Microsoft Word Design Cihan doc
Yüklə 4,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov arasındakı münasibət və Azərbaycan 149 müvəffəqiyyətə nail olmamışdır. Amma, BVF-nun bu mövzudakı tətbiqatları davam etməkdədir. Belə ki, may 1999 etibariylə 53 üzvi ilə 56 monetar proqram həyata keçirən BVF, 65 milyard dollarlıq yardım öhdəçiliyi altına girmişdir. Bu pullar kredit riskinə baxılmadan aşağı faizlərlə əlaqədar ölkələrə verilməkdədir. Bu da bir çox Amerikalı və Avropalı vergi ödəyicilərinin rifahının bu ölkələrə transferti anlamına gəlməkdədir. Bu səbəblə böhran öncəsi bəzi fəal tədbirlər əlaqədar ölkələrə israrla təklif edilməkdədir. 275 275 Lawrence J. McQuillan, “The Case Against the International Monetary Fund” http://www-hoover.stanford.edu/publications/epp/98/98b.html, 23 Ekim 2001. Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi arasındakı münasibət və Azərbaycan 150 ĐKĐNCĐ FӘSĐL AZӘRBAYCAN ĐQTĐSADĐYYATI VӘ AZӘRBAYCANDA ĐNFLYASĐYA, FAĐZ HӘDDĐ VӘ VALYUTA MӘZӘNNӘSĐ ARASINDAKI MÜNASĐBӘT Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov arasındakı münasibət və Azərbaycan 153 I. AZƏRBAYCAN RESPUBLĐKASININ COĞRAFĐ VƏ DEMOQRAFĐK XÜSUSĐYYƏTLƏRĐ 1. Azərbaycan Respublikasının Coğrafi Xüsusiyyətləri 1.1. Azərbaycan Respublikasının Coğrafi Mövqeyi və Sərhədləri Azərbaycan Respublikası, şimalda Rusiya Federasiyasının Dağıstan MR (289 km), şimali qərbdə Gürcüstan (340 km), qərbdə Ermənistan (766 km), cənubi-qərbdə Türkiyə (11 km), cəbunda Đran (618 km) ilə sərhəddir. Şərq tərəfdən onu Xəzər dənizi (825 km) əhatə edir. Respublikasnın sərhədlərinin ümumi uzunluğu 2849 km- dir. Sərhədlərinin əksər hissəsini təbii sərhədlər təşkil edir. Azərbaycan bütövlükdə şimal və şərq yarımkürəsində yerləşir. Hazırda ümumi sahəsi 86.6 min km 2 olan Respublika topraqları, Böyük Qafqazın cənub-şərq hissəsini, Kiçik Qafqazın böyük hissə- sini, onlar arasında yerləşən Kür-Araz ovalığını, Talış, Savalan, Qaradağ, Bozquş silsilələri və Đran Yaylasının bir hissəsini əhatə edir. Ərazinin coğrafi koordinatları 38 0 50’-41 0 55’ şimal enlikləri və 44 0 50’-50 0 51’ şərq uzunluqlarındadır. Ərazi şimaldan cənuba 400 km, qərbdən şərqə isə 500 km məsafədə uzanır. Azərbaycan Respublikasında Naxçıvan MR, 65 kənd rayonu, 69 şəhər (onun 11-i respublika, 3-ü muxtar respubka tabeliyindədir), 130 şəhərtipli qəsəbə vardır. Ölkə ərazisi, ərazi istehsal kompleks- lərinin yaradılması məqsədi ilə təbii şərait və təsərrüfatın ixtisas- laşdırılması nəzərə alınaraq 10 iqtisadi-coğrafi rayona ayrılmışdır 276 : 1-Abşeron; 2- Quba-Xaçmaz; 3-Dağlıq Şirvan; 4-Şəki- Zaqatala; 5-Kür-Araz (Aran); 6-Gəncə-Qazax; 7-Yuxarı Qarabağ; 8- Kəlbəcər-Laçın; 9-Lənkəran-Astara; 10-Naxçıvan. Azərbaycanın Qafqazda yerləşməsi, qədim Đpək Yolu üzərində olması, Xəzər dənizindən və Gürcüstan Respublikası ərazisindən 276 Qurbanov Eldar, Coğrafiya, Zirvə Yayınları, Bakı 2000, s. 160 Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi arasındakı münasibət və Azərbaycan 154 Qara dənizə və dünya okeanına çıxmaq imkanının olması, Türk res- publikaları arasında tranzit rolu oynaması baxımından çox əlverişli iqtisadi-coğrafi mövqeyə sahibdir. 1.2. Azərbaycanın Đqlimi Azərbaycan ərazisinin mülayim və subtropik iqlim qurşaqlarının kəsişdiyi yerdə yerləşməsi səbəbi ilə, iqlim şəraiti çox müxtəlifdir. Düzənliklər, dağətəyi zonalar, alçaq və orta dağlıq ərazilər, yüksək dağ zirvələri iqlimin bütün göstəricilərinə görə bir-birindən fərqlənirlər. Ölkə ərazisi yarımsəhra və quru çöl iqlimindən dağ-tundra iqliminədək bir-birindən fərqlənən 4 iqlim rayonu, 8 iqlim tipinə ayrılır. Bu iqlim tipləri və onların səciyyəvi xüsusiyyətləri aşağıdakılardır 277 : 1. Yarımsəhra və quru çöl iqlimi. Bu iqlim, Kür-Araz və Samur– Dəvəçi ovalıqları ilə Arazboyu düzənlikləri olmaqla ölkə ərazisinin 50%-dən çoxunu əhatə edir. Kür-Araz ovalığında qışı mülayim, yayı quraq isti keçən yarımsəhra və quru çöl iqlimi, Arazboyu düzənliyin- də isə, qışı soyuq, yayı quraq isti yarımsəhra və quru çöl iqlimi ya- ranmışdır. Kür-Araz ovalığı pambıq, üzüm, meyvə-tərəvəz, quru subtropik bitkilərin yetişdirilməsi üçün əlverişli ikən kəskin rütubət çatışmazlığı olan Arazboyu düzənliklərinin suvarmaya böyük ehti- yacı vardır. 2. Mülayim-isti iqlim. Bu iqlim, Böyük və Kiçik Qafqaz dağları, Talış dağları, Naxçıvanın alçaq və orta dağlıq zonaları olmaqla, ölkə ərazisinin 30%-dən çoxunu əhatə edir. Səciyyəvi xüsusiyyətləri yumşaq qış, mülayim-isti yay və kifayət qədər rütubətlilik olan bu iqlimin, respublikanın müxtəlif ərazilərində bir-birindən fərqlənən tipləri mövcuddur. Bunlar, a) qışı quraq keçən, b) yayı quraq keçən, c) yağıntıları bərabər paylanan mülayim isti iqlimlərdir. 3. Soyuq iqlim. Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarını, Naxçıvanın orta və qismən yüksək dağlıq hissələrini tutan bu iqlim, ölkə ərazisinin 20%-ni əhatə edir. Respublikanın müxtəlif ərazilərində bu iqlimin də, a) yayı quraq keçən, b) qışı quraq keçən, c) bütün fəsillərdə bol yağıntılı soyuq iqlim kimi üç tipi mövcuddur. 277 Budaqov Budaq və Qəribli Yaqub, Azərbaycan Respublikasının Fiziki Coğrafiyası, Öyrətmən Nəşriyyatı, Bakı 1996, ss. 46-49 Yüklə 4,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|