Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
76 kitabının 366 olmasının da ayrıca göz önünde bulundurulmasına dikkat çekmektedir 367 . Yine Goldziher göre ekol sahibi bilginler arasında re’ye verdikleri değer bakımından ş u sıralamayı yapmaktadır: Ebû Hanîfe- Mâlik b. Enes- Şâfiî- Ahmed b. Hanbel- Dâvud ez- Zâhirî 368 . Bu tesbite göre, adı geçen ekoller arasında re’ye mesafeli davranma ve nassların lafzına bağlı kalma hususunda Şâfiî’nin ilk basamağı oluşturduğunu söylemek mümkündür. Dolayısıyla Goldziher’in bu tesbiti haklı bir tespittir. Zira Ebû Hanîfe ve mam Malik’in Şâfiî’ye kıyasla daha fazla re’y ve kıyasa dayandıkları, ilke olarak her halukarda nassların lafzına bağlı kalmak gibi bir düşünce peşinde olmadıkları bilinen bir husustur. Joseph Schacht da (ö. 1969), Şâfiî’nin eski hukuk mekteplerinin birtakım keyfî yorumlarla hadîsleri saf dışı etmelerine karşı, öncekilerin kullandığı yönteme tamamen zıd olmak üzere, Kur’an ve hadîslere başvuran sabit bir yorumlama yöntemi üzerinde ısrar ettiğini belirtmektedir. Ona göre de Şâfiî, aksine bir delil bulunmadıkça, Kur’an ve hadîslerin zâhirî (görünen, dış) ve umûmî (genel) anlamına göre yorumlanması yöntemini benimsemektedir. Hadisleri anlama ve yorumlamada Ş âfiî’nin temel yöntemi, Hz. Peygamberden ve alimlerin icmâ’ından aksine bir delil bulunmadıkça zahirî ve umûmî anlamının esas alınmasıdır 369 . Ayrıca Schacht, bn Hazm (ö. 456) ile Şâfiî’nin düşünceleri arasında bir benzerlik kurarak, zahirîliği Şâfiî metodolojisinin bir devamı ve bir adım sonrası olarak nitelemektedir 370 . Her ne kadar Ş âfiî ile bn Hazm’ın zahirîliği tamamen aynı içeriğe sahip olmasa da literal yaklaşımın ilk vurgusu Şâfiî’de görüldüğü için bu da yerinde bir tespittir. Ahmed Hasan da Şâfiî’ye göre, güvenirliliği tespit edilmesi durumunda hadîslerin lafzî anlamıyla kabul edilmesi gerektiği değerlendirmesini yapmakta 371 ve bu görüşünü Şâfiî’nin şu sözlerine dayandırmaktadır: “Hz. Peygamberden sahih olarak geldiği tespit edilen şeye teslim olmaktan başka seçenek yoktur. Bu hususta sizin ve diğerlerinin niçin ve nasıl diye konuşmaları anlamsızdır. Allah kendi 366 bn Nedîm, el-Fihrist, s. 261. Şâfiî’ye nisbet edilen bu eserin, Umm’un içinde yer alan “el- krâr ve’l- ctihâd ve’l-Hukmu bi’z-Zâhir” başlıklı kısmın olması muhtemeldir. Bkz. Şâfiî, Umm, VI. 279-288. 367 Goldziher, Zâhirîler, s. 21-22. 368 Goldziher, Zâhirîler, s. 4. 369 Schacht, The Origins, s. 56, 125. 370 Schacht, slam Hukukuna Giriş, s.74. 371 Hasan, slâm Hukukunun Doğuşu, s.210-211. 77 kitabında ve Hz. Peygamber vasıtasıyla, mahlukatı için kaderi kendi istediği şekilde tayin etmiştir ve onun takdirini sorgulayacak olan yoktur. Bu sebeple kullar, emredildikleri şeye itaat etmeli ve ona ancak teslim olmalıdırlar. Nasıl sorusu, metbû’ olanın değil, yalnızca tabi’ olan kişilerin görüşleri hakkında sorulur. Şayet akıl ve kıyas yoluyla ölçülüp tartılabilmesini mümkün kılmak için bağlayıcı emirler hakkında da nasıl sorusunun sorulmasına izin verilirse, re’y kullanımı sınırsız hale gelecektir. Re’y kullanımı sınırsız hale geldiğinde ise, kıyas dejenere olacaktır” 372 . Şu halde Şâfiî, mümkün olduğu kadar sünnetin zahirine bağlı kalmak ve sadece sünnetin zahiri tamamen kabul edilemez olduğunda kıyasa başvurmak istemektedir 373 . Ahmed Hasan’a göre Şâfiî, Hz. Peygamberden gelen rivâyetleri genellikle tenkit etmeksizin ve sorgulamaksızın kabul etme gayreti içersindedir. Meselâ Iraklılar “musarrat hadîsi”ni akla uygun olmadığı gerekçesiyle lafzen kabul etmemiştir. Ancak Şâfiî, bu rivâyeti lafzen kabul etmektedir. Buna gerekçe olarak ta Hz. Peygambere itaatı göstermekte ve bu hususta kıyası reddetmektedir 374 . Ona göre Ş âfiî’nin bu hususta tutarlı davrandığını söylemek pek mümkün değildir. Zira o, aklî temellere dayanarak muhaliflerince getirilen bazı rivâyetleri reddetmiştir. “Böylece, Ş âfiî’nin Hz. Peygamberden gelen rivâyetlere sorgulamaksızın harfiyyen bağlılık iddiasının, çok temelli olmayıp şeklî olarak ve teorisinin bir gereği olarak ortaya çıktığı görülmektedir” 375 . M. Abdulmecid’e göre de Şâfiî zahirî ekolüne yakın bir duruşa sahiptir. Nitekim ona göre Zahiriler ile hadisçiler arasındaki yakın ilişki nedeniyle zahirîlere en yakın ekoller hadisçiler ile Ahmed b. Hanbel’in mezhebidir. Sonra muhaddislere olan sadakati ve yöntem yakınlığı nedeniyle Şâfiî’nin mezhebi gelmektedir. Hanefî mezhebi ile Malikî mezhebi ise Zahiriye mezhebine en uzak tarafı temsil eder. Bu nedenle bn Hazm en büyük tenkid ve şiddetini re’yin dairesini geniş tutmalarından dolayı bu iki mezhebe yöneltmiştir. Şâfiîler de kıyası kabul etmelerinden dolayı bn 372 Şâfiî, htilâfu’l- Hadîs, IX. 633. 373 Hasan, slâm Hukukunun Doğuşu , s. 215, 219. 374 Şâfiî, Risâle, s.76-77; Hasan, slâm Hukukunun Doğuşu, s. 212. 375 Hasan, A.g.e.,s.212. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|