“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum
433
Cumhuriyeti Atmosfer Havasının Muhafazası
Kanununda düzenlenmiştir. Söz konusu kanun
22 Haziran 2001 yılında kabul edilmiştir.
Hukuki koruma konusu olan atmosfer havası
yani harici, açık ortamda olan havadır. Üretim,
idari ve diğer binalarda olan hava ise; Đş, sağ-
lık, medeni, konut mevzuatı ve diğer hukuki
düzenleme alanlarının kuralları ile düzenlenir.
Atmosfer havasının hukuki korunmasının ken-
disine ait özelliği şundan ibarettir: Bu koruma
atmosfer havasının durumuna etkide bulunan
(ormanların, suların) diğer doğal ortamların
korunmasıyla ve bunlarla birlikte üretim faali-
yetlerinin etkisinin düzenlenmesiyle de gerçek-
leştirilebilir. Bu doğal ortamın ve insanların
sağlığı için elverişli atmosfer havasının temiz
saklanması ve durumunun iyileştirilmesi, kir-
lenmesinin önlenmesine yönelik kompleks ön-
lemlerin hayata geçirilmesini içerir. Kanunda
ise belirlenmiş bu önlemler hukuki karakter
alır.
Kanunda, Ozon tabakasının tehlikeli değişik-
liklerden korunması için özel önlemler yer al-
maktadır. (madde 19)
Atmosfer havasının korunmasının en önemli
araçlarından birisi, atmosfer havasının korun-
ması hakkında kanunun ihlal edilmesi duru-
munda verilen zararın karşılanmasıdır. Atmos-
ferin kirletilmesi sonucunda doğal ortama,
ekonomiye, insan sağlığına zarar verilir. Bu
zararın ölçüsü ise; doğal ortamın eski haline
getirilmesi, sağlık hizmetlerine ve ilaca, sosyal
sigorta harcamaları göz önünde bulundurularak
özel bir metotla hesaplanır (madde 22)
11. DEĞ ERLENDĐR ME
Azerbaycan Cumhuriyeti bağımsızlığını kazan-
dıktan sonra, diğer alanlarda olduğu gibi çev-
renin korunması konusunda da serbest politi-
kalar oluşturmaya başlamıştır. Eski Sovyetler
ittifakının bünyesinde bulunduğu dönemde
Azerbaycan’ın böyle bir imkanı yoktu. Mos-
kova’da hazırlanan çevre politikaları ise Azer-
baycan halkının sağlığının korunmasından
daha çok merkezin ekonomik çıkarlarının ko-
runmasına hizmet etmekteydi. Bu politikaların
acı örnekleri olarak Sumgayıt şehrindeki sa-
nayi tesislerini, Bakü şehrinin çevresindeki
mazot göllerini, Kireçlenmiş Kür-Araz ovalığı-
nı, Gebele Radar istasyonunu, Gence fabrika-
larını göstermemiz mümkündür.
12 Kasım 1995 tarihinde kabul edilen Azerbay-
can Cumhuriyeti Anayasasında ilk defa “ herke-
sin sağlam bir çevrede yaşamak hakkı vardır
(madde 39) hükmü yer almıştır. Bu maddenin
icrası için Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Mec-
lisi çevrenin korunması, doğal kaynakların kul-
lanımı ile ilgili olarak çok sayıda kanun kabul
etti. Aynı zamanda bu kanunların ihlal edilmesi
ile ilgili olarak gerekli (idari ve cezai) sorum-
luluklar belirlenmiştir.
12. KAYNAKLAR
A. KĐTAPLAR
–
A. B. Yolçiyev, L. M. Məhərrəmova, H. X. Xocayəv, Đ.
Đ. Đsmiyev, L. Đ. Yusifov, “ Yanacaq Mühərriklərində
Toksiki Qazların, Tullantıların Bəzi Kobalt Üzvi
Komplek Birləşmələr və Maqnitli Hava Vasitəsilə
Aradan Qaldırılması,” Azərbaycan Memarlıq və Đnşaat
Universiteti, 25 illik jubileyə həsr olunmuş Beynəlxalq
Elmi Konfransın Materialları, Bakı-2001.
