P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
180
HALAL NSAN H Q Q T
min m ki, Buludxan mü llim d bütün d biyyatç lar
v söz
s rraflar kimi Mövlan C lal ddin Rumini çox sevir v m n d
onun haqq nda qeydl rimi m hz bu böyük fikir v bilim adam n n
sözl ri il ba lamaq ist rdim: “ nsanda göz l olan üzdür, üzd gö-
z l olan gözdür, amma insan insan ed n a z ndan ç xan sözdür!”
Buludxan X lilov da a z ndan ç xan, fikrind dola an sözün
naz n ç k n, onu z rg r m har ti, ustad d qiqliyi v s n tkar s bri
il cilalay b dinl yicisin , oxucusuna, tama aç s na t qdim ed n
çox qiym tli v q nim t söz xiridarlar m zdan, istedadl ziyal lar -
m zdan, d y rli aliml rimizd ndir.
Tan l m z n üstünd n ill r keçs d ,
d f l rl müxt lif s viy-
y li t dbirl rd görü üb ünsiyy td olsaq da, yadda m n xatir
saxlanc nda Buludxan mü llim ilk d f el ADPU-da m suliyy tini
da d bir görü d rastla d m kimi s mimi, mehriban, öz i in
m suliyy tli, t l b l rin
fq tli, qonaqlar na qar h ddind n
ziyad h ssas bir t kilatç , mü llim v ev sahibi kimi qal b. H min
gün ya ad h y can da onun portret cizgil rin lav etm li ol-
sam, yen d böyük müt f kkir C. Rumisiz ötü m y c yimin f r-
qind y m: ”S sini yox, sözünü yüks ltm lidir nsan! Çünki yar-
paqlar isladan göy gurultusu deyil, ya
d r.”
Buludxan mü llimin simas ndak nur, sözl rind ki s mimiyy t,
q lbind ki fq t, gözl rind ki i q
o q d r d rin v do ald r ki,
m n xs n bu insan n kim s pisliyi toxunaca n , kimins q lbin
d y c yini, kimis özünd n r ncid salaca n heç x yal ma bel
g tirmir m. Çünki o halal adamd r, halal ocaqda halal insanlardan
t rbiy al b, halall qla böyüyüb.
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
181
Az rbaycan ail l rinin ks riyy ti, xüsusil rayon v k ndl rd
ya ayanlar, u aqlar na ali t hsil verm k, onlar nec dey rl r “adam
aras na ç xarmaq, söz v mövqe sahibi etm k üçün” h r cür m hru-
miyy t v z hm t qatla ma a haz rd r. Yet r ki, övlad f rli olsun,
valideyl rin ümüdl rini puça ç xarmas n.
Bir d ba qa bir m nz r canland r n x yal n zda: Az rbay-
candan min kilometr uzaqlarda dini dinin , dili dilin yabanç
adamlar n aras nda,
qondarma bir ölk d do ulub, orada ya ayasan,
tan d n çox istedadl , qabiliyy tli türk balalar n n yüks ldiyi
v zif n yax halda, k nd sovetinin s dri v ya mü llimlik ola!
Bax o vaxtlar – y ni Sovetin erm nil ri, el bugünkü varisi kimi,
himay edib qorudu u, ad na respublika yarad b paytaxt pe k
etdiyi d d -baba torpa m zda ya ayanlar n v bu yerl rin sl sahi-
bi olanlar n n sibi, qism ti bu idi v el bu üzd n d az rbaycanl
cavanlar n böyük ks riyy ti kitab-d ft r m cburiyy tsiz bir sevgi
il sar l rd lar ki, b lk a gün ç xalar. Min faiz minlikl dey
bil r m ki, yeniyetm Buludxan da arzular n n arxas nca Bak ya
g l nd ill r boyu içind g zdirdiyi haqs zl n ac s n ,
atas n n,
qonum-qon udak , qohum- qrabadak ki il rin i l m kd n qabar
ba lam ll rinin a r s n unutmam d , ksin bunlar n öcünü,
qisas n q bul imtahanlar ndan yüks k qiym t almaqla ç xmaq
ist yirdi. min m ki, g r dünyan n çarx bu sayaq f rlanmasayd ,
Buludxan X lilov da, onun kimi Q rbi Az rbaycan kök nli on
minl rl g ncimiz d o torpaqlar n yiy si olduqlar n n vaxtsa
sübut ed c kdil r. Ancaq neyl y k ki, h l lik dü m n q vi...
Amma inan ram ki, qisas m z qiyam t qalmayacaq, bu gün profes-
sorun d rs dediyi t l b l r, onun övladlar bu arzunu gerç kl -
dirm k üçün mübariz aparacaq, bizim arzular m z n vaxtsa
gerç kl dir c kl r.
