Microsoft Word Avtomobil muhazira

Şək. 3. Silindrlər başlığı. 
 
Porşen üzükləri. 
DYM-dә iki cür porşen üzüklәrindәn istifadә edilir: 1- 
kompressiya üzüklәri; 2- yağsıyırıcı üzüklәr. Kompressiya üzüklәrinin vәzifәsi 
porşenlә silindrin divarı arasında kiplik yaratmaq, hava vә ya qazların porşenin üst 
sahәsindәn karterә, karterdәki yağın isә porşenin üst sahәsinә (yanma kamerasına) 
keçmәsinin qarşısını almaq, istiliyin porşendәn silindrin divarına keçmәsini tәmin 
etmәkdir. Yağsıyırıcı üzüklәrinin vәzifәsi porşenlә silindr arasında müntәzәm 
yağlama aparıb, porşen aşağı ölü nöqtәyә doğru hәrәkәt etdikdә silindrin 
divarındakı yağı sıyırıb yenidәn karterә qaytarmaqdır. Porşen üzüklәrinin iş şәraiti 
çox ağırdır: üzüklәr yüksәk tәzyiq vә temperatur şәraitindә qeyri müntәzәm sürәtlә 
irәli-geri hәrәkәt edir, hәrәkәtin xarakteri onların yaxşı yağlanmasına imkan 
vermir vә onlar çox qızırlar. Yüksәk temperatur üzüklәrin materialının mexaniki 
möhkәmliyini pislәşdirir vә yağı kokslaşdırır. Nәticәdә porşen vә üzüklәrin 
sürtünmә işinә güc itkisi mühәrrikin sürtünmә işinә ümumi güc itkilәrinin 50…60 
faizindәn çox olur. Ağır iş şәraitini nәzәrә alaraq DYM-dә porşen üzüklәri 
legirlәnmiş çuqundan fәrdi tökmә üsulu ilә hazırlanır ki, bu da onların yaxşı 
elastikliyә, yeyilmәyә davamlı vә kiçik dәnәvәr struktura malik olmalarını tәmin 
edir. Tökmәdәn sonra üzüklәr mexaniki işlәnir vә bir yerdәn kәsilir ki, bu kәsiyә 
üzüyün kilidi deyilir. Kilid hәm üzüyün elastikliyini artırır, hәm dә onların sökülüb-
yığılmasını asanlaşdırır. 
Porşen barmağı. 
Porşen barmağının vәzifәsi porşenlә sürgüqolunu oynaq 
birlәşdirmәk vә porşendәn aldığı qazların tәzyiq qüvvәsini sürgüqoluna 
keçirmәkdir. Porşen barmağı yüksәk, hәm dә kәskin dәyişәn yük vә sürәt rejimindә 
işlәyir. Buna görә dә o möhkәm, yeyilmәyә davamlı vә yüngül olmalıdır. Porşen 
barmağı karbonlu vә ya legirlәnmiş poladdan hazırlanır. Yüngül olması üçün 
barmaq içi boş, yәni boru şәklindә olur. Ağır iş şәraitini nәzәrә alaraq porşen 
barmağı elә işlәnmәlidir ki, onun üst sәthi bәrk (yeyilmәyә davamlı), alt sәthi isә 

---

26 
möhkәm olsun. Bu mәqsәdlә az karbonlu (0,15% karbon olan) poladdan hazırlanan 
porşen barmaqlarının üst sәthlәri 1,2…1,5 mm-dәk karbonlaşdırılıb, bundan sonra o 
tablamaya vә tabәksiltmәyә uğradılır. Orta karbonlu (0,45% karbon olan) poladdan 
hazırlanan barmaqların üst sәthi yüksәk tezlikli elektrik cәrәyanı ilә tablamaya 
uğradılır. Yeyilmәni azaltmaq mәqsәdi ilә porşen barmağının üst sәthi dәqiq 
cilalanır. Barmağın işçi sәthlәrinin bәrkliyi tablamadan sonra Rokvel üzrә 55…65 
hәddindә olmalıdır.