Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

428 

da  oluşmuştur.  Bunun  sonucu  olarak,  deniz 

seviyesinden alçakta bulunan kıyı ovalarından, 

yaylalara  doğru  farklı  bir  topografik  yapının 

etkisi  altında  meydana  gelmiştir.  Ülke toprak-

larının % 50’si dağlık % 42’ye yakın bir kısmı 

ise düzlüktür. Örtüsüz toprakların miktarı, ülke 

topraklarının  %40’ıdır. Muhtelif  derecede eroz-

yona  uğramıştır. Pamuk  ekimi  yapan   “rayon” 

arazilerinin  600  bin  hektara  yakın  bir  kısmı 

muhtelif  derecede  çoraklaşmıştır.  Ülke toprak-

ları  bölgeler  itibariyle  çok  farklı  bir  yapı  ser-

gilemektedir. 22’den fazla değişik tip ve vasıf-

ta  toprak  vardır.  Bu  topraklarda  sulamanın 

etkisi  ile  çok  çeşitli  tarım  ürünleri  yetiştiril-

miştir. Ülkenin en önemli tarım ürünleri, tahıl, 

pamuk,  üzüm,  tütün  sebze  ve  meyve  çeşitleri 

ile  çay  bitkisidir.  Ekili  alanların  en  önemli 

kısmı,  tahıla  ve  sırasıyla  yem  ve  endüstri 

bitkilerine, bağ ve meyveliklere ayrılmıştır.

40

 

Kimyasal  gübre  ve  tarım  ilacı  uygulamaları 

toprağın  zamanla  niteliklerini  kaybetmesine 

yol  açmaktadır.  Toprak  yapısını  bilmeden  bi-

linçsizce  yapılan  kimyasal  gübrelerle  gübrele-

me,  bitkisel  verimin  düşmesinden  başka,  ileri-

de  toprak  yapısının  değişmesine  de  yol  aça-

bilir.

41

 

T arımın  genel  yapısı  içinde,  sulu  tarım,  kuru 

tarıma  nazaran  daha  geniş  bir  sahaya  yayıl-

mıştır.  Sulanan  alan  tarımda  kullanılan  alanın 

2/3’den  fazladır.  1.549  milyon hektar  civarın-

dadır.  Sulu tarıma Azerbaycan’da büyük önem 

verilmiştir. 

Sulanan  alanlarda  ekilen  mahsullerden  daha 

fazla  verim  ve  daha  fazla  ürün  alabilmek  için 

geçmiş  dönemde  aşırı  gübre  kullanıldığı  iddia  

edilmektedir.  Bu yüzden toprakların kirlendiği 

ve bir çok hastalığın ortaya çıktığı belirtilmek-

tedir.  Bu  dönemde  kimyasal  gübre  Sovyetler 

Birliği  tarafından  temin  edilmiştir.  Bu  gün  

durum  değişmiştir.  Sovyetler  Birliği’nin  dağıl-

ması  ile  birlikte  artık  kimyasal  gübre  temini 

imkansız  hale  gelmiştir.  Normal olarak  ortala-

ma  gübre  normları,  saf  madde  üzerinden  90’ 

kg/hek.  Potasyum,  140  kg.  /hek  azot,  90/120 

kg/hek  fosfor olmasına rağmen,  günümüzdeki 

gübre  kullanımları,  bu  normların  çok  altında 

kalmıştır. 

                                                 

40

  TC  Bakü  Büyükelçiliği  Tarım  Müşavirliği,  “ Tarım 

Sektörünün  1996  Yılındaki  Durumu  Sorunları  Ve 

Öneriler Hakkında Özet Rapor” Bakü,1996, s. 7.

 

41

  Baykut, Fikret, Adnan Aydın, Sacide Baykut, “ Çevre 

Sorunları  ve  Korunma,”  ĐÜ  Yayınları,  Güryay  Mat-

baacılık, Đstanbul-1987, s. 223-224.

