Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
69 
birilerinin, bir takım hadîslerin devre dışı bırakılmasına neden olabilecek bir yönteme 
taraftar  olması  düşünülemez
340
.  Neticede  Şâfiî,  haberin  senedinin  sağlam  olması 
halinde metin  tenkidi  ile  reddedilmesine  sıcak  bakmamıştır
341
.  Ancak  Şâfiî,  ihtilaflı 
hadîslerin  arasını  bulurken  Kur’an’ın  anlamına  uygun  olanını  tercih  etmektedir. 
Dolayısıyla  ihtilafu’l-hadîsle  ilgili  kısımda  da  yer  vereceğimiz  gibi,  Kur’an’ın 
anlamına  uygunluk,  onun  tercih  kriterlerinden  biridir.  Aslında  bu  da  bir  tür  arzdan 
başka  bir  şey  değildir.  Bu  nedenle  Şâfiî’nin,  çerçevesi  tam  çizilmemiş  bir  arz 
faaliyetine muhalif bir tavır aldığı, yoksa onun arz faaliyetine karşı çıkarken, Kur’ân 
ile  hiçbir  şekilde  telif  edilmesi  mümkün  olmayan  hadîsleri  Kur’an’a  arz  etmeden 
sakınarak  onları  olduğu  gibi  kabul  ettiği  yolunda  bir kanaatin  söz  konusu  olmadığı 
ifade  edilmiştir
342
.  Ne  var  ki  Şâfiî,  yine  de  yöntem  olarak  bir  takım  endişe  ve 
varsayımlara  binaen  arz  yöntemine  muhalif  bir  tavır  takınmakta  ve  bu  kapıyı 
kapatma yönünde çaba göstermektedir.  
Ş
âfiî’nin  hadîslerin  Kur’an’a  arzı  konusunda  benzer  bir  yaklaşımı  nesh 
probleminde  de  sergilediği  görülmektedir.  Zira  her  ikisinin  de  vahiy  kaynaklı 
olduğundan  hareketle,  bu  iki  delilin  birbirlerini  nesh  edip,  edemeyeceği  hususu, 
Ş
âfiî’de  en  karmaşık  ve  kendi  kurallarıyla  çelişen  bir  sorun  olarak  ortaya 
çıkmaktadır
343
. 
Nesh  konusunda  Şâfiî’nin  en  farklı  ve  bilinen  tutumu  bir  Kur’an  ayetinin 
ancak  başka  bir  Kur’an  âyetiyle  neshedebileceğini,  sünnetin  Kur’an’ı 
neshedemeyeceğini,  sünnetin  de  ancak  bir  başka  sünnet  ile  neshedebileceğini 
savunmasıdır. Bu ise diğer hukuk ekollerinin nesh anlayışından tamamen farklıdır
344
.  
                         
340
   Kırbaşoğlu,  M.  Hayri,  “er-Risâle’nin  Şekil  ve  Muhteva  Açısından  Eleştirisi”,  Sünni 
Paradigmanın Oluşumunda Şâfiî’nin Rolü, haz. M. Hayri Kırbaşoğlu, Kitâbiyât, Ankara 2000, 
s. 247-248.  
341
   Aktepe, Şâfiî’de Sünnet, s. 181.  
342
   Güleç,  Şâfiî  Fıkıh  Usûlünde  Hadîs  Metodolojisi,  s.  146.  Yine  Güleç’e  göre,  eş-Şîrâzî,  el-
Gazâlî,  er-Râzî,  el-Âmidî  gibi  bazı  Şâfiî  fıkıh  usûlcüleri,  açıkça,  Kur’ân  nassına  muhalif  olan 
hadîslerin  yalan  haberler  olduğunu  görüşündedir.  Ancak  Şâfiî  fıkıh  usûlcülerinden  bazılarının 
Kur’ân’a  muhalif  hadîsleri  kesin  yalan  haberler  olarak  kabul  etmesi,  sonuçta  Şâfiî  fıkhında 
bunun bir metot olarak benimsenmesine yetmemiştir. Güleç, A.g.e., s. 156.  
343
   Keleş, Sünnet, s. 77.  
344
   Ayrıca  nesh  kavramına  ilk  ıstılâhî  anlam  kazandıran  kimsenin  de  Şâfiî  olduğu,  ona  gelinceye 
kadar  alimlerin,  âmmın  tahsîsini,  mutlakın  takyîdini  hatta  istisnayı  nesh  olarak  kabul  ettikleri, 
Ş
âfiî’nin  ise  ilk  defa  neshi  takyîd,  tahsîs  ve  istisnadan  ayırarak  bunların  sınırlarını  çizerek 

