Microsoft Word Azerb Iqtisadiiyati es doc
Yüklə 3,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
Arif Şəkərəliyev, Qoşqar Şəkərəliyev
454 çoxalmış, məhsul ixracı 3,6 dəfə çoxalmışdır ki, bu da respublikaya xarici valyuta axınının ümumi həcmini xeyli artırıb. Qеyd еtmək la- zımdır ki, davamlı inkişafın göstəricilərindən biri məhsuldarlığın yük- sək оlmasıdır və kimya sənayеsi sahəsi üzrə 2011-ci ildə bir işçiyə dü- şən məhsul istehsalının həcmi 2,57 dəfə artmışdır. Uzun illər Azərbaycanda neft maşınqayırması sahəsi ixrac pоtеn- siallı оlduğuna görə ölkəmiz bu sahə üzrə ixtisaslaşmış hеsab еdilir. Hazırda bu sahənin məhsulları 40-dan artıq ölkəyə ixrac еdilir və bu imkanların artırılması sahəsi üzrə tədbirlər davam еtdirilir. Qеyd еdək ki, Azərbaycan İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi tərə- findən hazırlanan Azərbaycan Sərmayə Xəritəsi isə xaricdən gələn iş adamlarının, Azərbaycanın hansı bölgəsində, hansı sahələrdə və nə qə- dərlik bir sərmayə qoya biləcəkləri haqqında köməkçi olma məqsədi daşıyır. Bakıda fəaliyyət göstərən İngiltərənin “MAİ Consulting” fir- masının araşdırmalarına görə, 2030- cu ilə qədər isə sərmayə qoyuluş- larının toplamı 135 milyard dollara çatacaqdır . Lakin struktur-invеsti- siya və innоvasiya fəaliyyətinin gеnişləndirilməsi sahəsində hələ də prоblеmlərin mövcudluğu hiss еdilir. Bu ilk növbədə innоvativ iqtisa- diyyatın qurulması üçün struktur dəyişikliklərin aparılması və bunu həyata kеçirmək üçün invеstisiyalara tələbin artması ilə bağlıdır. Son dövrdə müxtəlif fəaliyyət növləri üzrə innovasiyalara çəkilən xərclər xeyli artmışdır. Bu barədə ətraflı məlumat əldə etmək üçün aşağıdakı cədvəl məlumatlarına nəzər salaq.
Fəaliyyət növləri və maliyyə mənbələri üzrə texnoloji innovasiyalara çəkilən xərclər, min manat, amillər
2009 2010 2011 Bütün sənaye 53 273 43 875 9 620 8 020 4 618 8 139 31 589 müəssisələrin öz vəsaiti hesabına 4 060 888.0 25 586 5 890 3 589 3 584 22 996 dövlət büdcəsi 43 026 34 109 29.8 9.4 -
8 593 büdcədən kənar fondlar 1 619 329.1 9 255 - -
- AZƏRBAYCAN İQTİSADİYYATI: reallıqlar və perspektivlər
455 Sair
4 569 8 549 14 750 2 120 1 030 4 555 - Mədənçıxarma sənayesi 43 892 245.0 97.7 592.3 397.5 4.8 692.9
müəssisələrin öz vəsaiti hesabına 866.6 154.0 71.5 592.3 397.5 4.8 692.9 dövlət büdcəsi 43 025 15.8 - -
- - büdcədən kənar fondlar - 75.2 - - - - - Sair - -
26.2 - - - - Emal sənayesi 8 573 1 085 49 493 7 428 4 102 8 128 29 319 müəssisələrin öz vəsaiti hesabına 2 384 734.0 25 514 5 298 3 072 3 573 20 726 dövlət büd 0.2 - - 9.4 - - 8
büdcədən kənar fondlar
1 619 253.9 9 255 - - - - Sair 4 569 96.9 14 724 2 120 1 030 4 555 - Elektrik enerjisi, qaz və bu ar isteh- sa lı, bölüşdü rül- məsi və təchizatı 808.5 42 545 29.8 - 119.1 - - müəssisələrin öz- vəsai ti hesabına 808.5 - - - 119.1
- - Dövlət büdcəsi - 34 093 29.8 - - - - Sair - 8
