Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
74 
bn  Ruşd
  de  (ö.  595),  Şâfiî’nin  prensip  olarak  daima,  hadîslerin  zahirini 
kıyasa  tercih  ettiğini  belirterek
358
  ilke  olarak  hadîslerin  literal  anlamlarına  göre 
hüküm verdiğine dikkat çekmektedir.  leride temas edeceğimiz gibi zaten Şâfiî kıyası 
su  bulunmadığında  teyemmüm  yapmaya  benzeterek  zaruret  olduğunda  kıyasa 
başvurulacağı görüşündedir.  
Takıyyuddîn  es-Subkî  (ö.  756)  de,  Ebû  Şâme  el-Makdîsî  (ö.  665)’nin 
Ş
âfiî’nin  hadîslerle amel  etme  yöntemi  üzerindeki  bir  takım  tesbit  ve  düşüncelerini 
nakletmekte  ve  bunlara  dair  değerlendirmeler  yapmaktadır.  Ona  göre  Ebû  Şâme, 
bazen  hadîsin  zahirî  anlamı  bunun  hilafına  delâlet  ettiği  halde  Şâfiî’nin  hadîslerin 
zahirî  anlamına  tutunduğunu  belirtmektedir.  Buna  örnek  olarak  ise  zekâtın  âyette 
sayılan  sekiz  sınıfa  verilmesini  zorunlu  görmesi  ile  cinsel  organa  dokunmakla 
abdestin  bozulacağına  dair  rivâyeti  zikretmektedir
359
.  Subkî  her  ne  kadar  Ebû 
Ş
âme’nin bu tesbitlerine katılmayarak te’vil etmeye çalışsa da bizi ilgilendiren yön 
Ş
âfiî mezhebine mensub bir âlim olan Ebû Şâme’nin de Şâfiî’nin zahire bağlılığına 
dikkat çekmiş olmasıdır.  
mam  Şa‘rânî
  de  (ö.  973)  Şâfiî’nin  hadîsleri  anlama  ve  yorumlama 
yönteminin  zahire  dayandığına  dair,  bizzat  Şâfiî’nin  hadîsin  zahirî  anlamı  üzere 
alınacağı, fakat birkaç manaya ihtimali olursa yine zahirî anlamına en uygun olanının 
tercih  edileceği  şeklindeki  sözünü  nakletmektedir
360
.  Yine  Şa‘rânî’nin  naklettiğine 
göre,  mam  Şâfiî  dinin  usûlünden  olan  bir  şey  hakkında  niçin  ve  nasıl  diye 
sorulamayacağını söylemiş, kendisine usûl nedir diye sorulunca da ‘Kitab, sünnet ve 
bu ikisine dayalı kıyasdır’ cevabını vermiştir
361
. Ayrıca Şa‘rânî müctehid imamların 
hepsinin,  ashabını  ve  talebelerini  Kur’an  ve  sünnetin  zahiri/dış  anlamını  almaya 
teşvik  ettiğini,  kendi  görüşleri  Kitab  ve  sünnetin  zahirine  uymadığında  terk 
edilmesini  söylediklerini  nakletmektedir.  Bunun  nedeni  ise  Allah’ın  dinine  bir  şey 
                         
358
   bn  Ruşd,  Bidâyetu’l-  Muctehid  ve  Nihâyetu’l-Muktesıd,  çev.  Ahmed  Meylânî,  Beyan  Yay, 
stanbul, 1991, I. 132.  
359
   Subkî,  Takiyyuddîn  Alî  b.  Abdulkâfi,  Ma‘nâ  Kavli’l- mâmi’l-Muttalibî  zâ  Sahha’l-Hadîs 
Fehüve Mezhebî, (thk. Alî Nâyif Bakâî), Dâru’l-Beşâiri’l- slâmiyye, Beyrût, 1993, s. 131-132. 
360
   eş-Şa‘rânî, Abdulvahhâb, el-Mîzânu’l-Kubrâ, Baskı yeri yok, 1306, I. 52.  
 
 
     
     
   
 
   
   
 
.
 
361
   Şa‘rânî,  Mîzân,  I.  52;  Kâsımî  ise,  bu  asılları  Kitab,  sünnet  ve  ümmetin  icmâ’ı  olarak 
nakletmektedir.  Bkz.  el-Kâsımî,  Muhammed  Cemâluddîn  Kavâidu’t-Tahdîs,  thk.  Muhammed 
Behcet el-Baytar, Muhammed Reşîd Rızâ, Dâru’n-Nefâis, Beyrût, 1987, s. 314.  

