Microsoft Word dergi2005 doc
Yüklə 389,62 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diyalog Üzerine Birkaç Mülahaza
İblis’in Trajik Hikayesi -Allah, Şeytan, İnsan ve Kötülüğe Dair
42 göstermekten alıkoyan nedir?” diye sorar. İblis, “Ben ondan daha üstünüm. Çünkü sen beni ateşten, onu çamurdan yarattın.” diye cevap verir. Bunun üzerine Allah, “Defol git oradan/cennetten. Senin orada büyüklük taslaman söz konusu olamaz. Çık git! Artık sen aşağılanmış bir varlıksın.” buyurur. İblis bu ilâhî paylamanın ardından, “Bana insanların tekrar dirilecekleri/diriltilecekleri zamana kadar mühlet ver.” diye müsaade ister. Allah, “Peki sana mühlet verildi” diyerek İblis’in isteğine icabet eder. Ayrıca İblis, “Beni sen azdırdın” diye sitem eder ve bu azdırmaya mukabil kendisinin de insanları yoldan çıkarmak için elinden geleni yapacağına dair yemin eder: “Beni azdırmana karşılık ben de onları saptırmak için senin dosdoğru yolunun üzerinde konuşlanacağıma and içerim. Onların önlerinden, ardlarından, sağlarından, sollarından sokulacağım ve sen onların pek çoğunun şükreden kullar olmadığını göreceksin.” 4
oradan/cennetten çık git! Andolsun ki insanlardan her kim sana tâbi olursa tümünüzü cehenneme dolduracağım” buyurur ve çok ciddi bir tehdit içeren bu hitabın ardından Âdem ve eşine dönerek cennette diledikleri gibi yiyip içmelerini, sadece bir tek ağaca yaklaşmamalarını, aksi halde kendilerine yazık etmiş olacaklarını söyler. Derken, şeytan ilk icraatını gerçekleştirir. Âdem ve eşinin edep yerlerini birbirlerine göstermek için vesvese verir ve “Rabbiniz size bu ağacı birer melek olursunuz veya ebedî kalırsınız diye yasakladı” der. Bu sözlerini, “Ben gerçekten size öğüt vermekteyim” diye teyit eder. 5 20/Tâ-hâ 120. ayete göre, “Ey Âdem! Sana ebedîlik ağacı ile sonu gelmez bir saltanatı göstereyim mi?” diyen İblis, sonunda Âdem ve eşini ayartarak kendisiyle birlikte onların da cennetten kovulmalarına vesile olur. 6
Kıssanın Hicr suresindeki varyantında, “Ben kuru bir çamurdan, kokuşmuş kara balçıktan yaratılmış insana saygı göstermem” diyen İblis’in kıyamet gününe
4 7/A‘râf 11-17. 5 7/A‘râf 18-21. 6 20/Tâ-hâ 121-123. Yrd. Doç. Dr. Mustafa Öztürk
43 kadar lanetlendiği belirtilir. Ayrıca İblis, kendisini bizzat Allah’ın azdırdığı iddiasını burada da tekrarlar. 7 İblis’in hikayesi, 17/İsrâ 61-65. ayetlerde daha kısa bir şekilde anlatılır ve hikayenin bu versiyonunda İblis, “Ben çamurdan yaratmış olduğun bir varlığın karşısında saygıyla eğileceğim öyle mi?!” dedikten sonra daha da küstahlaşarak, “Benden üstün kıldığın şu varlığa bak! Şayet bana kıyamete kadar mühlet tanırsan, and içerim, onun zürriyetini -pek azı hariç- kendime râm ede- ceğim” iddiasında bulunur. Allah, “Defol git! İnsanlardan her kim sana uyarsa, tümünüzün cezası kesinlikle cehennem olacaktır” der ve ekler: “Onlardan gücünün yettiği kimseleri davetinle yoldan çıkar. Süvarilerinle ve yayalarınla onları istila et. Mallarına ve çocuklarına ortak ol. Onlara vaatlerde bulun. Ne ki, şeytan, insanlara ancak boş vaatlerde bulunur. Hem sonra şu muhakkak ki samimi kullarım üzerinde senin hiçbir nüfuzun olmayacaktır. Vekil (koruyucu) olarak rabbin yeter.” 8
