Microsoft Word 4 Urszula Sobek Najconalizm doc

 

78 

 

zaprezentowanymi  badaniami  spowodowały  największą  liczbę  kon-

fliktów. 

 

2. Echo nacjonalizmu – przykłady konfliktów w powojennej 

Europie 

Upadek państw eksponujących w swojej doktrynie nacjonalizm, 

takich  jak  Niemcy  Hitlera  i  Włochy  Mussoliniego,  nie  spowodował 

wcale  kompromitacji  tej  idei,  przez  najbliŜsze  dekady  nacjonalizm 

pozostał  nadal  wielką  i  atrakcyjną  siłą  polityczną,  chętnie  wykorzy-

stywaną  do  manipulacji  świadomością  społeczną  oraz  zachowaniem 

ludzi

9

.  

Zgodnie  ze  zdaniem  Tadeusza  Mazowieckiego  nacjonalizm 

sprawił,  Ŝe  „to,  co po wydarzeniach drugiej wojny światowej wyda-

wało  się  juŜ  niemoŜliwe  do  ponowienia  –  obozy  koncentracyjne, 

masowe  gwałty  –  okazało  się  moŜliwe

10

.  Po  okresie  wyciszenia, 

który  nastąpił  w  latach  50.,  bardzo  szybko  odrodziły  się  nastroje 

rewindykacyjno-nacjonalistyczne,  dotykające  w  mniejszym  bądź 

większym  stopniu  niemal  kaŜde  z  europejskich  państw.  Urs  Alter-

matt uwaŜa, Ŝe pod koniec XX wieku „otworzyła się na kontynencie 

europejskim  puszka  Pandory,  z  której  wyskoczyły  róŜnorakie  od-

miany nacjonalizmu (…) W dawnych państwach narodowych takich 

jak  Francja,  Wielka  Brytania  czy  Szwajcaria,  ludzie  zmagają  się  z 

innymi  problemami  niŜ  ich  bliźni  na  Litwie,  na  Słowacji  czy  w 

                                                 

9

 W. Paterek, Nacjonalizm, [w:] R. Borkowski (red.), Konflikty współczesnego świata, 

Uczelniane Wydawnictwo Naukowo Dydaktyczne BG AGH, Kraków 2003, s. 91. 

10

 T. Mazowiecki, Wstęp [w:] U. Altermatt, Sarajewo przestrzega. Etnonacjonalizm w 

Europie, Wydawnictwo Znak, Kraków 1998, s. 6. 

---

 

79 

 

Chorwacji

11

”. Państwa zachodnie borykają się z dąŜeniami separaty-

stycznymi  mniejszości  narodowych  i  etnicznych,  natomiast  narody 

Europy  Wschodniej  przeŜywają  stan  wzbudzenia  nacjonalistyczne-

go

12

. 

W  państwach  Europy  Zachodniej  swoją  odrębność  manifestują 

między  innymi  Baskowie,  Katalończycy,  Korsykanie,  Bretończycy, 

Szkoci, Walijczycy oraz Irlandczycy a takŜe wiele innych nacji zrze-

szonych  w  Organizacji  Niereprezentownaych  Narodów  i  Ludów 

(UNPO)

13

.  O  ile  jednak  Europa  Zachodnia  ma  juŜ  za  sobą  fazę 

ostrych  napięć,  o  tyle  Europa  Wschodnia  stała  się  areną,  na  której 

nacjonalizm  w  swojej  najbardziej  destrukcyjnej  formie,  przebudził 

się i powraca do rzeczywistości społecznej i politycznej

14

. 