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
182
M n televiziyaç oldu um üçün Buludxan X lilovu alim, tür-
koloq, mü llim kimi yox, (bunu
çox güman ki, onun h mkarlar ,
tan nm elm v d biyyat xadiml ri dön -dön qeyd edibl r) daha
çox bizim televizayada, d v t olundu u verili l rd i tirak ndan
söz açmaq ist yir m. Buludxan mü llim o q d r sad , s mimi v
ab rl insand r ki, indi bu “qloballa an, n y s , kim s , harasa
inteqrasiya olunan” v münasib tl ri, laq l ri geni l ndikc zay
ç xan dünyada günün günorta ça gur projektor i
nda da bel -
l rin rast g l nd t ccübl nirs n v Allaha ükür edirs n ki, n
yax bel ki il r var. M nim dostum, qarda m, varl il qürur
duydu um, u urlar na sevindiyim Buludxan mü llim d o nurlu
simas , göz l, tutumlu, m ntiqli,
m zmunlu v mük mm l dan
,
b la tli nitqi il h r bir h mkar m üçün göyd ndü m , rahat v
“montajs z” müsahib say l r. Kiçik bir pe sirrimizi aç m: ill r bo-
yu efird gördüyünüz ç x ç lar n bir qisminin müsahib sini “nor-
mal dan q dilin ” salana q d r n ziyy t ç kdiyimizi bir Allah
bilir. Sonra da bel l ri stl qohumlar na-tan lar na car ç kirl r
ki, b s filan saatda m ni tv-d göst r c kl r, bax n!
Amma Buludxan X lilov hans mövzudan dan rsa dan s n, o
mövzuya hakimdir, onu bütün çalarlar il inc l m y qadirdir, öz
xsi mülahiz l rini söyl m kd yet rinc bacar ql v m ntiqlidir.
Müsahib l rinin birind mü llim v t l b ünsiyy tin toxunar-
k n dedikl rini heç vaxt unutmuram: “ g r t l b auditoriyada
könülsüz oturursa, mühazir y qulaq asm rsa, ya da ki, d rsi yet -
rinc m nims mirs , dem li m n m günahkar, dem li m n, mü l-
lim, öyr dici kimi onun üçün maraqs zam”.
Bir d f d söhb t nitq m d niyy tind n dü mü dü. Biz, tele-
jurnalistl r daha çox insanlar n göz l v tutumlu nitqinin a ina-
s y q, t ssüf ki, son ill r Az rbaycan
dilinin göz lliyinin, z rifli-
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
183
yinin v raf tinin qay s na qalanlar n say xeyli azal b. Efir v
ekran l hc l rl , ara sözl ri il yabanç k lm l rl daha çox
“z nginl ib.”
Professor inamla dedi ki: ”Savadl insan n öz ana dilind pis da-
n maq haqq yoxdur. M nc , nitqi s lis olmayan xsin savad nda
natamaml q var. T s vvür el yin ki, siz h r hans bir mövzuda ç x
el m li v ya nitq söyl m lisiniz. g r o mövzunu yax m nim-
s misinizs , laz m olan d biyyatdan b hr l nmisinizs , fikrinizi
s lis v dol un ifad etm kd ç tinlik ç km y c ksiniz”.
Buludxan mü llim çox maraql müsahibdir. Onunla h r möv-
zuda dan maq mümkündür, o göz l pedaqoq oldu u q d r d d -
y rli filoloq, görk mli dilçi-alim, türkoloqdur. O h m klassik Az r-
baycan d biyyat n n, h m d ça da yaz ç v airl rimizin s r-
l rini
t hlil etm y , onlar n b dii dili, yarad c l q xüsusiyy tl ri,
mövzunun aç lmas üçün istifad etdiyi d bi f ndl r bar d
saatlarla söh t açmaq iqtidar ndad r. Bu is alim v pedaqoq kimi
onu dig rl rind n f rql ndir n n böyük xüsusiyy tdir.
Buludxan ziz o lu X lilov üçün dil t kc insanlar aras nda
ünsiyy t vasit si deyil. Alimin firinc “Az rbaycan dilinin xo -
b xtliyi ondad r ki, o, maraql v ç tin inki af m rh l si keçib.
Az rbaycan dili z nginl
n bir dildir, dil yeni sözl r g lm lidir.
Dil q d r özünü qoruyan varl q yoxdur, o özü-özünü qoruyur. Dil
canl orqanizmdir. st diyi yeni sözü ya q bul edir, ya da r dd.
Dilin lü t t rkibin daxil olan sözl r v t nda l q qazan rsa,
dem li, art q o özün had tnam al r!”
Buludxan mü llim bar d ist nil n q d r dan maq v yazmaq
mümkündür. Çünki onun v t nda l q gör vi, ziyal l , insanl ,
safl , m rdliyi, dostlu u, s mimiyy ti,
qay ke liyi, dün nimiz
ehtiram , g l c yimiz inam , elm ad na gördüyü i l r, böyük v