www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
153
6) Botolyonların komplektläşdirilmäsi işindä döyüş gedän ärazinin coğrafi xüsusiyyätlärinin näzärä
alınmaması. O cümlädän, mäsälän, dağlıq şäraitdä (älälxüsus, sürüşkän qış aylarında) bütün növ ağır texnikanın
(mäs., 60 tonluq ağır tankların), düztuşlanan bütün artilleriya növlärinin (mäs., «Qradların») vä b.-nın «Faydalı
ş Ämsalı» «mänfi sıfır»dan da aşağı olduğu halda, Azärbaycan öz qoşunlarını, äsasän bu tip silahlarla tächiz
etmäyä çalışırdı. Qarşı täräfsä, äksinä, öz qoşunlarını, här daşı bir sängär olan dağlıq şärait üçün bu baxımdan
maksimum effektli olan yüngül silahlarla (mäs., qranatomyot, pulemyot, qumbara, snayper, gecägöstärän
binokl, AQS, zirehli paltar [bronojilet] vä s.-lä – hansılar ki, bizdä bütöv rotaya cämisi bir-iki ädäd düşür, ya
düşmürdü) Şvarsneggersayaq tam tächiz edilmiş çevik quru qoşunları şäklindä komplektläşdirmäyä üstünlük
verirdi. Bizimkilärsä, deyildiyi kimi, bunları «iqruşka» hesab edirdi.
Vä s.
* * *
Säbäb çox, näticä isä birdir – mäğlubiyyät. Hansı säbäblärdän asılı olmayaraq fakt faktdır vä bundan sonrakı
fäaliyyät hämin bu mäğlubiyyät faktını näzärä almaqla ölçülüb-biçilmälidir. Täbabätdä düzgün diaqnoz düzgün
müalicänin yarı hissäsini täşkil etdiyi kimi, bu mäsälädä dä, problemä täsir etmiş vä hazırda da täsir edän bütün
faktorları lazımınca näzärä almadıqda, sähv näticälär alına bilär. Vä täässüf ki, bugünä qädär dä bu mäsälädä
marağı olan müxtälif täräflär problemin hälli ilä älaqädar orientasiyaları çaşdırmaqdadırlar vä vaxtı ilä buraxılan
sähvlär bproblemin bu märhäläsindä dä, bu märhäläyä uyğun formada täkrarlanır. Buna görä dä, Azärbaycan
Qarabağ problemini häll edib, öz doğma torpaqlarını geri qaytarmaq üçün indiyä qädär onlarla variantlardan
istifadä etsä dä, indiyä qädär bu cähdlärin hamısı, demäk olar ki, näticäsiz qalıb. Özünü «müstäqil politoloq»
adlandırıb, bir-birinin dediyini täkrarlayan vä xarici qrantlarla televiziyalara çıxan şärhçilärin izahına görä bunun
säbäbläri äsasän aşağıdakılardır:
1) Hansısa lobbilärin güclü anti-Azärbaycan fäaliyyäti;
2) Xaricdä Azärbaycan häqiqätläri barädä lazımi informasiyanın çatışmaması;
3) Rusiya kimi bir nähängin Ermänistanın arxasında durması;
4) Azärbaycanın xaricdä qeyri-demokratik imicä malik olması;
5) Azärbaycan rähbärliyinin bacarıqsızlığı, satqınlığı;
...vä s.
