Microsoft Word Avtomobil muhazira

Daxili yanma mühərriklərinin dirsək-şatun mexanizmləri 
Dirsək-şatun mexanizmi
daxili yanma mühәrriklәrinin әsas mexanizmlәrdәn 
biri olub, vәzifәsi porşenin irәli-geri hәrәkәtini dirsәkli valın fırlanma hәrәkәtinә 
çevirmәkdir. Dirsәk-şatun mexanizminә әsas etibarı ilә aşağıdakı hissәlәr daxildir: 
silindrlәr başlığı ilә, silindrlәr bloku, porşen öz üzüklәri vә barmağı ilә, şatun, 
dirsәkli val, nazimçarx vә karter. Porşen öz üzüklәri vә barmağı ilә porşen qrupunu 
tәşkil edir. 
Şək. 1. Dirsək-şatun mexanizmi 
 
Silindr. 
İçәrisindә porşen hәrәkәt edәn, daxili silindrik sәthli hissә silindr 
adlanır. Ayrıca hazırlanmış silindr “silindr gilizi” adlanır. Dәyişdirilib qoyulan 
gilizlәrin istifadәsi sayәsindә blok –karterin işlәmә müddәti yüksәlir, belә ki, 
yeyilmiş gilizlәr yenisi ilә әvәz olunur. Gilizlәr adәtәn legirlәnmiş çuqundan 
hazırlanır. Gilizlәrin daxili sәthi güzgü adlanır, onlar diqqәtlә cilalanır vә bәrkidilir. 
Silindrlәr iki vәzifә yerinә yetirir: 1-öz başlığı vә porşenlә birlikdә qapalı 
yuva әmәlә gәtirir ki, bunun da içәrisindә mühәrrikin iş sikli yaranır; 2-porşenin 
hәrәkәtinә istiqamәt verir. 
Çoxsilindrli mühәrriklәrdә silindrlәr әksәr halda bir hissә şәklindә hazırlanır 
ki, buna da silindrlәr bloku deyilir. Mayeli soyutma sisteminә malik olan 
mühәrriklәrdә silindrlәr karterin yuxarı hissәsi ilә birlikdә tökülür vә bu halda onlar 
blokkarter adlanır. 
Blokkarter. 
Blokkarter mühәrrikin gövdәsi vәzifәsini yerinә yetirir vә 
mühәrrikin bütün hissәlәri onun üzәrinә yığılır. Mühәrrik işlәdiyi zaman silindrlәr 
yüksәk tәzyiq vә temperatura malik olan qazların korroziyaedici tәsirinә mәruz 
qalır. Ağır iş şәraitini nәzәrә alaraq silindrlәr boz vә ya legirlәnmiş çuqundan 
(mәsәlәn, СЧ 21–40, XНЧ–40 vә s.) hazırlanır. Bәrklik vә yeyilmәyә davamlılığı 
artırmaq mәqsәdilә silindrlәrin sürtünmә sәthlәri yüksәktezlikli cәrәyan vasitәsilә 
termik emal olunur. Blok-karterlәr möhkәmlik, sәrtlik, kifayәt qәdәr yüngüllülük vә 
yeyilmәyә davamlılıq üzrә tәlәbatı ödәmәlidirlәr. Buna görә dә müasir 

---

24 
mühәrriklәrdә blok- karterlәr boz vә ya legirlәnmiş çuqundan, yaxud alüminium 
әrintisindәn qutu şәklindә, divarı qabırğalı tökülür. Çuqun bloklar alüminium 
bloklara nisbәtәn kifayәt qәdәr möhkәm vә ucuzdur, lakin onlardan ağırdır.