Microsoft Word antibohran-vidadi doc
Yüklə 2,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
133 Asiya-Sakit okean regionunda sunaminin erkən qarşısının alınması sistemi yaradılmışdır 119 . Böhranın yaranma riskinin dərəcəsinin müəyyənləşdirilmə- sini sosial-iqtisadi şəraitin və ətraf mühitin tədricən dəyişməsi kimi amili çətinləşdirir. Həmin dəyişikliklərin böhran mərhələsinə nə vaxt keçəcəyini anlamaq çətindir, çünki kəskinləşmənin yaranma- sını təsdiqləyən göstəricilərin hədd qiymətlərini müəyyən etmək həmçinin çətindir. Bu səbəbdən belə halda QXS yaradılması zə- ruridir, çünki mənfi dəyişikliklərin yığılması üzün müddətli dövrdə böhranın yaranması riskinin amillərinə təsir göstərir və böhranın daha dağıdıcı miqyaslarına və nəticələrinə gətirib çıxarda və tez inkişaf edən böhran hadisələrilə müqayisədə daha çox vəsait tələb edə bilər. Lakin gözlənilmədən yaranmış böhran təhlükəsi qə- rarların qəbulu üçün az vaxt verir. Böhranların yaranma riskinin həyata keçmə sürəti maliyyə bazarında böhranların qarşısının alınması metodikasına mühüm təsir göstərir. Yığılan iqtisadi inkişafla bağlı uyğunsuzluqlar, ma- liyyə bazarlarının gərginliyi və iqtisadiyyat və maliyyə sahəsində olan və çox sürətli olmağa qədər risklərin həyata keçmə sürəti ilə xarakterizə olunan digər mənfi hadisələr QXS ən münasib işi üçün kifayət sayda erkən qarşısını alma siqnallarının daxil olmasını təmin edir və qabaqlayıcı tədbirlər görməklə risklərin amil tərəfinə təsir etməyə imkan verirlər. Mənfi məlumat, kapital axınlarının istiqamət dəyişikliklərinə təsir göstərən investorların meyllərinin kəskin dəyişməsi qiymətlərin aşağı düşməsində ifadə olunan bazar riskinin praktiki olaraq dərhal həyata keçməsinə səbəb olur. Keçid dövrünə aid iqtisadiyyata malik ölkələr üçün dünyada toplanmış böhran təcrübəsinin nəzərə alınması vacibliyini qiymət- ləndirən V.Popov və M.Montes qeyd etdilər ki, həmin təcrübə yalnız böhranı yaşayan ölkə üçün maraqlı ola bilər, çünki qalan 119 UN launches plans for global early warning system on natural disasters. UN News Service. 19 January, 2005; Юго-Восточная Азия: год после смерти // Росбалт . – 2005. – 27 дек. 134 dünya və iqtisadiyyat elmi, əlavə edim ki, həmçinin böhranların qarşısının alınması sistemini yaradanlar, bu növ böhranlarla çoxdan tanışdırlar 120 . Maliyyə bazarının inkişafı və strukturunun, həmçinin onun seqmentlərinin fəaliyyətinin tənzimlənməsinin mürəkkəbləşməsi, yeni maliyyə vasitələrinin yaranması və iqtisadi və maliyyə əlaqələrinin qloballaşması ilə əlaqədar olaraq bu sahədə böhranın yeni təhlükəsi və riskləri əmələ gəlir. Onların eyniləşdirilməsinə və qarşısının alınmasına hazırlıq ekspertlərin maliyyə bazarının zəif tərəflərinin qiymətləndirilməsi və mo- delləşdirilməsi üzrə dərin təhlili işini tələb edir. Çox vaxt yeni növ böhranlar hökumətlər və rəsmi ictimaiyyət üçün gözlənilməz olur. Bunun daha bariz nümunəsi kimi həm dünya ictimaiyyətinin ölkələr daxilində uyğunsuzluqların yeni kompozisiyasının eyniləş- dirilməsinə hazırlıqlı olmaması, həm də böhranın region boyunca zəncirvarı yayılması kimi qətiyyən gözlənilməz olan reaksiya ilə səciyyələndirilən 1994-cü ilin Meksika böhranını və 1997-ci ilin Asiya böhranını göstərmək