Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
109 
“mansûs”  kelimesini  hem  lugat  anlamında  hem  de  ıstılah  olarak  kullandığı 
anlaşılmaktadır.  
Ş
âfiî,  Allah’ın,  kulları  için  vazettiği  hükümleri  açıklama  şekillerini  izah 
ederken,  Hz.  Peygamberin  hakkında  nass  bulunmayan  konularda  koymuş  olduğu 
sünnetleri de Allah’ın beyanı olarak saymış ve bunu da Allah’ın, Peygambere itaatı 
emretmesine  bağlamıştır
504
.  Bu  değerlendirmeye  göre  Allah’ın  beyanından  ibaret 
olan Kur’an âyetleri nasıl bir nass ise, sünnetler de Allah’ın birer beyanı olarak kabul 
edildiği için dolaylı olarak onlar da birer nass olma özelliğine kavuşmuş olmaktadır. 
Nitekim  Şâfiî’ye  göre  sebepleri  farklı  olsa  dahi,  Allah’ın  Kitâbı’ndakileri  ve  Hz. 
Peygamberin  sünnetlerini  kabul  etmek,  bunların  her  ikisinin  de  Allah’ın  emri 
olduğunu  kabul  anlamına  gelmektedir
505
.  Çünkü  ona  göre  Allah’ın  hükümleriyle 
O’nun  elçisinin  hükümleri arasında  bir farklılık  bulunmamakta  ve  her ikisi  de  aynı 
konumda  bulunmaktadır
506
.  “Bir  bilgin  için  sünnetin  bağlayıcı  oluşunda  şüpheye 
düşmemek,  Allah’ın  hükümleriyle  O’nun  elçisinin  hükümleri  arasında  ihtilaf 
bulunmadığını  ve  onların  aynı  derecede  olduklarını  bilmek,  en  uygun  olan  bir 
haslettir”
507
.  “Yüce  Allah,  insanlara  iki  şekilde  huccet  ikame  etmiştir.  Bunların  her 
ikisinin  esası  da  Kitab’dadır;  yani  bunlardan  ilki  Kur’an  âyetidir,  ikincisi  de  Hz. 
Peygamberin  sünnetidir;  çünkü  Allah,  Kitab’ında  Hz.  Peygamberin  sünnetine 
uymayı  farz  kılmıştır”
508
.  Yine  Şâfiî  ilmi  beş  tabakaya  ayırmakta  ve  Kur’an  ve 
                                                                      
 
.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
. Murteza Bedir’in değerlendirmesine göre Şâfiî, nass 
kavramını  hadîslerle  ve  sünnetle  ilgili  kullansa  bile  bu  konuda  tereddüt  etmektedir.  Bunun 
nedeni ise Hz. Peygamberin sözlerinin Kitâb’ın ifadeleri  gibi nass olarak görülmesi, hadîslerin 
sahih  mecmualarda  toplanması  henüz  gerçekleşmemesi  nedeniyle,  henüz  Şâfiî  döneminde  tam 
yerleşmemiş  olmasıdır.  Ancak  Şâfiî’nin,  Hz.  Peygamberin  sözlerinin  diğerlerinden  ayrılması 
yönünde  gösterdiği  çabanın  bir  süre  sonra  hadîsin  de  nass  kapsamına  girmesi  sonucunu 
doğurduğunda bir şüphe bulunmamaktadır. Bedir, Fıkıh, Mezhep ve Sünnet, s. 80-81.  
504
   Şâfiî, Risâle, 11 (no. 58). Şâfiî’nin, nass ifadesinin hem Kur’an hem de sünnet için kullanması 
için bkz. Şâfiî, Umm, II. 389; Şâfiî, Cimâu’l-  lm, s. 25, 32. Sünnetin nass olduğuna dair ayrıca 
bkz. Şâfiî, Risâle, 22 (no. 124), 62 (no. 298-300). 
 
505
   Şâfiî,  Risâle,  19  (no.  103).  Şâfiî’nin  haber-i  vâhitle  sabit  olan  hadîsleri  de  birer  sünnet  olarak 
değerlendirdiği  düşünüldüğünde  ona  göre  artık  haber-i  vâhitler  de  adetâ  Kur’an  gibi  bir  nass 
olma  vasfı  kazanacak  ve  bir takım sorunlara neden  olabilecektir. Zira Aybakan’ın  da belirttiği 
gibi “Sünnet içeriğinin sadece hadîslerden oluştuğu ve onun da vahiy olduğunun kabul edilmesi, 
yorum sürecinde sünnet malzemesinin de Kur’ân gibi işlenmesine yol açmıştır”
. Aybakan,  cmâ, 
s. 115.  
506
   Şâfiî, Risâle, 104 (no. 480); Krş, Şâfiî, er-Risâle, thk. A. Muhammed Şâkir, 173.  
 