–
A. T. Əhmədov, “ Bazar Münasibətləri Şəraitində Aqra-
ra Sahədə Kadr Siyasəti”, Azərbaycan XXI Əsrin Asta-
nasında Elmi-P raktik Kongransının Materialları, Bakı-
1998, III kitap.
–
Akif Veliyev, “ Azerbaycan’ da Torpaq Islahatlarının
Aparılmasının Teşkili Tecrüesi,” Meşveret Dergisi, N0:
4 (28), Haziran 2000.
–
B. Đ. Abbasov, “ Aqrar Sahədə Sahipkarlıq Fəaliyetinin
Nəzəri-Metodiki Məsələləri”, Azərbaycan Respublikası,
Kənd Təsərrüfatı Nazırlliyi, Azərbaycan Elmi-Tedkikat
Kənd Təsərrüfatının Đktisadiyyatı və Təşkili Đnstitunun
Əsərlərinin Tematik Məcmuəsi, Bakı-1999.
–
B. M. Əzizov, F. Ə. Mirəyev, “ Đnfraqırmızı Đstilik Təs-
virlərinin Meşə Yanğınları Đlə Mübarizədə Tətbiqi,
Fövqəladə Hallarda Ekologiya ve Texnologiya P rob-
lemleri,” II Beynəlxalq Simpozium, 8-10 Oktyabr 2002-
ci il.
–
Baykut, Fikret, Adnan Aydın, Sacide Baykut, “ Çevre
Sorunları ve Korunma,” ĐÜ Yayınları, Güryay Matbaa-
cılık, Đstanbul-1987.
–
Birleşmiş Milletler Teşkilatı (BMT), Azerbaycan Res-
publikasında Đnsan Đnkişafı Hakkında Hesabat-2000.
–
Birleşmiş Milletler Teşkilatı, "Azerbaycan Đnsan Đnki-
şafı Hakkında Hesabat- 1998”.
–
Birleşmiş Milletler Teşkilatı, "Azerbaycan Đnsan Đnki-
şafı Hakkında Hesabat- 1997" .
–
Budaqov B., “ Dözümlü dözümsüz tebiet” Bakı-1980.
–
C. S. Cəfərov, S. Q. Babayeva, “ Təbiət və Atmosferi
Çirkləndirən Mənbələr Haqqında Bəzi Mülahizələr və
Mühafizə Aspəkti, “ Fövqələdə Hallarda Ekologiya ve
Texnologiya P roblemleri,” II Beynəlxalq Simpozium,
8-10 Oktyabr 2002-ci il.
–
Canalı Mirzeliyev, "Meşelerimiz," Azerbaycan Gaze-
tesi, 18 Aralık 1999.
“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium
434
–
Ə. H. Abbasov, “ Kənd Təsərrüfatında Muasir Texni-
ka və Texnologiyanın Đnkişafının Əsas Đstikamətləri”,
Azərbaycan Respublikası, Kənd Təsərrüfatı Nazırliyi,
Azərbaycan Elmi-Tedkikat Kənd Təsərrüfatının Đkti-
sadiyyatı və Təşkili Đnstitunun Əsərlərinin Tematik
Məcmuəsi, Bakı-1999.
–
Əlisa Zeynallı, Həzi Eynalov, “ Ərzaq Tehlükəsizliyi
Ümum Bəşəri P roblemlərdəndir,” Journal of Qafqaz
University, Fall 2001, Number 8.
–
F. A. Abbasov, F. H. Abbasov, “ Müasir Şəraitde
Azərbaycan Qrzaq Bazarının Formalaşmasının Bəzi
Məsələləri”, Fövqəladə Hallarda Ekologiya və
Texnologiya P roblemlari, 8-10 oktyabr 2002-ci il,
Məruzələr və çıxışlar.
