Microsoft Word bibloqrafiya-20. 09. 2017. doc

P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
180
 
HALAL  NSAN H Q Q T  
 
min m ki, Buludxan mü llim d  bütün  d biyyatç lar v  söz 
s rraflar  kimi Mövlan   C lal ddin Rumini çox sevir v   m n d  
onun haqq nda qeydl rimi m hz bu böyük fikir v  bilim adam n n 
sözl ri il  ba lamaq ist rdim: “ nsanda göz l olan üzdür, üzd  gö-
z l olan gözdür, amma insan  insan ed n a z ndan ç xan sözdür!” 
Buludxan X lilov da a z ndan ç xan, fikrind  dola an sözün 
naz n  ç k n, onu z rg r m har ti, ustad d qiqliyi v  s n tkar s bri 
il  cilalay b dinl yicisin , oxucusuna, tama aç s na t qdim ed n 
çox qiym tli v  q nim t söz xiridarlar m zdan, istedadl  ziyal lar -
m zdan, d y rli aliml rimizd ndir.  
Tan l m z n üstünd n ill r keçs  d , d f l rl  müxt lif s viy-
y li t dbirl rd  görü üb ünsiyy td  olsaq da, yadda m n xatir  
saxlanc nda Buludxan mü llim ilk d f  el  ADPU-da m suliyy tini 
da d  bir görü d  rastla d m kimi s mimi, mehriban, öz i in  
m suliyy tli, t l b l rin  
fq tli, qonaqlar na qar   h ddind n 
ziyad  h ssas bir t kilatç , mü llim v  ev sahibi kimi qal b. H min 
gün ya ad  h y can  da onun portret cizgil rin   lav  etm li ol-
sam, yen  d  böyük müt f kkir C. Rumisiz ötü m y c yimin f r-
qind y m: ”S sini yox, sözünü yüks ltm lidir  nsan! Çünki yar-
paqlar  isladan göy gurultusu deyil, ya
d r.”  
Buludxan mü llimin simas ndak  nur, sözl rind ki s mimiyy t, 
q lbind ki  fq t, gözl rind ki i q o q d r d rin v  do ald r ki, 
m n  xs n bu insan n kim s  pisliyi toxunaca n , kimins  q lbin  
d y c yini, kimis  özünd n r ncid  salaca n  heç x yal ma bel  
g tirmir m. Çünki o halal adamd r, halal ocaqda halal insanlardan 
t rbiy  al b, halall qla böyüyüb.  
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
181
Az rbaycan ail l rinin  ks riyy ti, xüsusil  rayon v  k ndl rd  
ya ayanlar, u aqlar na ali t hsil verm k, onlar  nec  dey rl r “adam 
aras na ç xarmaq, söz v  mövqe sahibi etm k üçün” h r cür m hru-
miyy t  v  z hm t  qatla ma a haz rd r. Yet r ki, övlad f rli olsun, 
valideyl rin ümüdl rini puça ç xarmas n. 
Bir d  ba qa bir m nz r  canland r n x yal n zda: Az rbay-
candan min kilometr uzaqlarda dini dinin , dili dilin  yabanç  
adamlar n aras nda, qondarma bir ölk d  do ulub, orada ya ayasan, 
tan d n çox istedadl , qabiliyy tli türk balalar n n yüks ldiyi 
v zif   n yax  halda, k nd sovetinin s dri v  ya mü llimlik ola! 
Bax o vaxtlar – y ni Sovetin erm nil ri, el  bugünkü varisi kimi, 
himay  edib qorudu u, ad na respublika yarad b paytaxt pe k  
etdiyi d d -baba torpa m zda ya ayanlar n v  bu yerl rin  sl sahi-
bi olanlar n n sibi, qism ti bu idi v  el  bu üzd n d  az rbaycanl  
cavanlar n böyük  ks riyy ti kitab-d ft r  m cburiyy tsiz bir sevgi 
il  sar l rd lar ki, b lk   a  gün   ç xalar. Min faiz  minlikl  dey  
bil r m ki, yeniyetm  Buludxan da arzular n n arxas nca Bak ya 
g l nd  ill r boyu içind   g zdirdiyi haqs zl n ac s n , atas n n, 
qonum-qon udak , qohum- qrabadak  ki il rin i l m kd n qabar 
ba lam   ll rinin a r s n  unutmam d ,  ksin  bunlar n öcünü, 
qisas n   q bul imtahanlar ndan yüks k qiym t almaqla ç xmaq 
ist yirdi.  min m ki,  g r dünyan n çarx  bu sayaq f rlanmasayd , 
Buludxan X lilov da, onun kimi Q rbi Az rbaycan kök nli on 
minl rl   g ncimiz d  o torpaqlar n yiy si olduqlar n   n  vaxtsa 
sübut ed c kdil r. Ancaq neyl y k ki, h l lik dü m n q vi... 
Amma inan ram ki, qisas m z qiyam t  qalmayacaq, bu gün profes-
sorun d rs dediyi t l b l r, onun övladlar  bu arzunu gerç kl -
dirm k üçün mübariz  aparacaq, bizim arzular m z   n  vaxtsa 
gerç kl dir c kl r. 

