Microsoft Word Az ekonomi After Corrections doc

Az
ərbaycan İqtisadiyyatı 
lizmdən sosyalizmə keçmək asandır. Yumurtaları qırıb qayqanaq 
bişirməyə bənzəyir. Amma sosyalizmdən kapitalist bir rejim hasil etmək 
asan deyildir. Qayqanaqdan çiy yumurta çıxarmağa çalışmaq mənasına 
gəlir. 
Qorbaçov da Çinli dostlan kimi, bazar mexanizmasının kapitalizm ilə müqayisə 
edilməsinə qarşı çıxır, bazar kollektivinin sosyalist (marksist) nəzəriyyəsini 
çürütməyəcəyini irəli sürürdü. Bəzi başlıca dəyərlərdən böyük qurbanlar verməmək 
şərtiylə, sərbəst bazar sisteminin sosyalist cəmiyyətinə uyğunlaşdır- masma cəhd 
edilmiş və bunun cəmiyyətin təbiətini dəyişdirməyəcəyi düşünülmüşdür’. 
Beləliklə, Sovet xalqlan, həyata keçirilməsi asan olmayan, üçüncü böyük sosial 
islahat dalğasına da məruz qalmış oldular. Üçüncü keçid dövründə Rusiya 
diktatorluqdan demokratiyaya, mərkəzdəki planlama ilə məşğul olan şəxslər 
tərəfindən idarə olunan və pulun həqiqi mənada, rol oynamadığı planlı iqtisadiyyatdan 
sərbəst bazar iqtisadiyyaüna və dört əsrlik bir imperatorluqdan sivil dövlətə keçid 
kimi, eyni anda çox çətin üç keçidi birdən həyata keçirməyi vacibləşdirən çox ağır bir 
gündəliklə qarşı qarşıya qaldı: 
Perestroika və Glastnost siyasətinin təsiri ilə 1986-cı ildə liberal iqtisadi 
məfhumlar istifadə olunmağa başlanmış, 1988-ci ildə bazar, mülkiyyət, işsizlik kimi 
məfhumlar müzakirə olunmağa başlanmışdır. Beləliklə, özəl təşəbbüs formlarmm 
qanuniləşdirilməsi baxımından radikal addımlar aülmışdır. 1991-ci ildə mülkiyyət 
haqları tanınmışdır. Ailə fermalannm qurulması, fabriklərin işçilərə verilməsi, 
səhmlərin çıxarılması, Qərbli firmalarla müştərək təşəbbüslərin qurulması qəbul 
edilmişdir^. 
Qorbaçova görə, sosyalizmin və sosyalist dəyərlərin yox olması mənasına 
gəlməyən Perestroika və Glastnost siyasətləri gözlənilməz nəticələr doğurmuşdur. 
Sovet xalqlarının milliyətçilik duyğuları iqtisadi cəhətdən rifahdan əvvəl 
müstəqilliyini düşünəcək şəkildə hərəkətə keçmişdir. Beləliklə, 1990-cı ildə edilən 
konstitusiya dəyişikliyi ilə Nazirlik sisteminə keçilmişdir. 5 Fevral 1991-ci ildə 
konstitusiyada edilən dəyişikliklə Kommunist Partiyasının hakimiyyətinə son 
verilərkən, ölkənin fəlakətə sürüklənməsinin qarşısını almaq üzrə^, Marksist- 
Leninistlərin vurduqlan zərbə təşəbbüslərinin uğursuzluqla nəticələnməsinin ardınca. 
Kommunist Partiyası ləğv edildi. 21 dekabr 1991-ci ildə isə, Alma- Atada keçirilən 
zirvə ilə Müstəqil Dövlətlər Birliyi rəsmi olaraq elan edilərkən. 
Mikhail Gorbachev, 
Perestroika: Neyv Thinking for Our Country and the World,
New York, 1987, 
s.lV’den naklen Mustafa Özel, 
Değişim və Kriz,
İz Yayıncılık, İstanbul, 1994. s.120. 
Özel, S.114. 
lUıan Uludağ-Salih Mehmedov, 
Sovyetler Birliği Sonrası Bağımsız Türk Cumhuriyetleri və Türk 
Gruplannm Sosyo-Iqtisadi Analizi Türkiye İlişkiləri,
TOBB Yaymlan, İstanbul, 1992, s.28.
 
Charles S. Fairbanks, “Moskova Darbesinden Sonra”, (Çev: Levənt Köker), 
Demokrasinin Küre- sel 
Yükselişi,
(Der: Larry Diamond - Marc F. Plattner), Yetkin Yaymlan, Ankara, 1995, s.333. 

---