–
F. H. Abbasov, “ Bazar Münasibətləri Şəraitində Kənd
Təsərrüfatı Məhsullarının Satışının Təşkilinin Tək-
milləşdirilməsi”, Azərbaycan Respublikası, Kənd Tə-
sərrüfatı Nazırlliyi, Azərbaycan Elmi-Tedkikat Kənd
Təsərrüfatının Đktisadiyyatı və Təşkili Đnstitunun
Əsərlərinin Tematik Məcmuəsi, Bakı-1999.
–
F. H. Həsənov, “ Şirvan Düzündə Meliorasiya Tikin-
tiləri və Reqionda Ekoloji Vəziyyet”, Respublikada
ehtimal olunan Fövqəladə hallarda əhalinin mühafi-
zəsi və tədrisi problemlərinə həsr olunmuş I. Beynəl-
halq Simpoziumu, 20-22 noyabr 2000-ci il, Məruzələr
ve çıxışlar, I. Hissə.
–
Farida Hüseinova, "Azerbaycan'da Kimyasal Kirlen-
menin Đnsan Sağlığına Etkisi," .
–
H. Ə. Hacıyev, “ Aqrar Sferada Sahibkarlığın Đnkişaf
Etdirilmesi Yolları”, Azərbaycan Dövlət Neft Akade-
miyası, “ Azərbaycan iqtisadiyyatının strateji prob-
lemleri,” Respublika elmi-praktiki konfransı, 14-15
mart 2002, Məruzələrin Tezisləri.
–
Halilov, M. J, Aliyeva, H. E.; "Azerbaycan Respub-
likasının Meşe Örtüyü, Onun Semereli Đstifadesi ve
Korunması," Azerbaycan XXI. Asrın Astanasında
Konferansı, Bakü-1997, Bildirileri, 2. Cilt.
–
Hukuk Ansiklopedik Lügati, Azerbaycan Ansiklope-
diyasının Baş Redaksiyası, Bakü-1991.
–
Hüseynov S. “ Meişet ekologiyası,” Bakı-1996.
–
Đ. H. Đbrahimov, “ Sahipkarlığın Đnkişafının Təşkilati-
Đktisadi Əsasları”, Azərbaycan Respublikası, Kənd
Təsərrüfatı Nazırlliyi, Azərbaycan Elmi-Tedkikat
Kənd Təsərrüfatının Đktisadiyyatı və Təşkili Đnstitu-
nun Əsərlərinin Tematik Məcmuəsi, Bakı-1999.
–
M. B. Rəcəbov, S. Y. Xəlilov, M. K. Quliyev, H. Y.
Hüseynova, Ə. Hüseynov, B. M. Seyidova, “ Fasiləsiz
P ampıq Əkinləri və Kübrə,” “ Đnsan və Fəlakətlər:
Üçüncü minillyin astanasında Fövqəladə hallrda
insanların, cəmiyyətin təhlükəsizliyi, FH-nın idare
olunması ve tedrisin təkmilləşdirilməsi problemleri”
17-18 səntyabr 2001-ci il, Beynəlhalq Elmi-P raktiki
Konfrans, Məruzələe və Çıxışlar.
–
M. B. Rəcəbov, S. Y. Xəlilov, M. K. Quliyev, H. Y.
Hüseynova, Ə. Hüseynov, B. M. Seyidova, “ Fasiləsiz
P ampıq Əkinləri və Kübrə,” “ Đnsan və Fəlakətlər:
Üçüncü minillyin astanasında Fövqəladə hallrda in-
sanların, cəmiyyətin təhlükəsizliyi, FH-nın idare
olunması ve tedrisin təkmilləşdirilməsi problemleri”
17-18 səntyabr 2001-ci il, Beynəlhalq Elmi-P raktiki
Konfrans, Məruzələe və Çıxışlar.
–
Memmedov Q. Ş. “ Azerbaycan torpaqlarının ekoloji
qıymetlendirmesi,” Bakı-1998.
–
Mıkayılov N. R., Nuriyev C. Q. Nuriyeva K. Q.,
“ Ekologiya hüququ” Bakı-2000.