Azärbaycan rähbärläri dä bu yoldakı cüzi belä mövcud olan bütün baryerläri neytrallaşdırmaq mäqsädilä
özünün Qarabağla bağlı siyasätindä bu diaqnozları näzärä alıb onların aradan qaldırılması üçün mütämadi
tädbirlär görür. Mäs., xaricdä Azärbaycan diasporasının formalaşması üçün görülän tädbirlär, imkan düşän här
bir beynälxalq tribunadan xaricdä Azärbaycan häqiqätlärinin yayılması üçün istifadä etmäk, çoxsaylı hüquqi
islahatlar vä b. bu qäbildändir. Bizim fikrimizcä isä säbäblär aşağıdakılardır:
1) Qärbin Qarabağ problemindän häm Azärbaycan vä häm dä Ermänistana qarşı täzyiq aläti (idaräedici pult,
rıçaq) kimi istifadä edib, onların här ikisinin xarici iqtisadi, siyasi, mädäni kursunu Rusiyadan özünä sarı
döndärmäk vä öz näzaräti altında saxlamaq marağı;
2) Rusiyanı (eläcä dä, ranı) üzük qaşı kimi mühasiräyä almaq vä imkan düşdükcä bu hälqäni daraltmaq işindä
bu dövlätlärin coğrafi ähämiyyätindän bährälänmäk niyyäti;
3) Bu här iki Qafqaz dövlätini davamlı qarşıdurma ilä üzäräk, bu här iki dövlätdä häyat säviyyäsini gün-gündän
än aşağı häddä qädär endirmäk vä bununla da onların här ikisinin xoş günlär, ali häyat tärzi üçün näzärdä
tutduqları här şeylärini – işçi qüvväsini, intellekt potensialını, ali däyärlärini, qadınlarını, incäsänät
mähsullarını, täbii särvätlärini, käşflärini, dövlät sirlärini vä s. ölmämäk üçün däyär-däymäzinä ixrac etmäyä,
su qiymätinä Qärbä satmağa vadar etmäk mäqsädi;
4) Konkret olaraq varlı Azärbaycanın särvätlärini älä keçirmäk uğrundakı räqabätdä bu kartı, böyük dövlätlärin
Azärbaycanı güzäştä mäcbur etmäk işindä täzyiq aläti kimi görmäsi;
5) Azärbaycana qoyduğu milyardlarla dollarlıq investisiyasını sığortalamaq, Qarabağı bunun girovu kimi
saxlamaq marağı;
6) Milli münaqişäläri yaradıb vä bunun günahını Rusiyanın üstünä yıxmaqla Rusiyaya qarşı narazılıq
formalaşdırmaq vä arada yaranmış ziddiyyätlärdän bährälänmäk fändi;
7) Vä s...
Mähz bu säbäbdän, görülän tädbirlär heç bir bährä vermir. Aşağıda bu vä digär faktorları da näzärä almaqla,
bu kitabda izah olunan metodlar prizmasından bu problemin cämi hälli variantlarının ümumiläşdirilmäsinä cähd
olunur:
1) HÜQUQ baxımdan, yäni beynälxalq normalar, konvensiyalar prizmasından Qarabağ probleminin hälli faktik olaraq
tupikdir vä bunu Azärbaycanın son on-oniki illik täcrübäsi qädärincä isbatlayıb. Bunun siyasi, psixoloji säbäblärindän
bir qismi bu kitabın birinci hissäsindä müäyyän säviyyädä izah edilib. Bundan älavä, bununla älaqädar, äbädi olaraq bir
şeyi yadda saxlamalı ki, dünyada här şey qanunlara tabedirsä dä, qanunların özü dä gücä tabedir. Täzyiq qarşısında här
şey, hätta qanunlar da äyilir. Qanunlar heç vaxt gücü olmayan täräfi haqlı çıxarmır – hätta dünyanın än ädalätli
www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
154
dövlätlärindä vä ya beynälxalq tribunallarda belä. Mähkämä säviyyäsinä çıxarılmamış mübahisälärin özlärindä dä
hamının näzärindä lap ävväldän güclü täräf haqlı kimi qavranılır. Azärbaycansa bu müharibädä faktik olaraq mäğlub
täräfdir.
