Microsoft Word 4 Urszula Sobek Najconalizm doc

 

90 

 

dąŜenia do zjednoczenia wyspy oraz ogłoszone przez IRA w sierpniu 

1994 roku zawieszenie broni, powtórzone w lipcu trzy lata później

46

. 

Wśród  najistotniejszych  czynników  składających  się  na  osią-

gnięcie  tak  długo  oczekiwanego  porozumienia  naleŜy  ponadto  wy-

mienić  panujące  w  latach  90.  pro-pokojowe  nastroje  społeczeństwa, 

zmęczonego  juŜ  wieloletnim  konfliktem,  dojrzałość  do  kompromisu 

liderów  głównych  irlandzkich  partii  politycznych  oraz  nowa  strate-

gia  IRA,  która  nie  rezygnując  z  działalności  terrorystycznej,  aktyw-

nie  włączyła  się  w  negocjacje  z  rządem  brytyjskim

47

.  Ten  ostatni, 

zwłaszcza  po  zwycięstwie  wyborczym  Partii  Pracy w 1997 roku, na 

czele z Tony Blairem, mając świadomość, Ŝe osiągnięcie pokoju nie 

było  nigdy  dotąd  tak  bliskie,  zdecydował  się  na  ryzykowne  ustęp-

stwa  wobec  katolicko-nacjonalistycznych  uczuć,  deklarując,  iŜ 

Wielka  Brytania  nie  ma  w  Irlandii  Północnej  Ŝadnych  „egoistycz-

nych, strategicznych ani gospodarczych interesów”

48

. 

Wyrzeczenie  się  przemocy,  zaproszenie  do  poszukiwań  kom-

promisu  wszystkie  główne  siły  polityczne wraz z Sinn Fein (uwaŜa-

ne  za  reprezentację  IRA)  oraz  zaangaŜowanie  zewnętrznych 

negocjatorów,  przy  równoczesnym  braku  aprobaty  całkowitego 

rozbrojenia,  nadało  rozmowom  specyficzny  charakter,  z  jednej 

bowiem  strony  widoczna  była  wola  współpracy,  z  drugiej  zaś  w 

zasięgu  ręki  pozostawały  ciągle  argumenty  siłowe.  Być  moŜe 

właśnie  ta  ryzykowna  formuła  przesądziła  o  niezwykle  wywaŜonym 

podejściu do draŜliwych kwestii przez kaŜdą ze stron oraz względnej 

równowadze  negocjacyjnej.  W  efekcie  w  Wielki  Piątek  1998  roku 

(10  kwietnia)  doszło  do  uregulowania  najwaŜniejszych  zagadnień 

                                                 

46

 A. Kowalska, dz. cyt., s. 252. 

47

 M. Rybarczyk, Pokój Irlandii, „Gazeta Wyborcza”, 11.04.1998, s. 10. 

---

 

91 

 

doszło  do  uregulowania  najwaŜniejszych  zagadnień  dotyczących 

statusu i kształtu Ulsteru

49

. 

Wśród  kluczowych  elementów  „Porozumienia  wielkopiątkowe-

go”  zwanego  takŜe  „Belfast  Agreement”,  wymienić  naleŜy  przede 

wszystkim  zapis,  Ŝe  przy  równoczesnym  formalnym  pozostaniu 

przez  Irlandię  Północną  częścią  Wielkiej  Brytanii,  jej  mieszkańcy, 

mając  prawo  do  samostanowienia,  mogą  w  przyszłości  zdecydować 

o  połączeniu  z  Republiką  Irlandii.  Ponadto  w  dokumencie  stwier-

dzono,  Ŝe  wszyscy  mieszkańcy  Ulsteru  mają  przyrodzone  prawo  do 

określenia  się  jako  Brytyjczycy  lub  Irlandczycy,  a  wybór  obywatel-

stwa będzie respektowany przez oba rządy nawet w sytuacji zmiany 

statusu prowincji. Porozumienie usankcjonowało równieŜ rezygnację 

Republiki  Irlandii  z  zapisanego  w  konstytucji  zwierzchnictwa  nad 

całą  wyspą  oraz  zniesienie  przez  Brytyjczyków  ustawy  o  rządzie 

Irlandii  z  1920  roku.  Z  jednej  strony  taka  formuła  zagwarantowała, 

Ŝe związek Ulsteru z Wielką Brytanią nie zostanie zerwany bez woli 

większości,  z  drugiej  zaś  uznała  odrębność  narodową  tych  miesz-

kańców  prowincji,  którzy  czują  się  Irlandczykami.  Wśród  pozosta-

łych  postanowień,  tworzących model kompromisu akceptowalnego i 

moŜliwego  do  realizacji,  znalazły  się  głównie  regulacje  administra-

cyjno-prawne,  związane  z  organizacją  władzy  w  Ulsterze,  która 

koncentrować  się  miała  odtąd  na  wybieranym  przez  mieszkańców 

parlamencie  (Zgromadzenie  Irlandii  Północnej),  reprezentującym 

obie społeczności, Radzie Ministrów na czele z premierem i zastępcą 

oraz  Radach  współpracy  pomiędzy  społecznościami  Ulsteru  a  rzą-

                                                                                              

48

 T. W. Moody, F. X. Martin, dz. cyt., s. 365. 

49

 A. Kowalska, dz. cyt., s. 257. 

---

 

92 

 

dem  Republiki  Irlandii  i  lokalnymi  parlamentami  Zjednoczonego 

Królestwa

50

. 

To  jednak,  co  stanowi  o  nieprzecenionej  wartości  dokumentu 

wielkopiątkowego, to nie treść i waga poszczególnych jego zapisów, 

ale wyraŜona w nim wola współpracy i chęć przezwycięŜenia uprze-

dzeń  na  rzecz  budowy  trwałego  pokoju.  Będąc  pewnego  rodzaju 

kamieniem  milowym  w  konflikcie  północnoirlandzkim,  stanowi 

takŜe uniwersalny dowód na to, Ŝe porozumienie jest nie tylko moŜ-

liwe ale społecznie poŜądane, co zostało potwierdzone w referendum 

22  maja  1998  roku,  w  którym  71%  ludności  Ulsteru  oraz  95% 

mieszkańców  Republiki  Irlandii  akceptując  warunki  dokumentu, 

opowiedziało się za pokojem

51

. 

 W  ramach  „Belfast  Agreement”  udało  się  stworzyć  polityczne 

środki pozwalające na zakończenie konfliktu oraz opatrzyć je praw-

nymi  zabezpieczeniami.  Przywrócenie  samodzielności  Ulsteru,  w 

ramach  Wielkiej  Brytanii,  powołanie  lokalnych  organów  władzy, 

prawo mieszkańców prowincji do decydowania o własnym losie, nie 

tylko uregulowało sporny status prowincji, ale zapewniło moŜliwość 

realizowania  własnych  aspiracji  przez  obie  społeczności.  Zdaniem 

Adrianny Kowalskiej, trzeba jednak mieć świadomość iŜ „nie istnie-

je skuteczna formuła rozwiązania tego konfliktu (…) szansą na spo-

kojne Ŝycie zwaśnionych społeczności moŜe być tylko to, Ŝe dyspo-

nentami społecznego poparcia, będą ludzie skłonni do kompromisu i 

                                                 

50

 Belfast Agreement, 10.04.1998, za: 

http://www.niassembly.gov.uk/io/agreement.htm, 25.05.2008. 

51

 A. Kowalska, dz. cyt., s. 260. 

---