Microsoft Word antibohran-vidadi doc
Yüklə 2,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
136 və prinsip etibarilə məhdud nöqteyi-nəzərindən müzakirə olunurdu. 1999-cu ilədək olan dövrdə BVF valyuta böhranlarının qarşısının alınması üzrə əsas və yeganə üsul kimi bir neçə modeli işləyib hazırlamış və onları tətbiq etməyə başlamışdır. Onun analitikləri böhran hadisələrinin proqnozlaşdırılması üzrə riyazi modellərin işlənib hazırlanması və tətbiqi sahəsində toplanılmış təcrübəni və həmin modellər üçün səciyyəvi olan məhdudiyyətləri, həmçinin böhranların erkən qarşısının alınması sistemlərinin istifadə təcrübəsini nəzərə almamışlar. Fondun miqyaslı tənqidi nəticəsində iqtisadiyyatın tənzimlənməsinə və kapitalın beynəlxalq hərəkətinin sürətli liberallaşmasına monetarizm yanaşmasına əsas- lanan “Vaşinqton konsensusu” siyasətindən imtina olunmuşdur. Bu mərhələdə böhranların proqnozlaşdırılması üzrə statistik mo- dellərin istifadəsinə mövcud yanaşmalar tənqidi başa düşülmüşdür və onların aşağıdakı nöqsanları müəyyən olunmuşdur: • yalnız kəmiyyət məlumatlarının təhlilinə əsaslanan böh- ranların qarşısının alınmasına məhdud yanaşma; • böhranın yaranma vaxtının proqnozlaşdırılmasının müm- künsüzlüyü; • müxtəlif göstəricilərin kifayət qədər əlverişli və dəqiq ol- maması; • müxtəlif maliyyə sarsıntılarının milli spesifikasının nəzərə alınmasının mürəkkəbliyi; • investorların böhranın ehtimalı haqqında reaksiyasının xa- rakterinin və onun şəraitin sabitləşdirilməsinə və ya sabitliyinin pozulmasına təsirinin proqnozlaşdırılmasının mümkünsüzlüyü; • modellərin istiqamətlənmə subyektivliyi, müəyyən növ böhranlara istiqamətlənmə, gözlənilməz hadisələrin proqnozlaşdı- rılmasının mümkünsüzlüyü; • çox sayda yanlış siqnalların yaranmasına səbəb olan erkən qarşısını alma modellərindən daxil olan siqnalların işlənilməsi me- todikalarının mükəmməl olmaması. 137 BVF modelləri böhranın inkişafına təsir edən dəyişənlərin seçimi üçün aylıq məlumatlardan istifadə edirlər. Böhran ehtimalı reqress modeli əsasında qiymətləndirilir. Bu yanaşma ilə iki üstünlük əldə olunur: 1) model hər dəyişənin statistik əhəmiyyətini asanlıqla müəyyənləşdirməyə imkan verir və 2) böhran indikator- ları valyuta böhranının yaranması ehtimalının ümumiləşdirilmiş göstəricisi şəklində birləşir. BVF modelləri böhranın eyni tərifinə və eyni proqnozlaşdırma dövrünə malikdirlər. Onların parametrləri Fondun dünya valyuta sisteminin sabitliyinin qorunub saxlanıl- masından ibarət olan əsas vəzifəsilə şərtləndirilmişdir. nvestisiya banklarının modellərində istifadə olunan böhran- ların tərifləri bir-birindən mühüm dərəcədə fərqlənirlər, bu da on- ların məqsəd fərqlərilə şərtləndirilmişdir. Özəl bankların əsas məq- sədi gəlir əldə etməkdir. Banklar şəxsi aktivlərini və müştərilərin investisiya portfellərini idarə edir və böhran baş verdiyi halda onların satınalma sürətini müəyyən edən limit siyasəti, qiymətlərin düşməsinin son hədd səviyyələri və aktivlərin həcmi ilə müəyyən olunan yol verilən zərərin təsbit olunmuş səviyyəsinə malikdirlər. Həmin zərər səviyyəsi və böhranın