olar. Böhranların QXS-nin istifadəsi üzrə toplanmış təcrübənin qiymətləndirilməsi valyuta, maliyyə və bank böhranlarının qarşıs- ının alınması təcrübəsi nəzərə alınmaqla SWOC-təhlil (strengths – yaxşı cəhətlər, weakness – nöqsanlar, opportunities – imkanlar, constraints – məhdudiyyətlər) 121 əsasında aparılmışdır. Fəlakətlərin erkən qarşısının alınması təcrübəsini ümumiləş- dirərək QXS-nin qurulmasına məhdud və geniş yanaşmanı ayırmaq olar. Məhdud mənada böhranların qarşısının alınması bütün ma- raqlı təşkilat və şəxslərin o cümlədən valyuta, maliyyə və bank sa- hələrində böhran meyllərinin tədqiqat nəticələri və iqtisadi inkişa- fın proqnozu haqqında, yeni risk amilləri və böhranların yaranma 120 Монтес М.Ф., Попов В.В. «Азиатский вирус» или «голландская болезнь »? Теория и история валютных кризисов в России и других странах ». – М.: Дело, 1999. – S. 15. 121 Early Warning Systems: Do`s and Don`ts. Report of Workshop, 2003. – 20- 23 October, Shanghai, China. /prepared by M.Glantz. – www.esig.ucar.edu/warning/ . – S. 52-53. 135 və yayılma mümkünlüyünə təsir edən digər hadisələr haqqında məlumatlandırılması deməkdir. Bu tədqiqatlar böhranların idarə edilməsi və onların qarşısının alınması məsələlərilə məşğul olan orqanlar, elmi-tədqiqat təşkilatları, ayrı-ayrı alimlər və maraqlı şə xslər tərəfindən aparılır. Geniş mənada erkən qarşısını alma yalnız qabaqlayıcı məlu- matlandırma deyil, həmçinin bununla əlaqədar ehtimal olunan zə- rərin azaldılması üzrə tədbirlərin işlənib hazırlanmasıdır. Bu ya- naşma yaranan təhlükələrə aktiv reaksiyanı nəzərdə tutur. Beləlik- lə, yanaşmadan asılı olaraq QXS-nin vəzifələri böhranın yaranma ehtimalı haqqında məlumatlandırmadan həmin böhranın qarşısının alınmasına kimi genişlənir, bu da sistemin strukturunun və funksi- yalarının seçiminə təsir edir. Maliyyə böhranlarının erkən qarşı- sının alınması mexanizminin qısa inkişaf tarixini müzakirə edək. Maliyyə bazarında böhranların erkən qarşısının alınması sisteminin işlənib hazırlanması ötən əsrin 90-cı illərinin ortalarından başlamışdır. 1994-cü ilin Meksika hadisələrindən sonra Latın Amerikası boyunca baş vermiş böhranların zəncirvarı reaksiyası ilə təşvişə gələn Yeddi qabaqcıl ölkələr qrupu 1995-ci ildə Halifaksda keçirdiyi görüşdə Beynəlxalq Valyuta Fonduna valyuta böhranlarının erkən qarşısının alınması sistemini hazırla- mağı tövsiyə etmişdir. Maliyyə bazarında böhranların QXS-nin iki inkişaf mərhələsini ayırmaq olar. Birinci mərhələdə valyuta böh- ranlarının erkən qarşısının alınması modeli işlənib hazırlanmış, onun tətbiqi təcrübəsi qazanılmışdır. kinci mərhələ modelin tək- milləşdirilməsi, onun maliyyə bazarının müxtəlif - borc, valyuta fond seqmentlərinə yayılması, həmçinin böhranların qarşısının alınması üzrə digər üsullar arasında həmin modelin yerinin müəy- yənləşdirilməsi ilə bağlıdır. BVF-nun böhranların erkən qarşısının alınması sisteminə birinci mərhələdə valyuta böhranlarının qarşısının alınması üzrə miqyaslı sistem məsələsinin həlli üçün yalnız, maliyyə bazarının digər seqmentlərilə əlaqələndirmədən, valyuta bazarında böhranın yaranma vaxtının proqnozlaşdırılması üzrə ədədi model daxil idi Yüklə 2,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|