Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A.g.e.
107 nasıl bir problem, keyfîlik nasıl bir risk ise, aynı şekilde zahiri anlama bağlanmayı ş art gören tutum ve yaklaşımın da bir problem olduğunu gözden kaçırmaktadır. Bir âlimin bazen iki farklı zaman ve meseledeki yaklaşım ve tavrı farklılık arzedebilmektedir. Bazen lafzı harfî anlamıyla sınırlandırmaya meyleder. Başka bir zaman ise bir takım karineler bulduğunda lafzın harfî anlamını aşar ve kastolunan anlamı bulmaya yönelir 498 . Her ne kadar gerçekte bu yaklaşım tavrı, bir tutarsızlıktan ibaret olsa da, aynı durumun Şâfiî için de geçerli olduğunu söylememiz mümkündür. Dolayısıyla zahirî bir tavır sergilemesine ve kendisinde zahirî yaklaşımın baskın olmasına rağmen, Şafîî’yi bir bütün olarak katı zahirî/lafzî bir yaklaşım içinde değerlendirmek tamamen doğru gözükmemektedir. Onun zahirilik/lafızcılık konusundaki yeri ve önemi, bu konuda önceki müctehidlere göre farklı bir tutuma sahip olması, açıkcası nasslara öncelikle zahir ve batın şeklinde yaklaşarak bunu temel bir ilke olarak ortaya koymaya ve sistemli hale getirmeye çalışması ve böylece nassları değerlendirmede, kendi zahirî yöntemini daha ileri noktalara götüren yaklaşımların ortaya çıkışına zemin hazırlamasıdır. V- ŞÂF Î’N N LAFZA BAĞLI HADÎS YORUMUNDA ETK L OLAN BAZI TEMEL FAKTÖRLER Ş âfiî’nin lafza bağlı bir yaklaşım sergilemesinde onun bazı konularda ortaya koyduğu düşünce ve yaklaşımlarının da etkili olduğu görülmektedir. Dolayısıyla onun bu husustaki yaklaşımları, onun teoride nasıl lafza bağlı bir yorumda ısrar ettiğini ve bunu vurgulamaya çalıştığını ortaya koymakta olup, bunları, onun lafza bağlı yorum yönteminde etkili birer faktör olarak değerlendirmek mümkündür. Şu halde, bu hususta tesbit edebildiğimiz bazı temel faktörlere değinmenin, konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacağı kanaatindeyiz. A- Şâfiî’nin Nass Anlayışı slam fıkhında nass kavramının sistemleşerek yerleşmesi konusunda Ş âfiî’nin yeri ve çabalarına özellikle dikkat çeken Ahmed Hasan’dır. Ona göre, nass 498 Abdulmecîd, el- tticâhâtu’l-Fıkhıyye, s. 336. 108 terimini ilk kullanan âlim, aynı zamanda Şâfiî’nin de hocalarından olan mam Muhammed eş-Şeybânî (189/804)’dir. Ondan önceki âlimler bu terimi kullanmamışlar, onun yerine genellikle Kitap veya sünnet terimlerini kullanmışlardır. Ş âfiî ise, nass kavramı ile, Kur’an ve sünnette ifade edilen ‘açık metne bağlı delili’ kastetmiş olup bu kavram ve düşünce, ilk ekoller için az veya çok yeni bir kavramdır 499 . Zira Şâfiî’nin zamanında Medînelilerin ve Iraklıların görüş açıları sürekli bir gelişim içerisindeydi. Daha sonraları hukukî teknik anlamlar yüklenecek olan kavramlar henüz son şekillerini almamışlardı. Bu nedenle usûlde bir düzenin oturtulması Şâfiî’den sonra başarılmıştır 500 . Böylece ıstılahtaki kullanımına binaen nass kavramıyla, Kur’an veya hadîsde yer alan belirli bir mesele ile ilgili olan metne bağlı sabit açık bir hüküm ifade edilegelmiştir 501 . Ş u halde Şâfiî’yle birlikte nass kavramı ve anlayışının daha da yerleştiğini, bundan böyle Kur’an ve sünnet metinleri için tereddütsüz nass ifadesinin kullanılmaya başlanıldığını söylememiz mümkündür. Zira Şâfiî’nin eserlerinde, Kur’an âyetleriyle birlikte sünnet ve hadîs metinlerinin de birer nass olarak değerlendirildiğini açıkça görebilmekteyiz. Ona göre, Hz. Peygamberin sünneti de Kur’an gibi bağlayıcı bir nassdır. Meselâ Hz. Peygamberin “Kâtil için mirastan bir ş ey yoktur” 502 hadîsini bağlayıcı bir nass olarak değerlendirmektedir. Dolayısıyla ona göre Hz. Peygamberin sünnetleri, hakkında Allah’ın nassı bulunan ve bulunmayan konularda Kur’an gibi (bağlayıcı) bir nassdır 503 . Dolayısıyla onun bu ifadesinden 499 Hasan, slâm Hukukunun Doğuşu, s. 142-145. Ayrıca Ahmed Hasan Şâfiî’nin nass kavramını gerçekte re’yin zıddı re’ye bir tepki olarak kullandığını ifade ederek, nass kavramının reyin zıddı anlamında kullanımının Şâfiî’den kısa bir süre önce, hadisçiler arasında gelişmiş olması gerektiği ve Şâfiî’nin bunu bir hukuk esası olarak kabul ettiği kanaatinde olduğunu belirtmektedir. A.mlf, age, s. 143. 500 Fâruki, “al-Shafi’i’s Agreements”, s. 131. 501 Hasan, A.g.e., s. 142. Ayrıca bir usûl-i fıkıh terimi olarak, manaya açık bir şekilde delâlet eden ve kendisinden çıkarılan hüküm, sözün asıl sevk sebebini teşkil eden, bununla beraber te’vîl ve tahsîs ihtimaline de açık bulunan lafızlara “nass” denilmektedir. Şa’bân, slâm Hukuk lminin Esasları, s. 315. “Şunu belirtmek gerekir ki, sonraki fıkıh usûlü çalışmalarında “nass”, ibâretu’n-nass, işâretu’n-nass, delâletu’n-nass ve iktizâu’n-nass şeklinde dört guruba ayrılmıştır. Ayrıca, metnin manasının açıklık derecesini göstermek için, sonraki hukukçular dört derece ortaya koymuşlardır: Zâhir, nass, müfesser, muhkem. Bunlar Şâfiî’nin eserlerinde mevcut değildir ve açıkça nass fikrinde meydana gelen daha sonraki bir gelişmedir”. Hasan, A.g.e. s. 144 (dipnot 331). 502 Şâfiî, Risâle, 103 (no. 477); Mâlik, Muvatta, Ukûl 17, h. no: 10 (II. 867); bn Mâce, Sunen, Diyât 14, h. no: 2645- 2646 (II. 883-884). Ahmed b. Hanbel, Musned, I. 49. 503 Şâfiî, Risâle, 104 (no. 479); Krş, Şâfiî, er-Risâle, thk. A. Muhammed Şâkir, s. 173. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|