Microsoft Word 4 Urszula Sobek Najconalizm doc

 

84 

 

Londynie w 1933 roku Albert Einstein „Nacjonalizm nie jest niczym 

innym jak próbą usprawiedliwienia agresji za pomocą idei”

31

. 

Zdaniem Ryszarda Czarkowskiego wśród najsilniejszych napięć 

na tle narodowościowym w Europie Środkowej i Wschodniej naleŜy 

wskazać następujące aktualne oraz potencjalne konflikty: 

-  spór  pomiędzy  mniejszością  rosyjską  a  tak  zwaną  ludnością 

rdzenną  na  obszarach  byłego  ZSRR,  zwłaszcza  w  państwach 

nadbałtyckich (Litwa, Łotwa, Estonia), 

-  problemy  z  dyskryminacją  ludności  romskiej  na Węgrzech, w 

Rumunii, Słowacji, Czechach oraz na obszarze byłej Jugosławii, 

- napięcia wywoływane przez społeczność turecką w Bułgarii, 

-  kwestię  prorosyjskiego  Naddniestrza  oraz  Gagauzji  w  Mołda-

wii, 

- spór wokół greckiej społeczności w Albanii, 

-  problemy  z  dyskryminacją  Polaków  na  Białorusi  (oraz  w  in-

nych państwach powstałych po rozpadzie ZSRR), 

- dyskryminację mniejszości bułgarskiej i rumuńskiej na terenie 

byłej Jugosławii, 

-  antagonizmy  serbsko-macedońskie  na  tle  religijnym  (spór  po-

między  wyznawcami  Serbskiej  i  Macedońskiej  Cerkwi  Prawo-

sławnej), 

- problem mniejszości węgierskiej w Rumunii, Czechach, Serbii 

oraz na Słowacji

32

. 

                                                 

31

 A. Einstein, Civlization and Science, niespisane przemówienie wygłoszone w Royal 

Albert Hall w Londynie, 3.10. 1933, za: 

http://www.hyperhistory.com/online_n2/History_n2/index_n2/r_20_1th.html, 

15.05.2008. 

32

 Por.: R. Czarkowski, W kręgu konfliktów narodowościowych i roszczeń terytorial-

nych w Europie Środkowo-Wschodniej, [w:] S. Helnarski (red.) Nacjonalizm, Konflik-

---

 

85 

 

 

Na  szczególną  uwagę,  w  świetle  europejskich  konfliktów  oraz 

powracającej  fali  nacjonalizmu  zasługuje  kwestia  węgierska.  We-

dług badań przedstawionych przez Mariana Szczepaniaka, ze wzglę-

du  na  uwarunkowania  historyczne  i  decyzje  polityczne  po  I  wojnie 

światowej,  blisko  43%  ogółu  obywateli  Węgier  zamieszkuje  poza 

granicami  własnego  państwa  (łącznie  około  4,5  mln  ludzi)

33

.  Głów-

nym problemem, zgodnie ze zdaniem cytowanego wcześniej Martina 

M. Szimeczka, jest fakt, iŜ „nacjonalizm węgierski jest niebezpiecz-

ny, poniewaŜ ma mocne korzenie (…), liczy sobie tysiąc lat i czerpie 

siłę  z  poczucia  osamotnienia  narodu,  który  dziwnym  zrządzeniem 

losu znalazł się pośród otaczających go Słowian”

34

. O jego sile moŜ-

na  przekonać  się obserwując narastające od 2006 roku antagonizmy 

węgiersko-słowackie,  które  stanowić  mogą  klasyczny  przykład 

współczesnego  konfliktu  o  podłoŜu  nacjonalistycznym.  Napięcie 

generowane  jest  tutaj  zarówno  na  poziomie  lokalnych  społeczności, 

jak równieŜ inspirowane przez przywódców politycznych.  