2) Bu problemin S YAS yolla hällinin iki variantı mümkündür:
Birinci halda – güclü dövlätlärdän hansınınsa birinin Azärbaycandan ifrat däräcädä asılı bir väziyyätä düşmäsi,
başqa sözlä, beynälxalq alämdä Azärbaycan üçün ideal olan yeni konyunkturanın meydana gälmäsi şäraitindä
mümkündür. Bu halda situasiyanın özünün dä iki inkişaf yolu ola bilär. Bir halda hämin dövlät istär-istämäz
Azärbaycanın güclänmäsindä maraqlı olmağa mäcbur ola bilär. Necä ki, mäs., Tayvan
Çinlä, Cänubi Koreya
Şimali Koreya ilä, CAR
afrikalılarla, zrail
äräblärlä Qärbin konfrontasiyasından iräli düşmüş ayrı-ayrı
dövlätlärdir. Digär halda, här şeyi Azärbaycanın bu konyunkturadan necä yararlana bilmäsi häll edäcäk. Siyasät düzgün
qurulmasa Azärbaycan diqtäaltı bir dövlätä çevrilä bilär vä kimlärinsä şärtläri altında müstäqilliyindän mährum olar.
Siyasät düzgün qurulduğu halda – belä mäqam äla sövdäläşmä şansıdır.
kinci variant siyasät – bu konyukturanı süni şäkildä täşkil etmäyi täläb edir. Yäni bu halda här şey Azärbaycanın
ayrı-ayrı räqib qütblär, o cümlädän, älälxüsus Rusiya ↔ ABŞ, ABŞ ↔ Avropa vä ya Rusiya ↔ Avropa arasındakı
siyasi; ABŞ ↔ Avropa, Avropa ↔ Yaponiya vä ya Yaponiya ↔ ABŞ arasındakı iqtisadi konfrontasiyadan mäharätlä
yararlana bilmäsindän asılıdır. Bu ziddiyyät – Rusiya ilä hämsärhäd, vä ya Qärblä iqtisadi älaqäli, yaxud bölgädä ABŞ-
ın maraqlarının tämsilçisi bir dövlät kimi, Azärbaycana geosiyasi vä ya geoiqtisadi dividentlär gätirä bilär Bu
qütbläşmädä Azärbaycanın kimlärläsä kimlärinsä arasında bufer vä ya körpü funksiyası yerinä yetirmäk, yoxsa bu
funksiyadan imtina etmäk kimi seçim azadlığından düzgün istifadä etmäsi onun başlıca täsir rıçağıdır.
Bütün hallarda hämişä bir şeyi näzärdä saxlamaq gäräkdir ki, Qarabağ – bir täräfdän Qärbin (älälxüsus ABŞ-ın)
buraya qoyduğu 10 milyardlarla dollar investisiyasının girovu, digär täräfdän isä onların Azärbaycanı özlärindän asılı
saxlamaq işinin rıçaqlarından biridir.
3) Qarabağ probleminin HÄRB yolla hälli variantı – bir çoxlarının emosional çağırışlarının äksinä olaraq, yalnız
[yalnız vä yalnız!] çox mähdud olan aşağıdakı şärtlär çärçiväsindä mümkündür:
a)
Qarabağ-Ermänistan särhädini – hansı ki, Azärbaycana täzyiq göstärmäk istäyän xarici dövlätlärin
ermänilärä başlıca härbi dästäk kanalıdır – här hansı fändläsä [o cümlädän, istänilän variantlı kompromislä, o
cümlädän, tählükäsizlik täminatına qarşı edilän istänilän güzäştlä] älä keçirib, Laçın dählizini tam bağladıqdan
sonra.
