Microsoft Word distant tehsil-movzu
Yüklə 1,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
30
1991 7131,9 2000
8016,2 2001
8081,0 2002
8141,4 2003
8202,5 2004
8265,7 2005
8347,3 2006
8436,4 2007
8532,7 2008
8629,9 2009
8730,3
Cədvəl 2 sadə cədvəldir, onun mübtədasinda illər, xəbərində isə əhali sayı durur. Qrup cədvəlin mübtədasında öyrənilən hadisə bir əlamət üzrə qruplara bölünür. Onun xəbərində müt- ləq ifadədə qrupdakı vahidlərin sayı əks etdirilir. Qrup cədvələ misal olaraq respublikamızda məşğul olan əhalinin mülkiyyət formaları üzrə bölgüsünü göstərmək olar. (cəd.3).
Göstəricilər 2004-cü ilin əvvəlinə 2009-cu ilin əvvəlinə Cəmi
Yekuna nis-bətən %-lə Cəmi
Yekuna nis-bətən %-lə Cəmi iqtisadiyyatda məşğuldur 3747,0 100
4056,0 100
o cümlədən mülkiyyət formaları üzrə dövlət
1180,0 31,5
1244,4 30,7
qeyri-dövlət 2567,0
68,5 2811,6
69,3 onlardan: xüsusi 1749,7
46,7 1988,5
49,0 bələdiyyə 19,0 0,5
11,7 0,3
xarici investisiyalı və birgə müəssisələr 41,2
1,1 66,2
1,6 dinə xidmət edən şəxslər 32,5 0,9
30,4 0,8
sərbəst məşğul əhali 724,6
19,3 714,8
17,6 Quraşıq cədvəlin mübtədasında statistika məcmusu iki və daha çox əlamət üzrə qruplaşdırılaraq verilir. Quraşıq cədvələ misal kimi əhalinin şəhər və kənd əhalisinə görə bölgüsünü xarakterizə edən cədvəl mə- lumatlarını göstərmək olar. (cəd.4). Cədvəl 4. Respublika əhalisinin şəhər və kəndlərdə yerləşməsinə görə bölgüsünü İllə r Cəmi əhali (min nəfər) O cümlədən Bütün əhaliyə görə %-lə şə hər kənd şə hər kənd 2000
8016,2 4086,4
3929,8 51,0
49,0 2001
8081,0 4107,5
3973,5 50,8
49,2 2002
8141,4 4130,1
4011,3 50,7
49,3 2003
8202,5 4154,3
4048,2 50,7
49,3 2004
8265,7 4254,3
4011,4 51,5
48,5 2005
8347,3 4298,3
4049,0 51,5
48,5 2006
8436,4 4356,6
4079,8 51,6
48,4 2007
8532,7 4397,6
4135,1 51,5
48,5 2008
8629,9 4464,8
4165,1 51,7
48,3 2009
8730,3 4519,5
4210,8 51,8
48,2 Bu cədvəlin hər iki müşahidə istiqaməti üzrə baş vermiş dəyişikliklərin həcmlərinin səbəblərinin araşdı- rılması isə sonrakı təhlilin işidir. Beləliklə, qrup və quraşıq cədvəllər sosial-iqtisadi hadisələri hərtərəfli təhlil etməyə, onların tiplərini, quruluşunu, qarşılıqlı əlaqələri, onların mahiyyətini və öyrənilən hadisənin qanunauyğunluğunu müəyyənləşdirməyə imkan verir. Cədvəlin əyanilik əhəmiyyətini artırmaq üçün onun düzgün tərtib edilməsini təmin etmək lazımdır. Onların oxunmasını asanlaşdırmaq üçün cədvəllərin başlıqları, qrafaların və sətirlərin düzgün formalaş- ması təmin edilməlidir. Qrafa və sətirlərdə ölçü vahidləri ümumi qəbul edilmiş ixtisar ölçü vahidlərində ifadə edilməlidir. Statistika cədvəlinin xəbəri sadə və mürəkkəb qaydada işlənə bilər. Sadə işlənilən cəd- vəlin xəbərində göstəricilər yarımqruplara ayrılmır. Xəbəri sadə işlənilmiş cədvəl göstəricilərin paralel verilməsi prinsipinə əsaslanır (cəd.5).
