Microsoft Word Dissert. Necef. Turan son versiya docx
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
16
Beləliklə, bazarlar sistemi və ayrı – ayrı istehsalçıların maksimal gəlir əldə etməyə cəhdi birlikdə istehsalın optimal struktura çatmasını təmin edən mexanizmini təşkil edir.
iştirakçılarından heç biri bu məqsədə şüurlu şəkildə yaxınlaşmır. Adam Smitə görə, hər bir ayrıca istehsalçı yalnız öz tələbatlarını ödəmək istəyir, amma bazar sisteminin hərəkətinə görə cəmiyyətin tələbatlarının ödənilməsinə “gözəgörünməz əl” ilə yönəlmiş olurlar. Bu cür sistemdə heç bir koordinatorun mövcud olmaması və A.Smitin ifadəsi bu mexanizmin “Gözəgörünməz əl” kimi adlandırılmasına səbəb olmuşdur. Bir çox səbəblərdən gözəgörünməz əl mərkəzi idarəetmədən çox səmərəli fəaliyyət göstərir. Birincisi, bazar təsərrüfatında tələb və məsrəflər haqqında informasiyanın mərkəzləşdirilmiş yığımına və emalına ehtiyac yoxdur. Hər biristehsalçı tələbin qiyməti ilə özü məşğul olur, öz buraxılışını seçir, o “yuxarıdan” qərar gözləmir. kincisi, komanda təsərrüfatında kimi bazar təsərrüfatında olduğu kimi, oyunun maksimal gəlirin əldə edilməsinə müvafiq ümumi qaydası yoxdur. Bu da
17
istehsalçıları istehsalı yüksəltməyə, məsrəfləri azaltmağa, istehsalın gəlirli sahələrini axtarmağa sövq etmir. Ə lbəttə, bazar mexanizmi özünün əhəmiyyətli potensialına baxmayaraq bəzi çatışmazlıqlara malikdir, elə problemlər də vardır ki, bu mexanizm onları həll etmir, ya da çox asta həll edir. Çox tanınmış iqtisadçı olan C.Sorosa görə, “Müasir böhranın səbəbləri kənarda deyil. Onun yaranmasını sistemin özü şərtləndirmişdir”. qtisadi cəhətdən güclü dünya ölkələrinin böhrana qarşı mübarizəsinə əsaslanaraq bu qənaətə gəlmək olar ki, dünya maliyyə sistemi 2008-ci ildə riskləri bölüşdürmək əvəzinə onları daha da artırır. Neoliberal ideyanın “görünməz əli” işləmir. Buna görə də artıq bir çox iqtisadçı alimlər C.Stiqlisin “Bazarda görünməz əlin görünməməyinin səbəbi ondadır ki, belə ə l burada yoxdur” fikrini dəstəkləyirlər. Əslində, dövlətin liberal iqtisadi münasibətlərdə tamamilə iştirak etmədiyini söyləmək mümkün deyil. qtisadçıların bir qrupu “bazarın boşluqları” ilə “dövlət tənzimləməsinin boşluqlarının” eyni cür dəyərləndirməmişlər. Bizim
də fiikrimizcə, bu, həqiqətən də, doğru
qiymətləndirmədir. Akademik L.Abalkinin təbirincə, “ Prinsip etibarı ilə, dövlətin iqtisadiyyatda iştirakının zəruriliyinin əksi heç vaxt aktual olmayıb, həmişə belə iştirakın obyekt və subyektləri, əhatə dairəsi və sərhədləri, forma və üsulları, sosial dəyəri, meyilliyi və istiqamətləndirilməsi müzakirə predmeti olmuşdur”. Burada iqtisadi idarəetmədə mühüm məsələlərdən biri olaraq məqsəd funksiyasının formalaşdırılmasının olduğunu nəzərə almaq lazımdır. ndiyə kimi bu məsələn öz universal həllini tapmamışdır. Bu gün təcrübi cəhətdən ən geniş istifadə olunan yanaşma üsulu Tinberqen bərabərsizliyinə və “prioritetlərin seçiminə” əsaslanır. Qeyd etmək zəruridir ki, müasir dövlət tənzimləməsi nəzəriyyəsinin banisi C.M Keynsin “Hadisələr və faktlar arasında müəyyən əlaqə var, lakin bu əlaqəni heç də həmişə ölçmək olmur” fikri doğru deyildir. Təcrübələrə əsasən bu nəticəyə gəlmək olar ki, iqtisadi informasiyanın keyfiyyətini artırdıqca, onun tamlığı, şəffaflığı və 18
doğruluğu təmin edilir, bu da yuxarıda qeyd edilən ölçməni təmin etməyə imkan verir. nformasiyanın tamlığı iqtisadi siyasətin müəyyən hissəsində təsiri olan, ölçülən bütün parametrlərin analitik sintezi vasitəsi ilə təmin edilir. Doğrudur, burada əsas məqam məqsədin seçimindən və müvafiq analitiklərin bacarığından asılıdır. Faktiki olaraq, bu mərhələdə sintetik göstəricilərin üstünlük təşkil etdiyi yeni sistem formalaşdırılır. nformasiyanın tamlığının qiymətləndirilməsində onun formalaşdırılması və ölçmə mənbələrinə əsaslanmaq olar. Bu zaman ən mühüm olan müvafiq göstəricilərin qarşılıqlı uyuşqanlığı və müəyyən mənada bir-birini təsdiqləməsidir. nformasiyanın şəffaflığı onun tamlığını və doğruluğunu xarakterizə edən cəhətlərin mövcudluğu və informasiyanın bütün maraqlı tərəflər üçün əlyetərliyi ilə müəyyənləşdirilir. Fikrimizcə, yuxarıda qeyd olunan xüsusiyyətlərə malik olan informasiyanın formalaşdırılması üçün aşağıdakıların həyata keçirilməsi vacibdir: - qtisadiyyatın idarə edilməsi terminlərinin eyniliklə qəbul edilən qlossarisinin yaradılması; - qtisadi informasiyanın standartlarının yaradılması; - qtisadi qanunvericiliyin yeni informasiya standartları və qlossari ilə uyğunlaşdırılmasının təmin edilməsi. Dünya böhranının baş verməsi səbəbləri sırasına dünya iqtisadiyyatını çulğamış və özünün xarakterinə, həm də miqyasına görə “Böyük tənəzzül”lə müqayisə olunan müasir qlobal maliyyə-iqtisadi böhranının səbəblərini araşdırmaqla məşğul olan bir çox tədqiqat mərkəzləri, beynəlxalq iqtisadi qurumlar və ayrı-ayrı analitiklər iqtisadi proseslərin uzun müddət ərzində gedişi haqqında düzgün və tam məlumatların ortada olmamasını və bu tip məlumatlara adekvat reaksiyaların vaxtında baş verməməsini aid edirlər. Bu baxımdan müasir dövrdə dünya iqtisadiyyatının böhrandan sonrakı mərhələdə idarə olunmasında keçiriləcək zəruri tədbirlər içərisində iqtisadi inkişafın yeni analitik və statistik informasiya bazasının təşkili məsələsi aktual hesab edilir. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|