---

 
75 
ilave etmekten çekinmeleri ve ümmet için ihtiyatı tercih etmeleridir
362
. Şa‘rânî’nin bu 
tesbiti  de  Şâfiî’nin  her  halukarda  nassların  zahirî  anlamına  bağlı  kalmaya  özen 
gösterdiğini  ortaya  koymaktadır  ki  bunun  temel  nedenlerinden  biri  de  Şâri’nin 
kastetmediği bir şeyi dine ilave etme kaygısı ve korkusu olduğu anlaşılmaktadır.  
Ş
ah  Veliyyullah  ed-Dehlevî
  (ö.  1176)  ise,  kendisine  dayanan  uzun  bir 
senedle  Şâfiî’nin  şöyle  dediğini  nakletmektedir:  “Asıl,  Kur’an  ve  sünnettir.  Eğer 
bunlarda  bir  şey  bulunmazsa  bu  defa  sıra  onlara  yapılan  kıyasa  gelir.  Rasûlullah 
(s)’dan muttasıl olarak olarak rivâyet edilen ve isnadı sahih olan hadîsler
363
, sünnettir. 
cma, haber-i vâhitden daha güçlüdür. Hadîsin zahiri esas alınır. Şayet birden fazla 
manaya ihtimali varsa, bunlardan hadîsin zahirine en yakın olan, en uygun olanıdır
. 
Hadîsler  birbirine  denk  olarak  karşı  karşıya  gelirse,  senedi  daha  sahih  olan  tercih 
edilir.  Munkatı’  hadîslerin– bnu’l-  Museyyeb’inkiler  hariç
364
-hiç  bir  değeri  yoktur. 
Bir  asıl,  başka  bir  asla  kıyas  edilmez.  Asıl  için  niçin  ve  nasıl  soruları  sorulamaz. 
Niçin 
sorusu  ancak  furû  için  sorulur.  Furûun  asla,  kıyası  sahih  olunca  o  furû  da 
sahihtir  ve  huccettir”
365
.  Şu  halde,  Dehlevî’nin  Şâfiî’den  naklettiği  bu  sözde  de 
Ş
âfiî’nin ilke olarak lafzî/zahirî anlamı benimsediği görülmektedir.  
Müsteşriklerden Ignaz Goldziher’e (ö. 1921) göre ise  slam hukuk tarihinde 
nassların  zahirî  anlamına  bağlılıklarıyla  şöhret  bulan  Zahiriye  ekolünün  imamı 
Davud  b.  Ali  ez-Zahirî’nin  Şâfiî  ekolünün  içinden  çıkmış  olması,  Şâfiî  mektebinin 
hakim zihniyetini en manidâr şekilde ifade eden bir husustur. Nitekim Davud b. Ali 
hocasının  maksadını  aşarak  re’y,  kıyas  ve  bunlara  dahil  olan  her  şeyin  imtiyazını 
kökten  reddetmiştir.  Goldziher  Şâfiî’nin  bu  hususta 
 
 
  isimli  bir 
                         
362
   Şa‘rânî, Mîzân, I. 48.  
363
   Aslında  Şâfiî’nin  isnadı  sahih  olan  hadîsleri  sünnet  görmesi  de  tartışmaya  açık  bir  husustur. 
Çünkü  bir  hadisin  isnadının  sağlam  olduğuna  hükmetmek  de  neticede  ictihadî  ve  subjektif  bir 
karardan ibarettir. Şu halde bu duruma göre, yalnız Şâfiî’nin kendi ictihadına göre isnadı sahih 
olan hadislerin sünnet olabileceği gibi bir durum ortaya çıkmaktadır.  
364
   Şâfiî’nin,  Saîd  bnu’l-Museyyeb’in  mürsel  (munkatı)  haberlerini  kabul  etmesi  hakkında  ayrıca 
bakılabilir. Şâfiî, Umm, III. 217.  
365
   Dehlevî,  el- nsâf,  s.  23.  Şâfiî’nin  bu  sözünün  nakledildiği  diğer  kaynaklar  için  bkz.  bn  Ebî 
Hatim,  Abdurrahman  b.  Muhammed  er-Râzî,  Kitâbu’l-Merasil,  thk.  Şukrullah  Nimetullah 
Kucânî,  Muessesetu’r-Risâle, Beyrût, 1397, s. 6; el-Bağdâdî, Ebûbekir Ahmed b. Ali el-Hatîb, 
el-Fakîh ve’l-Mutefakkih, thk.  smâil el-Ensârî, Beyrût, 1975, I. 220; A.mlf, el-Kifâye fî  lmi’r-
Rivâye, thk.  brahim Hamdî, el-Medenî, el-Mektebetu’l- lmiyye, Medîne, ty., s. 437. ez-Zehebî, 
Siyer, X. 21.  

---