Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
111 göre delâlet ise, Allah’ın namaz, zekât ve hac gibi farz kıldığı şeylerin Hz. Peygamber tarafından keyfiyetinin açıklanması ve tafsîl edilmesinden ibarettir 514 . Ş âfiî’ye göre Allah’ın nass olarak ortaya koyduğu konularda istidlâlde bulunurken Kur’an yeterlidir ve başka bir şeye gerek yoktur 515 . Şâfiî’nin nass ve delâlet konusundaki bu yaklaşımından onun delâlet (cümle) kapsamına dahil olan konularda re’y kullanmayı geçerli kabul ettiği, ancak ister Kur’an’da ister hadîste olsun, Şâfiî’nin nass esasına binaen açık hükümler olarak değerlendirdiği meselelerin ise ictihada kapalı olduğu sonucu çıkarılmıştır 516 . Zira nass, problematik olmayandır ve bunda ihtilaf yoktur. Bunun dışındakiler ise, problematiktir ve ihtilafa neden olur 517 . Ş u halde Şâfiî, nass ve cümle/delâleti, Kur’an’da bir metnin hermenutik anlamda kendi kendine yeterli (nass) olup olmadığı veya hukukî bir kuralı (cumle/delâlet) tam anlamıyla açıklamak için, ek bir sünnet metnine gereklilik duyup duymadığını tanımlamak üzere bu kavramlara başvurur. Nass kavramı daha açıkçası, “olabildiğince kendi kendine yeterli” ( ) 518 anlamında ve yoruma ihtiyaç duymayacak kadar 519 açık hükmü ifade eder 520 . Başka bir yerde Şâfiî, nass kavramını, delâletin 521 , istidlâlin 522 , kıyasın 523 ve istinbâtın 524 karşıtı bir anlamda kullanmaktadır. Böylece Şâfiî, nass fikrini, ictihadın/yorumun karşısına koymaktadır 525 . Ş âfiî’nin bu temel görüşlerinden anlaşıldığına göre o, şerîatın bütün hükümlerini nass veya onun delâletine inhisar ettirmek için büyük bir çaba sarfetmiştir. Fıkhın temel kaynaklarını tesbit ederken, kapsam ve sınırlarını çizerken bunları nasslara dayandırmada göstermiş olduğu özen de onun nazarında nassların ne 514 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 493. 515 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 493. 516 Hasan, slâm Hukukunun Doğuşu, s. 143-144. 517 Lowry, The Legal-Theoretical Content, s. 147 (dipnot 68). 518 Şâfiî, Risâle, 93; Krş, Şâfiî, er-Risâle, thk. A. Muhammed Şâkir, 150 (no. 431). 519 Şâfiî, Risâle, 80; Krş, Şâfiî, er-Risâle, thk. A. Muhammed Şâkir, 128 (no. 374). . 520 Lowry, A.g.e., s. 145-146. 521 Şâfiî, Risâle, 271; Krş, Şâfiî, er-Risâle, thk. A. Muhammed Şâkir, s. 501 (no. 1445). 522 Şâfiî, Risâle, 9 (no. 46). 523 Şâfiî, Risâle, 260 (no. 1358). 524 Şâfiî, Risâle, 9; Krş, Şâfiî, er-Risâle, thk. A. Muhammed Şâkir, 19 (no. 45). 525 Lowry, A.g.e., s. 147. 112 kadar büyük bir önemi haiz olduğunu ortaya koymaktadır. Bu gerçeği Ebû Zeyd ş öyle ifade etmektedir: “Şâfiî’nin fıkhı, daha iyi bir ifade ile fıkıhtaki asılları şu dört maddede odaklanır: Kuran, sünnet, icmâ ve kıyas. Onun bu asılları sıralayış biçimi, daima sonrakinin öncekine dayandırılması şeklindedir. Şâfiî, sünneti Kitab’a dayandırmakla kalmamış, aynı zamanda onu delaleti yönünden Kitab’ın yapısı içinde organik bir parça olarak kurmaya çalışmıştır. Zira Kitap ve sünnet, delaleti aynı olan organik bir yapı olunca, Şâfiî, bunun üzerine icmaı kurabilmiştir. Böylelikle icmâ da, delâletini Kitab ve sünnetin kompleks nassının delaletinden alan teşrîi bir nassa dönüşmüştür. Şâfiî’nin usûlünde dördüncü ve en son asıl olan, yani kıyas/ictihad ise, kendinden önceki üç asılda bulunan kompleks nassdan istinbat içindir” 526 . Dolayısıyla Şâfiî için hukukun kaynakları esas itibariyle tek ve aynı şey olmaktadır: lahî kaynaklı nasslar 527 . Ş âfiî’nin delilleri bu şekilde düzenlemesi, ‘nass olmayan’ı, ‘nass’a çevirmeye ve onu, birincil temel nass olan Kur’an’ın delâlet ve teşriî gücünden daha az olmayan bir nass şeklinde sunmaya yönelik bir düzenlemedir. Böylece nass olmayan, nassın bağıyla sıkıca bağlanmakta ve sonuçta ictihad/kıyas alanı daraltılmış olmaktadır 528 . Şu halde Şâfiî’ye göre her hukukî hüküm ya nasslardan alınmalı ya da nasslara kıyas edilerek yine nasslardan alınmış olunmalıdır. Zira yine Şâfiî, istihsanın reddederken şöyle demektedir: “Her kim bağlayıcı (lazım) bir haberle veya ona dayalı kıyas ile hükmeder yahutta fetva verirse; şüphesiz ki o, sorumluluğunu yerine getirmiş ve böylece emredildiği şekilde hüküm ve fetva vermiş olur. Artık o, nassta emredileni nass olarak, kıyasta emredileni de ictihad olarak yerine getirmiştir. Böylece her iki durumda da Allah’a sonra da onun Resûlüne itaat etmiş olur.” 529 . Şu halde esas olan nasslarla belirtilen hükümlere uymaktır, nasslarda hüküm belirtilmemişse nasslara yapılan kıyas ile yine nasslara uyulmuş olunur 530 . Ş âfiî’ye göre nasslar dinde mutlak bir otoriteye sahiptir. Bu sebepledir ki o, nassların otoritesini tesis için büyük bir gayret göstermiştir. Bu iki otoritenin mutlak 526 Ebû Zeyd, “ mam Şâfiî ve Ortayol”, s. 90-91. 527 Taştan, “ slam Hukukunda Literalizm”, s. 145. 528 Ebû Zeyd, “ mam Şâfiî ve Ortayol”, s. 91. 529 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 495. 530 Gürkan, slam Hukuk Metodolojisinin Oluşumu ve Şâfiî’nin Yeri, s. 292. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|