 

Toprağın  hukuki  rejimi  ilk  adımda  amacına 

uygun  kullanımını  sağlayacak hükümlerle  belir-

lenmiştir.  Azerbaycan  Cumhuriyeti  Toprak  Ka-

nununa uygun olarak ülkenin toprakları kullanım 

amaçlarına  göre  7  kategoriye  ayrılmıştır.  Azer-

baycan Cumhuriyeti Toprak Kanununun 5. mad-

desine  göre kategoriler şunlardır: T arım Toprak-

ları, Yaşam Alanları T oprakları, Sanayi, Ulaşım, 

Haberleşme,  Savunma  ve  T arımsal  Olmayan 

Topraklar,  Özel  Korunan  T abiat  Arazilerinin 

Toprakları, Orman Kaynaklarının T oprakları, Su 

Kaynaklarının Toprakları,  Đhtiyat  Kaynaklarının 

Toprakları.  

Toprakların  korunması  ile  ilgili  zorunlu  tedbir-

lerin  yerine  getirilememesi,  toprak  mevzuatının 

ihlal  edilmesi  hukuki  sorumluluğa  neden  olur. 

Bu sorumluluğun esası olan toprak hukuku ihlal-

lerinin  iki  türü  olabilir:  Korunan  tabiat  objesi 

olarak toprağın zarara  uğraması  sırasında ortaya 

çıkan  ihlal, toprak  mülkiyetine yada toprak  iliş-

kileri  sahasında  yönetim  kurallarına  kast  edil-

mesi  sırasında  ortaya  çıkan  ihlal.  Belirtilen  ihlal 

durumlarında;  Cezai,  idari,  medeni,  disiplin  ce-

zaları  ile  birlikte Toprak hukuku  sorumlulukları 

uygulanır. 

Toprak  mevzuatında  sorumluluk  ölçüsü  olarak 

toprağın  korunması  ve  verimli  kullanımı  kural-

larına  uymamaya,  amaç  dışı  kullanımına  ve 

diğer  hukuk  ihlallerine  karşı  özel  sanksiya

42

- 

toprak  hakkının  zorunlu  biçimde  sona  ermesi 

(toprak  sahasının müsadere  edilmesi)  de  düzen-

lenmiştir.  

7. O RMAN VE Ç EVR E HUKUKU 

Ormanlar,  çoğunlukla  rasgele  bir  araya  gelmiş 

ya da getirilmiş ağaç ve ağaççık topluluğu olarak 

algılanmaktadır.  Bu  algılama  biçimi,  doğal  ola-

rak  kesilen  ya  da  yakılan  bir  ormanın  yerinde 

fidan  dikilerek  kolaylıkla  orman  yetiştirilebile-

ceği  düşüncesine  yol  açmaktadır.

43

  Orman  bir 

ağaç  topluluğu  olmanın  ötesinde  "bitki  örtüsü, 

hayvan  ve  mikroorganizmalar,  mineral  madde-

ler,  hidrolojik  mikroklimatik  özelliklerle  arala-

rında madde ve enerji akımı bakımından ilişkiler 

bütününe sahip ağaç ve ağaççık" topluluğudur.

44

 

Orman  canlı  ve  cansız  çevre  öğelerinden  oluş-

makta bunların aralarında bulunan ilişkiler bütü-

                                                 

42

  Azerbaycan  hukukunda  Sanksiya:  Kanunun  çiğnenme-

mesi için alınan tedbir veya cezai kaideler

 

43

  Yücel Çağlar, "Türkiye Ormanları ve Ormancılık", Đleti-

şim Yayınları, Cep Üniversitesi-69, Đstanbul,1992, s.10

 

44

  Ruşen  Keleş,  Can  Hamamcı,  "Çevrebilim,"  2.  Baskı, 

Đmge Kitabevi Yayını, Ankara, 1997, s.113

 

---