Microsoft Word disserta isi docx
Yüklə 471,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
15
yetirilmir, daha doğrusu, bu, mümkün olmur. Öncə duyulmayan hadisələr, proseslər meydana çıxır, qeyri-tarazlıq, disproporsiyalar meydana gəlir. Məhz bu və digər disproporsiyaların ləğv olunması üçün tənzimləmə prosesindən istifadə edilir. Bu minvalla, yarana biləcək təsadüfi və ya mənfi hadisələrin, proseslərin başvermə ehtimalı azaldılır. Maliyyə ehtiyatlarının yenidən daha səmərəli bölüşdürülməsi, vəsaitin bir sahədən digərinə yönəldilməsi (transfer edilməsi), maliyyə ehtiyatlarının işə salınması yolu ilə maliyyə münasibətlərində yaranmış disproporsiyalar imkan dairəsində ləğv olunur. Nəzarət. Maliyyənin idarə edilməsi və təşkili şüurlu və qanunauyğun şəkildə həyata keçirilir. Bu isə bütün proseslərdə maliyyə nəzarətini zəruriləşdirir. darəedici subyekt nəzarətdən kənarda qala bilməz. Nəzarət, ümumiyyətlə, maliyyənin ən mühüm funksiyalarından biri olduğu üçün maliyyənin idarə edilməsinin birbaşa fəaliyyət mərhələsində də əsas funksiyalardan birini yerinə yetirir. Sosial-iqtisadi proseslərin inkişaf etdiyi bir şəraitdə xalq təsərrüfatının idarə edilməsində, xüsusən bazar iqtisadiyyatı şəraitində nəzarət etmək əsas məsələlərdən biridir. Azərbaycan Respublikasında, yeni dövlət idarəetmə strukturlarının yaranması ilə əlaqədar olaraq, nəzarətin tamamilə yenidən qurulması və gücləndirilməsi üzrə tədbirlərin işlənib hazırlanması əsas məsələlərdən biri hesab edilir. Hazırda nəzarət respublika qanunverici və icra orqanları, maliyyə orqanları, vergi idarələri, Mərkəzi Bankı, nazirlik və idarələrin ixtisaslaşdırılmışinspeksiyaları, Dövlət Statistika Komitəsi və digər dövlət idarəetmə orqanları tərəfindən həyata keçirilir. Dövlətin maliyyə siyasətini müvəffəqiyyətlə reallaşdırmaq, maliyyə ehtiyatlarından xalq təsərrüfatının bütün sahələrində effektli istifadə edilməsini tə- min etmək prosesində maliyyə nəzarətinin əhəmiyyəti böyükdür. Bazar iqtisadiyyatı dövründə maliyyə nəzarətinin rolu daha da artır.
16
Maliyyənin nəzarət funksiyasının reallaşması forması maliyyə nəzarəti hesab edilir. O, maliyyə nəzarətinin məzmununu və təyinatını müəyyən edir. Nəzarətin məzmunu, istiqaməti məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsindən və cəmiyyətin istehsal münasibətlərindən asılı olaraq dəyişir. Müəssisələrin təsərrüfatçılıq hüquqlarının genişlənməsi, maliyyə
fəaliyyətlərinin həyata keçirilməsində onların sərbəstliyi, müxtəlif hüquqi təşkilatçılıq formalarının yaranması (məsələn, sahibkarlıq formasının) maliyyə nəzarətinin məzmununu xeyli zənginləşdirir. Beləliklə, demək olar ki, maliyyə nəzarəti - xüsusi forma və üsul tətbiq etməklə təsərrüfat və idarəetmə obyektlərinin maliyyə fəaliyyətinin və onunla bağlı ə məliyyatların yoxlanması məcmusundan ibarətdir. Maliyyə nəzarətini həyata keçirmək üçün yüksək ixtisaslı mütəxəssislərdən ibarət komplektləşdirilmiş xüsusi nəzarət təşkilatları və ya qrupları yaradılır. Onların hüquq və vəzifələri qüvvədə olan qanunlara uyğun olaraq müəyyən edilir. Maliyyə nəzarəti - nəzarətin xüsusi sahəsi olub, dəyər dərəcəsində istifadəsi ilə əlaqəli, məqsədəuyğun istiqamətdə müəyyən tətbiq sahəsinə malikdir. Maliyyə nəzarətinin obyekti pul, maliyyə ehtiyatlarının istifadəsi, yaradılması və bölüşdürülməsi prosesləri və eyni zamanda xalq təsərrüfatının bütün səviyyə və sahələrində fond formalarında pul vəsaitləridir. Yoxlama obyektinə-eyni zamanda maliyyə göstəriciləri (dəyər formasında), mənfəət, əlavə dəyər vergisi, bütün növ gəlirlər, maya dəyəri, sərf olunmuş xərclər, fondlar və s. aid edilir. Bütün bu göstəricilər sintetik xarakterə malik olduğundan müəssisə, idarə və kommersiya birliklərinin təsərrüfat fəaliyyətinin bütün istehsal sahələrinə hərtərəfli nəzarət etməyə və eyni zamanda maliyyə-kredit mexanizminin qarşılıqlı əlaqəsinə nəzarətin həyata keçirilməsinə şərait yaradır. Pul vəsaitindən istifadə edilən və bəzi hallarda onsuz baş verən bütün ə məliyyatlar (barter qaydasında) maliyyə nəzarətinin sahəsi hesab edilir. 17
Bununla bərabər maliyyə ehtiyatlarından və pul vəsaiti fondlarından hər hansı qaydada olursa-olsun, istər birbaşa, istərsə də qarşılıqlı vasitəçilik formasında istifadə edilməsi halları baş verir. Eynilə bu obyektlər maliyyə nəzarətindən başqa digər növ nəzarətə də məruz qala bilərlər (kreditləşmə, qiymətqoyma, hesablaşmalar və s.) hətta müəyyən sahənin təsadüfən yoxlanması və təhlili zamanı obyektin vəziyyətinə qiymət verilməsi onun təyinatına uyğun olub-olmaması maliyyə nəzarətinə məxsusdur. Məsələn, auditor firmaları müəssisənin menecmentinin effektivliyinin və xüsusən bankların yoxlanmasını həyata keçirərkən yaranmış ehtiyatların (həcminə) miqdarına qiymət verir, hansı ki, bilavasitə obyektin vergiyə cəlb olunan sonuncu miqdarını müəyyən etmək üçün əlaqəlidir. Nəzarət, ancaq pis işləyən müəssisə və təşkilatlara deyil, həm də adi qaydada fəaliyyəti olan müəssisə və təşkilatlara da aiddir. Maliyyə nəzarətinin yoxlamalarına daxildir: -
və ictimai əmtəəlik məhsulun dəyərinin bölüşdürülməsinin və yenidən bölüşdürülməsinin əlverişli və uyğun olması; -
-
müəssisə və təşkilatlarda, büdcə idarələrində maliyyə vəziyyəti, əmək, material və maliyyə resurslarından səmərəli istifadə olunması və həmçinin vergilərin hesablanması və ödənilməsi. Maliyyə nəzarəti qarşısında aşağıdakı vəzifələr durur: -
maliyyə resurslarından olan tələbat ilə xalq təsərrüfatı fondlarının və pul gəlirlərinin miqdarı əsasında tarazlığa kömək etmək; -
vaxtında təmin edilməsi; -
istehsaldaxili maliyyə resursları üzrə artımı üzə çıxartmaq, o cümlədən maya dəyərinin aşağı salınması və rentabelliyin artırılması; Yüklə 471,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|