–
Mustafayev Q. “ Ekologiyadan konsept,” Bakı-1993.
–
O. M. Məmmədova, S.A. Məmmədov, A. M.
Novruzova, R. R. Rzayeva, “ Ətraf Mühitin Neft Tullan-
tılarından Təmizlənməsi,” Azərbaycan Memarlıq və
Đnşaat Universiteti, 25 illik jubileyə həsr olunmuş Bey-
nəlxalq Elmi Konfransın Meterialları, Bakı-2001.
–
Qərip Məmmədov, “ Torpaq Islahatları Aqrar Sahənin
Đnkişafını Şərtləndirrir,” Dirçəliş-XXI Əsr, Oktyabr,
1999.
–
R. Đ. Bəşirov, F. H. isayev, “ Kənd Təsərrüfatı Kübrələri
Tətbikinin Đktisadi Effektliliyi,” Azərbaycan Respub-
likası, Kənd Təsərrüfatı Nazırlliyi, Azərbaycan Elmi-
Tedkikat .
–
R. Đ. Xelilov, T. N. Hüseynov, “ Atmosfer Havasının
Çirklendirilmesi Və Birkilər,” Fövqələdə Hallarda Eko-
logiya ve Texnologiya P roblemleri,” II Beynəlxalq
Simpozium, 8-10 Oktyabr 2002-ci il.
–
R. N. Nurəliyeva, “ Yanacaq-Energetika Kompleksində
Ekoloji P roblemlər,” Azərbaycan Dövlet Neft Akade-
miyası, “ Azərbaycan iqtisadiyyatının strateji problem-
ləri,” Respublika elmi-praktiki konfransı, 14-15 Mart
2002, Məruzeələrin Tezisləri, Bakı-2002.
–
Recep Sanal, “ Türk Cumhuriyetleri’ndeki Çevre Sorun-
ları Üzerine Bir Đnceleme,” Başbakanlık Türk Đşbirliği
ve Kalkınma Ajansı Yayını, Ankara, Ocak 2001.
–
Ruşen Keleş, Can Hamamcı, "Çevrebilim," 2. Baskı,
Đmge Kitabevi Yayını, Ankara, 1997.
–
S. A. Vətənxan, “ Kəndli-Fermer Təsərrüfatının Material
Texniki Tə’ minatı”, “ Azərbaycan Respublikası, Kənd
Təsərrüfatı Nazırlliyi, Azərbaycan Elmi-Tedkikat Kənd
Təsərrüfatının Đktisadiyyatı və Təşkili Đnstitunun Əsər-
lərinin Tematik Məcmuəsi, Bakı-1999.
–
S. H. Əliyev, “ Aqrar Islahatlar Şəraitində Dövlətin Đn-
vestisya Siyasətinin Əsas Đstikamətleri, “ Azərbaycan
XXI Əsrin Astanasında Elmi-P raktik Kongransının
Materialları, Bakı-1998, III kitap.
–
Salmanov M., “ Tatbiqi ekologiyanın esasları,” Bakı-
1993.
–
Shanin P anahov, "Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki Varo-
lan Ekolojik Durum ve Sürdürülebilir Kalkınma Sorun-
ları," .
–
Ş. D. Danyalov, K. Q. Abdullayev, S. T. Həsənov,
“ Torpağın Münbitliyinin Yüksəldilməsində Ekoloji
Təmiz Te xnologyanın Hazırlanması”, Respublikada eh-
timal olunan Fövqəladə hallarda əhalinin mühafizəsi və
tədrisi problemlərinə həsr olunmuş I. Beynəlhalq Sim-
poziumu, 20-22 noyabr 2000-ci il, Məruzələr ve
çıxışlar, I. Hissə.
–
Ş. Ə. Cebrayılov, “ Aqrar Islahatların Dərinləşməsi
Şəraitində Kənd Təsərrüfatının Đdarəedilməsinin Tək-
milləşsdirilməsi, “ Azərbaycan Respublikası, Kənd Tə-