Kiedy w sierpniu 2007 roku przez Budapeszt przeszły nazistow-

skie manifestacje, wspierane nieoficjalnie przez Fidesz – najwaŜniej-

szą partię opozycyjną Węgier, a w miesiąc później, zazwyczaj skłó-

cona  węgierska  elita  polityczna  zjednoczyła  siły  w  obronie  swoich 

rodaków  podobno  uciskanych  przez  słowackie  władze,  nie  było  juŜ 

Ŝadnych  złudzeń,  Ŝe historia cofa Węgrów i Słowaków do konfliktu 

                                                                                              

ty narodowościowe w Europie Środkowej i Wschodniej, KNP PAN, Toruń 1994, s. 

171. 

33

 M. Szczepaniak, Węgierski model statusu mniejszości narodowych i etnicznych, 

UW IS, Warszawa 1996, s. 170. 

34

 M. Szimeczka, dz. cyt., s. 15. 

---

 

86 

 

z lat 1918-45

35

. Powrót nacjonalizmu w najbardziej niebezpiecznym 

wydaniu  potwierdzają  równieŜ  wydarzenia  na  Słowacji,  gdzie  spór 

skoncentrował  się  wokół  dyskryminujących  Węgrów  dekretów  Be-

nesza

36

,  wydanych  przeszło  50  lat  wcześniej,  lecz  potwierdzonych 

przez  słowacki  parlament  na  fali  narodowych  animozji  we  wrześniu 

2007  roku

37

.  Wyzwoliło  to  machinę  nienawiści  i  wzajemnych  wę-

giersko-słowackich  oskarŜeń,  prezydent  Węgier  Laszlo  Solyom 

stwierdził publicznie, Ŝe słowacki parlament „dał Węgrom w twarz” 

a  wyrazem  bojkotu  było  odwołanie  wszystkich  oficjalnych  wizyt 

politycznych  u  północnych  sąsiadów.  Premier  Słowacji  Robert  Fico 

nie pozostał dłuŜny, ostro krytykując politykę Budapesztu oraz odda-

jąc głos skrajnemu nacjonaliście, Janowi Slocie, przywódcy Słowac-

kiej Partii Narodowej współrządzącej krajem od 2006 roku. Stało się 

zatem  oczywiste,  iŜ  nacjonalizm  słowacki,  chociaŜ  o  wiele  młodszy 

od  węgierskiego,  jest  równie  niebezpieczny,  zwłaszcza  ze  względu 

na  plebejskie  korzenie  oraz  prymitywizm  działaczy  ruchu  narodo-

wego  hołdującego  przekonaniu,  iŜ  „mniejszość  węgierska  słuŜy 

Budapesztowi  jako  koń  trojański,  który  ma  pomóc  w  spełnieniu 

marzeń  o  ponownym  zdobyciu  południowej  Słowacji

38

”.  W  ocenie 

zaostrzającego się konfliktu dwóch nacjonalizmów najbardziej przy-

gnębiającym  jest  fakt,  iŜ,  jak  potwierdza  słowacki  minister  spraw 

                                                 

35

 TamŜe. 

36

 Dekrety Benesza – wydane przez prezydenta Czechosłowacji Edwarda Benesza po 

zakończeniu II wojny światowej. Na ich mocy słowaccy Węgrzy i Niemcy, którzy w 

większości poparli Hitlera podczas wojny, zostali pozbawieni obywatelstwa oraz 

nieruchomości. Dokument uwaŜany jest za uprawomocnienie zasady odpowiedzialno-

ści zbiorowej. Formalnie nigdy nie został uchylony, za: 

http://www.gazetawyborcza.pl/1,86742,4524125.html, 27.04.2008. 

37

 A. Niewiadomski, OdŜył spór o dekrety Benesza, „Rzeczpospolita”, 21.04.2008 za: 

http://www.rp.pl/artykul/123643.html, 2.05.2008. 

38

 M. Szimeczka, dz. cyt., s. 15. 

---