Yalnız ondan sonra istänilän razılaşmanı pozub [Siyasätdä ‘‘kişi sözünün’’, sänädin, razılaşmanın, qätnamänin, imzanın
vä s. däyärinin nä qädär olduğunu Azärbaycan özünün son 10-12 illik «täcrübäsindän» yaxşı bilir] danışıqların ardını
‘‘Kalaşnikov dilindä’’ davam etdirmäk olar. Ona qädärsä bu addımı atmağın, altıdälik çälläyä su doldurmaq cähdindän
heç bir färqi olmayacaq. Äks halda isä, här bir münaqişädän yararlanmaq istäyän vä buna görä dä, onun sonsuzluğa
qädär uzanmasına älindän gälän här cür gizli yardım göstärän kifayät qädär xarici qüvvä tapılacaq – necä ki,
Äfqanıstan, Fälästin, Çeçenistan vä s. variantlarında olduğu kimi;
b)
Ermänistanda hakimiyyät däyişikliyi, hakimiyyät böhranı vä ya siyasi durumun qeyri-sabitliyi
märhäläsindä, yaxud eyni vaxtda Prezident Aparatı vä Müdafiä Nazirliyi binalarının bütün heyäti ilä birlikdä hansısa
qäfil zärbä ilä dağıdıldığı saatlarda;
c)
Qlobal miqyasda beynälxalq balansın pozulduğu vä ya bütün böyük dövlätlärin başının öz problemläri vä
ya daha ciddi olan nä iläsä qarışdığı märhälälärdä (mäs., 80-ci illärin axırı, 90-cı illärin ävvällärindä olduğu kimi);
d) Bütün aparıcı böyük dövlätlärin hamısı ilä (älälxüsus Rusiya vä ABŞ-la) eyni vaxtda razılığa gälindikdän sonra
(äks halda, Gürcüstan kimi, här däfä bir böyük dövlätlä sövdäläşib müharibäyä başlayan, elä onun kimi dä, axırda här
däfä o birinin süngüsünä rast olub geri qayıtmaq mäcburiyyätindä qalasıdır); vä s...
Qarabağ problemindä, faktik olaraq bu faktorların hamısı rola malikdir vä onların hamısı kombinasiyalı
formada häll olunmalıdır. Bu baxımdan, deyilän bu münbit şäraitlär bir täkcä täbii proseslärin näticäsi olmayıb,
häm dä, Azärbaycanın mäqsädyönlü fäaliyyätinin näticäsi kimi meydana çıxa bilär ki, bu konsepsiyadan da äsas
mäqsäd bunun mümkün yollarını izah etmäk idi.
Bu kitabda, äsasän aşağıdakı mäsälälär barädä danışıldı, bunun mümkün yolları göstärildi:
1) Türk xalqlarını, äränlik psixologiyasından çäkindirib, müasir siyasi texnologiyaları, nähayät ki, onlara necä
aşılamaq;
2) Qarabağ probleminin istär hüquqi, istär siyasi vä istärsä dä härbi hälli üçün zäruri olan hämin münbit zämini
süni yolla necä formalaşdırmaq vä prosesin istänilän märhäläsindä situasiya üzärindä näzarät imkanını necä
äldä etmäk;
3) Azärbaycanın manevr imkanlarının diapazonunu vä istär Qärb, istärsä dä Ermänistana qarşı tätbiq edä
biläcäyi täzyiqlär arsenalını necä genişländirmäk;
4) Problemin siyasi täräfini häll etmäk mäqsädilä bölgädä vä ya heç olmazsa Azärbaycanda nähäng derjavaların
maraqlarını necä uzlaşdırmaq vä bunun än optimal variantını müäyyänläşdiränä qädär, onların qüvvälär
balansını olduqca geniş diapazonda necä däyişdirmäk vä ya bir-biri ilä mümkün olan bütün variantlarda necä
kombinasiya etdirmäk;
5) Ermänistanı beynälxalq arenada necä täkläyib, hüquqi münasibätlärdä dominant mövqeni necä qazanmaq;
6) Ermänistanda hakimiyyät däyişikliyi, hakimiyyät böhranı, daxili iğtişaş vä ya siyasi durumun qeyri-
sabitliyini süni şäkildä necä täşkil edib, onu necä zäiflätmäk vä ya müharibäyä başlamaq üçün münbit zämini
necä formalaşdırmaq;
7) Väziyyät müharibä häddinä çatarsa, bunu müxtälif siyasi, iqtisadi, ideoloji vä s. diversiya metodlarının geniş
tätbiqi ilä necä häyata keçirib, Milli Ordunun güc ämsalını birä min qat necä artırmaq (ägär mäsälä bu
variantların kömäyi ilä elä yarıyolda häll olunmayıb, müharibä märhäläsinä qädär gälib çatarsa) vä s.
Dostları ilə paylaş: |