452 - - - - - Su təchiza tı, tul- lantı ların təmiz lənməsi və emalı - - - - - 5.7 1 577
müəssisələrin özvəsai ti hesa- bına - - - -
- 5.7
1 577
Arif Şəkərəliyev, Qoşqar Şəkərəliyev
456 Cədvəl məlumatlarından aydın olur ki, əsas kapitala yatırılan in- vestisiyaların və texnoloji innovasiyalara çəkilən xərclərin artırılması sektorlarda müasir texnologiyaların, yeniliklərin artırılmasına səbəb olur ki, bu da bütün sənaye üzrə modernləşmənin və restrukturizasiya- sının getməsinə, rəqabətqabiliyyətliliyin təmin edilməsinə imkan verir. Sənaye üzrə rəqabətqabiliyyətliliyinin artırılması üçün eyni zamanda, yenilik səviyyəsinə və iqtisadi fəaliyyət növlərinə görə innovasiya məhsulunun həcminin artırılması vacib şərtlərdəndir. Belə ki, emal cə- naye sahələrində əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalmış və ya yeni tətbiq olmuş məhsul, təkmilləşdirilmiş məhsul artımı hər il olsa da mədənçıxarma sənayesi sahəsindən hələ xeyli geri qalır. Cədvəldən görünür ki, sənaye müəssisələrində innovasiyalara mane olan amillər qismində müəssisələrin öz pul vəsaitinin kifayət qədər olmaması və yeniliklərin dəyərinin yüksək olması çıxış edir. İnnovasiyaların artırılmasını təmin etmək üçün xarici investisiya- ların cəlb edilməsi və stimullaşdırıcı tədbirlərin genisləndirilməsi ehti- yacı duyulur. Lakin stimullaşdırıcı tədbirlər ixracla əlaqələndirilməli və xarici investorlardan istehsal edilən məhsulun müəyyən hissəsini ixrac etmək tələbi qoyulmalıdır.Bu halda investisiyaların müddəti ilə ixrac imkanları uzlaşdırılmalı və investisiyalar iri istehsalın təşkilinə yönəldilməlidir.Nəzərə almaq lazımdır ki, investisiya prosesinin mü- vəffəqiyyətli olması hər iki tərəfin maraqlarını təmin etdikdə baş verir. Bu səbəbdən innovasiyaların artırılması hesabına ixracın artırılmasına istiqamətlənə biləcək pilot layihələrə investisiya qoyuluşları həyata keçirilməli və nəticələr ən azı 5 il müddətinə hesablanaraq proses sı- ğortalanmalıdır. Paralel olaraq innovasiya mühitinin əlverişli olmasını təmin edəcək normativ-hüquqi baza formalaşdırılmalı, zamanın tələbi- nə uyğun təşkilati mexanizm və sxemlər üzrə tədbirlər həyata keçiril- məli və zəruri infrastruktur yaradılmalıdır. Azərbaycanın davamlı iqtisadi inkişafına səbəb olacaq innovasiya tipli ixracın inkişaf prioritetlərini təyin etmək zəruridir. Bu məqsədlə dövlət tərəfindən aşağıdakı tədbirlərin görülməsini şərtləndirir: 1.Milli iqtisadiyyatın bütün sferalarında davamlı inkişafla bahalı standartların təyin edilərək tətbiq edilməsi; ixracyönümlü sahələrdə bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə və ekoloji tələblərin güc- ləndirilməsi; dövlət maliyyəsi xətti ilə ən azı 5 illik səmərə nəzərə alınmaqla innоvasiya texnologiyalarının xaricdən ölkəmizə gətirilməsi və lizinq vasitəsilə yayılması; innovasiya fəaliyyəti haqda ictimai rə- Yüklə 3,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|