---

 
70 
Ş
âfiî  bu  konudaki  görüşünü  şu  sözleriyle  temellendirmeye  çalışır:  “Allah, 
insanlara,  Kitab’ın  bir  hükmünü  ancak  Kitab’la  neshettiğini,  sünnetin  Kitab’ı 
neshetmeyeceğini,  onun  nass  bulunan  konularda  Kitab’a  tabi  olduğunu  ve  Allah’ın 
mücmel olarak indirdiği şeylerin manalarını açıkladığını beyan etmiştir”
345
. Şâfiî bu 
hususta  delil  olarak  “De  ki:  O’nu  kendiliğimden  değiştiremem.  Ben,  ancak  bana 
vahyolunana uyarım”
346
 ayetini getirmekte burada Allah’ın, Peygamberi’ne kendisine 
vahyolunana  uymayı  farz  kıldığını,  O’nun  kendiliğinden  bunu  değiştiremeyeceğini 
bildirdiğini belirterek nesh ilgili temel anlayışını ortaya koymaktadır.  
Ona  göre  “Hz. Peygamberin  sünnetini ancak  O’nun  sünneti  nesheder.  Hz. 
Peygamberin sünnetiyle  belirlediği  bir  konuda  Allah,  O’na  başka  bir  şey  bildirirse, 
Peygamber, Allah’ın bildirdiği o şey konusunda (yeni) bir sünnet koyar. Böylece O, 
farklı  olan  önceki  sünnetini  nesheden  (yeni)  bir  sünneti  bulunduğunu  insanlara 
belirtmiş  olur.  Bu,  Hz.  Peygamberin  sünnetinde  zikredilmiştir”
347
.  “Hz.  Peygamber 
bir  sünnet  koyduktan  sonra,  Allah  O’na  bu  sünneti  neshetmesini  veya  daha  geniş 
(kolay)  bir  yol  göstermesini  ilham  edince,  insanlara  karşı  delil  olacak  başka  bir 
sünnet vaz eder. Böylece insanlar, O’nun önceki sünnetini bırakıp sonraki sünnetine 
uyarlar”
348
. 
Kısacası  Şâfiî  bu  iki  delilin  ancak  kendilerinin  birbirini  neshedeceği 
görüşünde  olup ona  göre,  biri  diğerini  neshedemez.  Bu  nedenle  Kur’an  ve  sünneti, 
okunan ve okunmayan vahiy (vahy-i metluv ve gayr-i metluv) esasına dayandıran ve 
sünneti  vahiy  olarak  kabul  eden  Şâfiî’nin  bu  yaklaşımının,  onun  kendi  iç 
sistematiğini  zorlayan  bir  mahiyet  arzettiği  ve  çelişki  yarattığı  ifade  edilmiştir
349
. 
Bunun  yerine  vahiy  anlayışına  uygun  olarak  Kur’an  ve  sünnetin  birbirini 
neshedebilmesini  benimsemiş  olsaydı,  kendi  sistemi  ile  daha  uyumlu  bir  yaklaşım 
sergilemiş  olacağı,  nitekim  bu  durumun  sonraki  Şâfiî  usûlcülerinin  de  dikkatini 
                                                                      
manalarını tayin ettiği belirtilmektedir. Bakkal, Ali, “ mam Şâfiî’de Nesh Anlayışı”, HÜ FD, sy. 
3, Şanlıurfa, 1997, s. 118.  
345
   Şâfiî, Risâle, 65 (no. 314).  
346
  10. Yunus, 15.  
347
   Şâfiî, Risâle, 66-67 (no. 324),126 (no. 574).  
348
   Şâfiî, Risâle, 109 (no. 511) . 
349
   Dağcı,  mam Şâfiî, s. 71; Kırbaşoğlu, “er-Risâle’nin Şekil ve Muhteva Açısından Eleştirisi”, s. 
238.  

---