aynıdır. Zira burada da Allah İblis’e, “Ey İblis! İki elimle yarattığım bu varlığa secde etmekten seni alıkoyan nedir? Kibre mi kapıldın, yoksa çok mu yüceldin?” diye sorar. İblis ise, “Ben ondan daha hayırlıyım. Çünkü sen beni ateşten, onu çamurdan yarattın” diye cevap verir. Bu diyalogun ardından Allah İblis’e cennetten kovulduğunu ve kıyamete kadar lanetlendiğini bildir. İblis kıyamete kadar mühlet ister ve Allah onun isteğini kabul eder. Nihayet İblis, ihlaslı kullar dışında tüm insanları azdıracağını söyler; Allah da buna karşılık İblis’i ve ona uyanların tümünü cehenneme doldurmakla tehdit eder. Diyalog Üzerine Birkaç Mülahaza İblis’in Kur’an’daki hikayesine muttali olduktan sonra, bu hikayedeki ilginç diyalogun gerçekten vukû bulup bulmadığı meselesini tartışmak gerektiği kanaatindeyiz. Müfessirlerin yazdıklarına bakılırsa Allah ile İblis karşılıklı konuş-
7 15/Hicr 28-40. 8 17/İsrâ 63-65. İblis’in Trajik Hikayesi -Allah, Şeytan, İnsan ve Kötülüğe Dair
44 muştur. Hatta müfessirler Allah’ın İblis ile bizzat konuştuğuna o kadar inanmışlar ki, bu konuşmanın ne anlama geldiğini kavramak için zihinlerini epeyce yormuş- lardır. Mesela Fahreddîn er-Râzî (ö. 606/1209) kendince çok önemli olan şu soruyu cevaplamaya çalışmıştır: “Büyük peygamberlerden hiçbiri İblis’in konuştuğu kadar Allah’la konuşamamıştır. Oysa Allah Musa’yı, ‘Ne zaman ki Musa belirlediğimiz vakitte geldi ve rabbi ona hitap etti.’ (7/A‘râf 143) ve ‘Allah Musa ile konuştu’ (4/Nisâ 164) demek suretiyle ona kendisiyle konuşmasından ötürü değer atfetmiştir. Allah ile konuşmak büyük bir şeref-onur sahibi olmak anlamına geliyorsa, bu büyük onur niçin en yüksek düzeyde İblis’e verilmiştir? Yok eğer bu büyük bir şerefe nâiliyet değilse, Allah bunu niçin Musa için tam bir teşrif sadedinde zik- retmiştir?” 9
Râzî hikayeyi gerçekten vukû bulmuş bir diyalogun aktarımı olarak telakki ettiği için ister istemez şunları da söylemek zorunda kalmıştır: “İblis’in Âdem’e saygı göstermeye yanaşmaması ve ona düşmanlığı sebebiyle lanetlenmesinden do- layı Âdem İblis’i çok iyi tanımasına rağmen nasıl oldu da aynı yer ve ortamda İblis’in sözüne kandı ve nasıl oldu da rabbi ve yardımcısı olarak bildiği Allah’ın sözüne kulak asmadı? Her kim bu mesele üzerinde kafa yorarsa derin hayretlere dü- şer ve sonuçta kıssanın şu gerçeği vurguladığını idrak eder: Delil (kılavuz-akıl) ne kadar açık ve güçlü olursa olsun, Allah takdir etmedikçe hiçbir fayda sağlamaz.” 10
dir. Fakat, kullukla sınanma tecrübemizin startını ilâhî iradenin tamamen keyfî ta- sarrufuna ircâ etmek, dolayısıyla İblis ve Âdem’i irade ve eylem yönünden görü- nüşte hür ama gerçekte mecbur olan birer piyon mesabesinde görmek ve nihayet işin içinden çıkamayıp, “Ne yapalım, Allah böyle takdir etmiş” demek, hem insanı zavallı bir varlık durumuna düşürmekte, hem de bu dünyadaki varoluş tecrübemizi anlamsız kılmaktadır. Oysa hakikat böyle değildir. Daha açıkçası, ibadet ve ubûdi- yetle imtihanımızın menatı, Allah ile İblis arasında cereyan eden polemiğe indir-
9 Râzî, Mefâtîhu’l-Ğayb, XIV. 38. 10 Râzî, Mefâtîhu’l-Ğayb, XXI. 127. Yüklə 389,62 Kb. Dostları ilə paylaş:
|