alçak  sesle 
“Kendine iyi bak, canım. Benim hakkımda kötü düşünme” dedi. 
b)
  Перед  самым  только  отъездом  Николай  поцеловался  с  ним  и  сказал, 
вдруг  серьёзно  взглянув  на  брата:  -  Всё-таки  не  поминай  меня  лихом, 
Костя! – И голос его дрогнул. (Л. Толстой)
277
 
Tam  ayrılırken  Nikolay  kardeşiyle  öpüştü  ve  ansızın  ciddi  bir  şekilde  ona 
bakarak: “Her şeye rağmen hakkını helal et, Kostya!” dedi. Ve sesi titredi. 
c)
  Прощайте! Не поминайте меня лихом.  
Elveda! Hakkınızı helal edin. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce içinde  yüklem (örnek a, b, c) görevini üstlenmektedir. Emir kipinde 
kullanılmaktadır. 
Deyim içindeki fiil hem tekil halde (örnek a, b), hem de çoğul halde (örnek c)  
kullanılmaktadır.  
 
 
Несолоно хлебавши 
Türkçe anlamı = tuzsuz yemeği yiyerek; 
                                                 
276
 E.A. Bıstrova, 1998, s. 145 
277
 A. .Molotkov, 1978, s. 339 

---

 
 
 
191 
Türkçe karşılığı = eli boş, umduğunu elde edemeden(dönmek), umutları suya 
düşmek; 
Aslı =  Eski Rusça. 
Bu  deyimin  kökeni,  tuzun  Eski  Rusya’da  zor  elde  edilen  pahalı  bir  yiyecek 
olmasıyla ilişkilidir. O dönemde “хлебать с солью” (hlebat’ s sol’yu) - tuzla yemek  
sözü, günümüzde zenginliği ve varlığı ifade eden “сладко поесть” (sladko poyest’) 
–  balla  yemek  ifadesiyle  eşdeğerdir.  Bu  nedenle  tuzu  israf  etmeden  tüketiyorlardı: 
yemekleri  tuzsuz  pişirip  tuzluğu  masaya  koyuyorlardı.  Yemeğin  tuzunu  sadece  ev 
sahibi koyabilirdi. Ev sahibi kimi daha çok sevip sayıyorsa ona daha çok tuz koyardı. 
Soylu olmayan ya da istenmeyen bir misafire ise tuz hiç verilmiyordu.
278
 
 
Örnek tümceler; 
a)
  Три  раза  он  ездил  в  Москву  поступать  в  университет,  и  каждый  раз 
возвращался  несолоно хлебавши. 
Üç  defa  Moskova’ya  üniversiteye  girmek  üzere  gitti  ve  her  zaman  eli  boş 
olarak döndü. 
b)
  И  чем  больше  она  говорила  и  чем  искреннее  улыбалась,  тем  сильнее  
становилась  во мне уверенность, что я уеду от неё несолоно хлебавши. 
(А.Чехов)
279
 
Ne  kadar  çok  konuşur  ve  ne  kadar  içten  gülerse  ondan  umduğumu  elde 
edemeden gideceğime dair duygu giderek şiddetleniyordu. 
 
                                                 
278
 V.M.Mokiyenko, 2005, s. 732 
279
 R. .Yarantsev, 1981, s. 253 

---

 
 
 
192 
c)
  Целый час мы простояли  в очереди, но не смогли попасть на выставку. 
Так и пришлось возвращаться несолоно хлебавши. 
280
  
Bir  saat  kuyrukta  bekledik,  ama  sergiye  giremedik.  Umduğumuzu  elde 
edemeden eve geri dönmek zorundaydık. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce  içinde  ulaç  öbeği  olarak  hareket  belirteci  niteliyeni  (örnek  a,  b,  с) 
görevini üstlenmektedir. 
Deyim değişime uğramamaktadır.    
 
Огород городить 
Türkçe anlamı = bostan, sebze bahçesini çitle çevirmek; 
Türkçe karşılığı =  boş bir işe kalkışmak, çetrefilli bir işe girişmek, boşa çaba 
göstermek; 
Aslı =  Eski Rusça. 
“Oгород городить” deyimi ilk başta “çit yapmak” anlamı taşımaktaydı. Eski 
Rusça’da “огород” (ogorod) – çit, bahçe duvarı,  “городить” (gorodit’) – inşa 
etmek, yapmak 
anlamına gelmekteydi.  
Deyimin ilk şekli olan “городить пустой огород” (gorodit’ pustoy ogorod) 
– boş bahçeyi çitle çevirmek   ifadesi, deyimin esas anlamına ortaya çıkarmaktadır. 
Boş bir bahçeyi çitle çevirmenin anlamı, boş bir işe kalkışmaktır.
281
 
 
 
                                                 
280
 N.V. Basko 2002, s. 144 
281
 V.M.Mokiyenko, 2005, s. 492 

---