 .
 
       
     
     
     
   
   
 
   
  
507
   Şâfiî, Risâle, 104 (no. 480).  
508
   Şâfiî, Risâle, 131 (no. 607). 

---

 
110 
sünneti  birinci  sıraya  yerleştirmektedir
509
.  Oysa  genel  yaklaşım  bunların  aynı 
konumda  olmadığı  ve  sıralamada  Kur’an’dan  sonra  sünnetin  geldiği  şeklindedir. 
Ancak  Şâfiî’nin  bu  yaklaşımıyla  Kur’an  ve  sünnet  metinlerinin  her  ikisini  de  içine 
alan nass teorisinin temellerini kurmaya çalıştığı anlaşılmaktadır. Bundaki amacı ise, 
onun  nassların  alanını  genişletme  dolayısıyla  aklın  ve  reyin  kullanım  alanını 
sınırlama şeklindeki temel düşüncesi ile yakından ilgilidir.  
Yine Şâfiî’nin ‘hakk’ kavramına yüklediği anlamda da onun nass teorisinin 
izlerini  bulmak  mümkündür.  Şâfiî’ye  göre  Kitab  ve  sünnet,  kendisine  ulaşılması 
gereken hakkın (gerçeğin) esasını teşkil etmektedir
510
. Ona göre, “Hiç kimse, hakkın 
ne  olduğunu  bilmedikçe  hakk  ile  hükmetmekle  emrolunmamıştır.  Hakk  ise  ancak, 
Allah  tarafından  ya  nass  olarak  ya  da  O’ndan  delâlet  olarak  bilinir.  Allah  Teâlâ 
hakkı, Kitabında, sonra peygamberinin sünnetinde var etmiştir”
511
. Şu halde Şâfiî’ye 
göre, Allah, hakkı Kitabına, sonra da Peygamberin sünnetine koyduğu için, bu ikisi 
hakkı  bilmenin  müşahhas  yoludur.  Şâfiî’nin  zaman  zaman  delâlet  yerine  cümleten 
kavramını  da  kullandığı  da  görülmektedir.  Mesela  onun,  “Bir  kişinin  başına  gelen 
hiçbir  olay  olmasın  ki, Kur’an  onu  ya nass  ya  da mücmel  ( )  olarak göstermemiş 
olsun”
512
  sözün  de  nass  kavramından  sonra  delâlet  yerine  cümleten  lafzını 
kullanmaktadır.  
Ş
âfiî nass ve cümlenin (delâlet) anlamı hakkında da bilgi vermektedir. Ona 
göre nass, Allah’ın kesin ve açık bir şekilde bir şeyi haram veya helal kılmasıdır
513
. 
Bunlara  örnek  ise  Kur’an’da  Allah  tarafından  açıkça  haram  kılınan  şeylerdir.  Ona 
                         
509
   Şâfiî,  Umm,  VII.  452.  Ayrıca  bu  konuya  Şâfiî’nin  bilgi  anlayışına  dair  bölümde  de  temas 
edilecektir.  
510
   Şâfiî, Risâle, 22 (no. 122). 
511
   Şâfiî,  btâlu’l-  stihsân, VII. 493. 
 . 
 
.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ş
âfiî ayrıca hakkın nerede bulunduğunu ise, şu şekilde açıklamaktadır: “Hakk, Allah Teâlâ’nın 
ve Rasûlullah’ın uyulmasını emrettiği, yine Allah ve Rasûlu’nun nass olarak (açıkça) gösterdiği 
veya birtakım delâletlerle istinbat edilen şeylerdedir”. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Şâfiî,  btâlu’l-  stihsân, VII. 497. 
512
   Şâfiî,  btâlu’l-  stihsân, VII. 493-494. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
513
   Şâfiî’nin nass kavramını burada özellikle ve sadece Allah’ın helal veya haram kıldığı hususlarla 
ilgili  olarak  kullandığı  görülmektedir.  Oysa  haram  –helâl  konuları  dışında  da  hüküm  bildiren 
açık nasslar bulunmaktadır.  

---