Najkrwawszym  potwierdzeniem  tej  tezy  był  wybuch  nacjonali-

zmów  w  latach  1991-1995,  związany  z  rozpadem  Jugosławii.  Na 

Bałkanach, gdzie od czasu zakończenia II wojny światowej funkcjo-

nowało  sztucznie  stworzone  z  republik:  serbskiej,  chorwackiej,  sło-

weńskiej, bośniacko-hercegowińskiej, macedońskiej i czarnogórskiej 

oraz  obszarów  autonomicznych:  Wojwodiny  i  Kosowa  państwo

15

, 

starły  się  ze  sobą  dwa  potęŜne  nacjonalizmy:  serbski  i  chorwacki 

oraz dwie nacjonalistyczne idee: Wielkiej Serbii i Wielkiej Chorwa-

cji.  JuŜ  w  początkowej  fazie  konfliktu  reanimowane  zostały  takŜe 

stare  schematy  nacjonalistyczne:  Francuzi  stanęli  po  stronie  Serbii, 

Niemcy  zaś  udzielili  poparcia  Chorwacji

16

.  Prawie  przez  cztery  lata 

                                                 

11

 U. Altermatt, dz. cyt., s. 10. 

12

 TamŜe, s. 11-12. 

13

 W. Malendowski, dz. cyt.,, s. 14. 

14

 U. Altermatt, dz. cyt., s. 12 

15

 J. Kiwerska, dz. cyt., s. 80. 

16

 U. Altermatt, dz. cyt., s. 9. 

---

 

80 

 

konfliktu  Europa  była  jednak  bezradna  wobec  czystek  etnicznych  i 

eskalacji  nacjonalizmu,  dopiero  zaangaŜowanie  się  USA  doprowa-

dziło  do  rokowań  pokojowych  w  Dayton  i  formalnego  zakończenia 

wojny  oraz  wytyczenia  granic,  które  niestety  przyniosły  nowe  po-

działy etniczne

17

. Pomimo, iŜ udało się na jakiś czas ostudzić nacjo-

nalizmy  bałkańskie,  nadal  istnieje  tu  jeszcze  wiele  punktów  zapal-

nych,  zdolnych  oŜywić  uśpioną  ideologię, są to: Wojwodina, Mace-

donia,  Slawonia,  SandŜak,  Północy  Epir,  Zachodnia  Tracja,  Dobru-

dŜa

18

 czy teŜ Kosowo. 

Krwawe  konflikty  nie  ominęły  takŜe  Europy  Zachodniej,  czego 

najlepszym  przykładem  jest  Irlandia  Północna,  gdzie  nacjonalizm 

był  tym  silniejszy, Ŝe wsparty przez podziały religijne. Rozgrywają-

cy  się  przez  kilkaset  lat  w  północnej  części  wyspy  antagonizm

19

, 

którego  apogeum  przypada  na  przełom  lat  60.  i  70.  XX  wieku,  sta-

nowił  część  szerszego  konfliktu,  który  dotyczył  całej  Irlandii  jako 

bytu  politycznego

20

,  poniewaŜ  zdaniem  A.  Kowalskiej  „w  ostatecz-

nym zakończeniu sporu wcale nie chodzi o to, czy Północna Irlandia 

ma  pozostać  częścią  Zjednoczonego  Królestwa,  czy  teŜ  zjednoczyć 

się  z  Republiką  Irlandii.  Chodzi  o (…) uzyskanie stanu, kiedy jaka-

kolwiek róŜnica zdań będzie róŜnicą miedzy człowiekiem a człowie-

                                                 

17

 J. Kiwerska, dz. cyt., s. 84-96. 

18

 F. Gołembski, Etniczne podłoŜe konfliktów na terenie byłej Jugosławii, [w:] S. 

Helnarski (red.), Nacjonalizm. Konflikty narodowościowe w Europie Środkowej i 

Wschodniej, Toruń 1994, s. 335-336. 

19

 T. Jerzak, Separatyzm i terroryzm o podłoŜu etnicznym w Europie Zachodniej, 

http://www.psz.pl/content/view/1132/, 29.10.2007 

20

 A. Kowalska, Porozumienie wielkopiątkowe jako próba uregulowania konfliktu w 

Irlandii Północnej, [w:] W. Malendowski (red.), Spory i konflikty międzynarodowe, 

Alta 2, Wrocław 2000, s. 250-252. 

---