inkişaf mexanizmi haqqında şə xsi təsəvvürlər modellərdə qəbul olunmuş valyuta kursunun və ehtiyatların dəyişməsinin əsas göstəricilərini şərtləndirirlər. Bu modellərdə əlavə olaraq real sektorun, institusional, siyasi, bazar böhranlarının və zəncirvarı reaksiyanın yayılması ilə bağlı olan böhranların göstəricilər qrupundan götürülmüş dəyişən kəmiyyət- lər istifadə olunmuşdur. Valyuta böhranlarının proqnozlaşdırma üsulları əsasında qarşısının alınması sistemlərinin hazırkı inkişaf mərhələsinin özünəməxsus hüdudu Bergin və Patillonun 122 müvafiq “Valyuta böhranlarını əvvəlcədən söyləmək olarmı? Testlər” adı altında elmi əsəri olmuşdur. Həmin əsərdə Asiya böhranından qabaq ha- zırlanmış üç əsas elmi işin ümumiləşdirilmiş təhlili verilmişdir. 122 Berg A., Pattillo C. “Are Currency Crises Predictable? A Test”, IMF, 1998, IMF Working Papers, 98/154. 138 Müəlliflərdən heç biri böhranların yaranma vaxtını kifayət qədər dəqiq proqnozlaşdıra bilməmişdir, yanlış qorxuların sayı düzgün siqnalların sayını üstələyirdi, statistik əhəmiyyətli nəticələr onu təsdiqləyirdi ki, bəzi modellər öz nəticələrinə görə məlumatlandı- rılmış müşahidəçilərin nəticələrindən artıq olmamışdır. Furman və Stiqlits 123 , həmçinin “The economist” 124 nəşriyyatı tərəfindən apa- rılan analoji tədqiqatlar oxşar nəticələrə gətirib çıxartmışdır. Bu- nun səbəblərindən biri kimi son böhranın izahı üçün daha uyğun olan indikatorların çox vaxt növbəti böhranın izahı üçün uyğun ol- maması faktı göstərilir. Zamanla riskin yeni mühüm amilləri yarana bilər, həmçinin bazarların və onun iştirakçılarının vəziyyəti dəyişə bilər. Məluma- tın emalı texnologiyasının təkmilləşdirilməsi təqdim edilən model- lərdə proqnozlaşdırmanın keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasının əsası- dır. Yanlış qorxuların və nəzərdən qaçırılmış böhranların sayı haq- qında məlumatlar dəqiq izah edilməlidir. Nəzərdən qaçırılmış böh- ranların mövcudluğu modellərdə mühüm göstəricilərin və proq- nozlaşdırmanın keyfiyyətinə təsir göstərən hadisələrin nəzərə alın- madığını göstərir. Yanlış siqnal gərginliyin olmasına baxmayaraq böhranın baş vermədiyini ifadə edir. Bu iki səbəbdən mümkündür. Birincisi, istifadə olunan tərif bəzi hadisələri böhran kimi təsnif- ləndirmir, lakin modelə daxil olan və həmin hadisələrlə bağlı olan indikatorların bir hissəsi onun yaxınlaşmasına işarə edə bilər. kincisi, böhran haqqında xəbərdarlıq maliyyə bazarında möhtəkar hücumlarının qarşısının alınması üçün istifadə edilə bilər. Erkən qarşısını alma modellərinin işinin yaxşılaşdırılması statistik modelin məlumatlarına əsaslanan müxtəlif ölkələr üçün valyuta böhranının yaranma ehtimalının reytinqinin istifadəsi ə sasında, həmçinin proqnozun həmin ölkə üçün səciyyəvi olan keyfiyyət göstəricilərinin və risklərin ətraflı tədqiqi ilə əlavə 123 Furman J. and J.Stiglitz. Economic crises: evidence and insights from east Asia. Brookings Papers on Economic Activity, No 98:2, 1998. – S. 1-114. 124 The perils of prediction. The Economist, I August, 1998. Yüklə 2,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|