---

P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
182
M n televiziyaç  oldu um üçün Buludxan X lilovu alim, tür-
koloq, mü llim kimi yox, (bunu çox güman ki, onun h mkarlar , 
tan nm  elm v   d biyyat xadiml ri dön -dön  qeyd edibl r) daha 
çox bizim televizayada, d v t olundu u verili l rd   i tirak ndan 
söz açmaq ist yir m. Buludxan mü llim o q d r sad , s mimi v  
ab rl  insand r ki, indi bu “qloballa an, n y s , kim s , harasa 
inteqrasiya olunan” v  münasib tl ri,  laq l ri geni l ndikc  zay  
ç xan dünyada günün günorta ça  gur projektor i
nda da bel -
l rin  rast g l nd   t ccübl nirs n v  Allaha  ükür edirs n ki, n  
yax  bel  ki il r var. M nim dostum, qarda m, varl  il  qürur 
duydu um, u urlar na sevindiyim Buludxan mü llim d  o nurlu 
simas , göz l, tutumlu, m ntiqli, m zmunlu v  mük mm l dan
, 
b la tli nitqi il   h r bir h mkar m üçün göyd ndü m , rahat v  
“montajs z” müsahib say l r. Kiçik bir pe  sirrimizi aç m: ill r bo-
yu efird  gördüyünüz ç x ç lar n bir qisminin müsahib sini “nor-
mal dan q dilin ” salana q d r n   ziyy t ç kdiyimizi bir Allah 
bilir. Sonra da bel l ri  stl  qohumlar na-tan lar na car ç kirl r 
ki, b s filan saatda m ni tv-d  göst r c kl r, bax n!  
Amma Buludxan X lilov hans  mövzudan dan rsa dan s n, o 
mövzuya hakimdir, onu bütün çalarlar  il  inc l m y  qadirdir, öz 
xsi mülahiz l rini söyl m kd  yet rinc  bacar ql  v  m ntiqlidir.  
Müsahib l rinin birind  mü llim v  t l b  ünsiyy tin  toxunar-
k n dedikl rini heç vaxt unutmuram: “ g r t l b  auditoriyada 
könülsüz oturursa, mühazir y  qulaq asm rsa, ya da ki, d rsi yet -
rinc  m nims mirs , dem li m n m günahkar, dem li m n, mü l-
lim, öyr dici kimi onun üçün maraqs zam”. 
Bir d f   d  söhb t nitq m d niyy tind n dü mü dü. Biz, tele-
jurnalistl r daha çox insanlar n göz l v  tutumlu nitqinin a ina-
s y q, t ssüf ki, son ill r Az rbaycan dilinin göz lliyinin, z rifli-
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
183
yinin v   raf tinin qay s na qalanlar n say  xeyli azal b. Efir v  
ekran l hc l rl , ara sözl ri il  yabanç   k lm l rl  daha çox 
“z nginl ib.”  
Professor inamla dedi ki: ”Savadl  insan n öz ana dilind  pis da-
n maq haqq  yoxdur. M nc , nitqi s lis olmayan  xsin savad nda 
natamaml q var. T s vvür el yin ki, siz h r hans  bir mövzuda ç x  
el m li v  ya nitq söyl m lisiniz.  g r o mövzunu yax   m nim-
s misinizs , laz m olan  d biyyatdan b hr l nmisinizs , fikrinizi 
s lis v  dol un ifad  etm kd  ç tinlik ç km y c ksiniz”. 
Buludxan mü llim çox maraql  müsahibdir. Onunla h r möv-
zuda dan maq mümkündür, o göz l pedaqoq oldu u q d r d  d -
y rli filoloq, görk mli dilçi-alim, türkoloqdur. O h m klassik Az r-
baycan  d biyyat n n, h m d  ça da  yaz ç   v   airl rimizin  s r-
l rini t hlil etm y , onlar n b dii dili, yarad c l q xüsusiyy tl ri, 
mövzunun aç lmas  üçün istifad  etdiyi  d bi f ndl r bar d  
saatlarla söh t açmaq iqtidar ndad r. Bu is  alim v  pedaqoq kimi 
onu dig rl rind n f rql ndir n  n böyük xüsusiyy tdir.  
Buludxan  ziz o lu X lilov üçün dil t kc  insanlar aras nda 
ünsiyy t vasit si deyil. Alimin firinc  “Az rbaycan dilinin xo -
b xtliyi ondad r ki, o, maraql   v   ç tin inki af m rh l si keçib. 
Az rbaycan dili z nginl
n bir dildir, dil  yeni sözl r g lm lidir. 
Dil q d r özünü qoruyan varl q yoxdur, o özü-özünü qoruyur. Dil 
canl  orqanizmdir.  st diyi yeni sözü ya q bul edir, ya da r dd. 
Dilin lü t t rkibin  daxil olan sözl r v t nda l q qazan rsa, 
dem li, art q o özün   had tnam  al r!”  
Buludxan mü llim bar d  ist nil n q d r dan maq v  yazmaq 
mümkündür. Çünki onun v t nda l q gör vi, ziyal l , insanl , 
safl , m rdliyi, dostlu u, s mimiyy ti, qay ke liyi, dün nimiz  
ehtiram , g l c yimiz  inam , elm ad na gördüyü i l r, böyük v  

---