31
işçi heyəti, nəfər m ü h ə n d is -te x n ik i iş ç il ə r q u ll u q ç u la r fə h lə lə r id a r ə h e y ə ti a li o r ta i x ti sa s ü m u m i o r ta p e şə -te x n ik i ib ti d a i A 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 I müəssisə
III müəssisə
Yekun
Xəbəri mürəkkəb işlənilən cədvəldə göstəricilərin tərkib hissələrinin tərkibində yarımqruplara bölüş- dürülmə baş verir. Xəbəri mürəkkəb işlənilən cədvəl sosial-iqtisadi hadisələri daha ətraflı xarakterizə et- məyə imkan verir. Cədvəl 6-ı əsas götürməklə mürəkkəb xəbərli cədvəli hazırlamaq mümkündür.
Cədvəl 6.İşçi heyyətinin kateqoriyalari və təhsil səviyyəsi üzrə tərkibi.
Müəssi- sələr C ə m i i şç i h e y ə ti , n ə fə r O cümlədən mühəndis-texniki işçilər qulluqçular fəhlələr a li
m u m i o r ta
ti d a i p e şə -te x n ik i c ə m i a li
m u m i o r ta
ti d a i p e şə -te x n ik i c ə m i a li
m u m i o r ta
ti d a i p e şə -te x n ik i c ə m i A 1 2
4 5 6 7 8 9 10 11
12 13
14 15 16
I müəs.
III müəs.
Yekun
Cədvəlin xəbərinin həddindən artıq xırdalanması onun əyanilik xarakterinin itirilməsinə və hadisənin təh- lilini çətinləşməsinə gətirib çıxarır. II.Statistik informasiya qruplaşdırıldıqdan və ümumiləşdirildikdən sonra cədvəllərlə yanaşı onun əyani ifadə formalarından biri kimi də qrafiklər çıxış edir. Qrafiklər cəmiyyətdə baş verən hadisə və proseslərin hərtərəfli araşdırılmasında mühüm rol oynayır. İqtisadi-statistik araşdırmalarda qrafik üsuldan ilk dəfə 1780-ci ildə istifadə edildiyi halda, onun elmi izahı 1786-cı ilə təsadüf edir. Belə ki, ilk dəfə ingilis iqtisadçısı U.Pleyferin “Kommersiya və siyasi atlas” əsərində sistemli şəkildə qrafiklərin düzəldilməsi texnikasından bəhs olunmuşdur ki, bu da öz növbəsində statistik araşdırmalarda qrafik usuldan kompleks istifadənin əsasını qoymuşdur. Sonrakı köklü inkişaf addımları bu sahə üzrə 1857-ci ildə Vyanada keçirilən III, 1869-cu ildə Haaqada keçirilən VII, 1872-ci ildə Peterburqda keçirilən VIII beynəlxalq kon- qresslərdə atılmışdır. Sosial-iqtisadi hadisələrin kəmiyyət tərəfləri haqda məluma-tın və onların nisbətlərinin nöqtələr, xəttlər, şərti həndəsi fiqurlar, işarələr və şəkillər vasitəsilə təsvirinə statistikada qrafiklər deyilir. Onların köməyi ilə həmin hadisələrin inkişafındakı qa-nunauyğunluqları asanlıqla aşkar etmək və onları əyani şəkildə təsvir etmək mümkün olur. Statistik məlumatın başa düşülə biləcək şəkildə əhaliyə çatdırılmasında da qrafiklərin rolu boyükdür. Cədvəllər kimi, qrafiklər də statistika materiallarının sistemləşdirilməsində mühüm vasitə hesab olunur. Onlar cədvəllərdə verilmiş və statistik müşahidənin nəticələrinin mənasını düzgün başa düşməkdə xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Statistika qrafiklərindən öyrənilən statistik məcmu- nun tərkibinin, quruluşunun və quruluş dəyişikliklərinin xarakterizə edilməsi, vaxt etibarilə hadisənin inkişafinın xarakterizə edilməsi, tapşırıqların yerinə yetirilmə dərəcəsinin göstərilməsi, müxtəlif obyekt- ləri bir-birilə müqayisə edilməsi, sosial-iqtisadi hadisələr və onların əlamətləri arasındakı qarşılıqlı əlaqə- lərin öyrənilməsi, bu və ya digər hadisənin məkanca paylanmasının göstərilməsi və s. məsələrin müəyyənləşdirilməsi üçün istifadə edilir. Statistika qrafiklərinin əsas elementlərinə qrafik sahəsi, həndəsi işarələr, sahə orientasiyaları, miqyas orientasiyaları, qrafikin izahı daxildir. Statistik məlumatın təsviri üçün istifadə edilən qrafikləri iki qrupa- diaqramlara və statistika xəritələrinə ayırmaq olar. Qrafiklərin ən geniş yayılmış növü diaqramlardır. Statistika məlumatının həndəsi fiqurlar sisteminin köməyi ilə təsvirinə diaqram deyilir.
Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|