Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cimâu’l- lm
93 Ş âfiî’ye göre şayet insanlardan herhangi biri için zahirin hilafına hüküm verilebilmesi mümkün olsaydı, kendisine vahiy gelmesi hasebiyle bu sadece Hz. Peygamber için mümkün olurdu. Allah’ın kendisine verdiği lütufla bâtını bildiği halde 439 Rasûlullah (a.s.) zahire göre hüküm veriyordu. Bu durumda başkasının zahire göre hüküm vermemesi haliyle daha evladır 440 . Kısacası Şâfiî’ye göre, zahir gerçeğe uysa da uymasa da fark etmemekte, hüküm işin zahirine göre verilmektedir 441 . Allah Teâlâ, dünyada verecekleri hüküm hakkında onlara delillerini göstermiştir ki, hüküm verdiklerinde ancak zahire göre hüküm versinler ve zahir olanın en iyisinin dışına asla çıkmasınlar 442 . “Bir söz dahi olsa, insanlar arasındaki hükümlerle ilgili bir konuda, ancak ve ancak zahirle hüküm verilmesi caizdir, delillerle değil” 443 . Özetle Şâfiî, insanlar tarafından ifade edilen sözlerin ve ortaya konulan konulan durumların zahirini dikkate almaktadır. Ona göre bir şahit zahiren adalet ve akıl vasfına sahipse, onun zahirdeki şehadeti kabul edilir. Oysa gerçeği içinde gizleyebilir. Ancak gaybı kimse bilemeyeceği için içindeki dikkate alınmaz 444 . Ş âfiî’nin bütün bu değerlendirmeleri onun hüküm verirken nassların zahirî anlamını esas almayı temel ilke olarak benimsediğini ortaya koymaktadır. Bir başka ifadesinde de o, ahkâmın zahire göre olduğunu, gaybı (bâtını) Allah’ın bileceğini, hiç kimsenin insanlar hakkında zahirin dışında zanna göre hüküm veremeyeceğini, kulların zahiri almakla yükümlü kılındıklarını, şayet birisinin bâtını alması söz konusu olursa, bunun ancak Allah’ın Peygamberi için olacağını belirtmekte ve açıkladığı bu hususların bütün ilimlerde geçerli olduğunu özellikle ifade 439 Şâfiî’nin, Allah’ın lütfuyla Hz. Peygamberin bâtını bildiği şeklindeki bu sözü de bir problem olup, bunu delillendirmek ve hangi konularda bâtını bildiğini tesbit edebilmek güçtür. 440 Şâfiî, Umm, VII. 137. 441 Şâfiî, Umm, VII. 78.. 442 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 489. 443 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 500. . 444 Şâfiî, Cimâu’l- lm, s. 30. 94 etmektedir 445 . Şu halde bu bilgi, onun hadisleri anlama usûlünde açıkça zahire dayanmayı benimsediğini ortaya koymaktadır. Yine Şâfiî, Hz. Peygamberin verdiği hükümlerin niteliğini açıklarken bunları iki kategoride değerlendirmektedir. lki, insanlara helal ve haram kıldığı ş eylerde olduğu gibi vahiy cihetiyle hüküm verdikleri ki o, bunları beyan etmiştir. Diğeri de insanlar arasında bir delile binâen hüküm verdikleridir ki o, bu konuda zâhire göre hüküm vermiştir 446 . Ş âfiî, akitlerin geçerli ve sahih olabilmesi konusunda da tarafların zahirî iradesini nazar-ı itibara almakta, bu hususta niyet ve maksatlarına bir değer atfetmemektedir. Nitekim şu sözleri bunu teyid etmektedir: “Kitap, sonra sünnet sonra da müslüman hakimlerin bütünü, akitlerin yalnız zahir (dış görünüm) yönüyle sabit olduklarını ortaya koyunca, akdi yapan tarafların niyeti akdi bozmaz. Eğer akitler zahirde sahih olarak kurulmuşsa, akdin tarafları dışında başka birinin, akdi yapan taraf üzerindeki bir şüphe ile – özelikle bu zayıf bir şüphe ise- akdi bozmaması daha uygundur, Vallah-u Teâlâ a’lem” 447 . Şâfiî, ayrıca hukukî işlemlerde zâhire göre hüküm verilip, niyete bakılmaması ile ilgili olarak “Satış sözleşmelerini “bu zerîadır (harama vesile olan bir yoldur)” veya “art niyettir” demek suretiyle bozamayız” diyerek böyle bir gerekçe ile akdin bozulamayacağını belirtmektedir 448 . Şu halde ona göre, bir kişinin aleyhinde yakın delâletler bulunsa dahi, hakimin zan ile hüküm vermesi caiz değildir 449 . Ş âfiî’nin bizzat kendi ifadesine göre onun bu husustaki temel ilkesi ş öyledir: “Bu husustaki görüşümün esası şudur: Zâhiren (yani şekil itibariyle) hukuka uygun olarak meydana gelmiş her akit sahihtir. Herhangi bir şüphe (töhmet) veya tarafların arasındaki bir âdet sebebiyle onu iptal etmem ve zahire/görünüşe göre 445 Şâfiî, Umm, IV. 148-149. . 446 Şâfiî, Umm, VII. 14. Aslında Şâfiî’nin bu değerlendirmesi aynı zamanda Hz. Peygamberin her hüküm ve davranışının vahye dayanmadığının bir delilidir. Dolayısıyla, bu durum, onun sünneti de vahiy kapsamında değerlendirmeye yönelik genel tutumu ile çelişmektedir. 447 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 492. 448 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 492. 449 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 500. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|