Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
103 hadîs, ötekisi düşmedikçe uygulanamayan hadîstir. Bu ise meselâ bir konuda biri helâl kılan, diğeri de haram kılan iki hadîsin bulunması gibidir. Eğer böyle bir durum söz konusu değilse ve de her iki hadîsle amel etmek mümkün ise bu tür hadîsler çelişkili sayılmamalıdır 483 . Nitekim o, htilâfu’l-Hadîs adlı eserinde çelişkili zannedilen, ancak her ikisi ile de amel etme imkanı olduğu için, aslında aralarında bir çelişki bulunmadığını ortaya koyduğu hadîslere örnekler vermektedir. Bu tür hadîsler helâl-haram gibi zıt bir hüküm içermediği için bunları “ htilâf min ciheti’l-mubâh” başlığı altında incelemektedir 484 . htilâfu’l-hadîs konusunda eser veren ilk müellif 485 olarak Şâfiî, bu konuda büyük bir emek ve çaba sarfetmiş, hadîsler arasında görülen ihtilâfların nedenleri ve bu ihtilâfları gidermenin yolları üzerinde orjinal tesbit ve değerlendirmelerde bulunmuştur. Nitekim o, hadîsler arasında çelişkinin varlığını kabul ederek bunun sebeplerini hadîsin vurudundan (bağlamın bilinmemesi gibi) kaynaklanan durumlar, ravîden kaynaklanan durumlar ve Arapça’nın yapısından kaynaklanan durumlar olarak tesbit etmekte ve bu konuyu er-Risâle’de Hadîslerdeki lletler bölümünde etraflıca işlemektedir 486 . Hadîsler arasında görülen ihtilâfların nedenleri arasında Şâfiî’nin hadîslerin varid olduğu durumlara yani bağlamlarına dikkat çekmesi oldukça özgün ve orjinal bir yaklaşımdır. Zira farklı durumlarda varid olan hadîslerin bağlamları bilinmeksizin rivâyet edilmesi o konudaki hadîsler arasında çelişki olduğu zannına neden olmuştur 487 . Bu nedenle Şâfiî’nin bağlam teorisiyle ilgili olarak hal (ihtilafu’l-haleyn) terimini iki zıt rivâyeti çevreleyen iki farklı durumu göstermek için kullanmıştır. Böylece Şâfiî, er-Risâle adlı eserinde bağlam konusunu işledikten sonra htilâfu’l- 483 Şâfiî, Risâle, 189 (no. 924-925). 484 Şâfiî, htilâfu’l-Hadîs, IX, 541. Ancak hadîsler arasındaki bütün ihtilafları , mübahlık cihetiyle ihtilaf olarak değerlendirmek doğru değildir. Bunun dışında ihtilafın vaki olduğu daha bir çok konular mevcuttur. Bu hususta örnek olarak şu eserlere bakılabilir. et-Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed, Şerhu Maâni’l-Âsâr, Beyrut, 1987; bn Kuteybe, Hadîs Müdâfaası, çev. M. Hayri Kırbaşoğlu, Kayıhan Yay., stanbul, 1982; Çakan, . Lütfi, Hadîslerde Görülen htilaflar ve Çözüm Yolları, SAV Neşr., stanbul, 1982. 485 Çakan, A.g.e., s. 54. Çakan, ayrıca bu hususta ihtilaf veya tearuz halinde gözüken hadîsleri değerlendirmede düşünülmesi gerekli noktaları ilk kez ortaya koyanın Şâfiî olduğuna dikkat çekmektedir. A.mlf, A.g.e., s. 42. 486 Şâfiî, Risâle, 126- 142. Şâfiî’ye göre hadîsler arasındaki ihtilafın sebepleri ve hadîsler arasındaki ihtilafı giderme yolları hakkında geniş bilgi için bkz. Aktepe, Şâfiî’de Sünnet, s. 231-247. 487 Şâfiî, Risâle, 127 (no. 578-579). 104 Hadîs adlı eserinde bağlam teorisini genel olarak hukukî konularla ilgili iki hadîs arasındaki çelişkiyi kaldırmak için kullanmıştır 488 . Ş âfiî’nin, Arap dilinden kaynaklanan nedenlerle de hadîsler arasında ihtilafın olabileceğine işaret etmesi ve zaman zaman hadîslerin varit olduğu şartları da göz önünde bulundurması, onun hadîsleri değerlendirmede dilsel ve durumsal bağlamlara dikkat çektiğini göstermektedir 489 . Yine Şâfiî, hadîslerde görülen ihtilafları giderme konusunda da bir takım yöntem ve kıstaslar ortaya koymuştur ki nesh, tercih, cem ve te’lif bunlardan başlıcalarıdır. Ş âfiî’ye göre hadîsler arasında ihtilâf söz konusu olduğu takdirde; burada iki türlü durum vardır: Birincisi, nâsih ve mensûh olmalarıdır. Bunlardan nâsih olanla amel edilir, diğeri terk edilir. kincisi ise, ihtilaflı olmaları ve hangisinin nâsih olduğuna dair bir delâlet olmamasıdır. Bu durumda daha sahih olan 490 araştırılır. Ş ayet yine aralarında bir eşitlik olursa, ikisinden Allah’ın Kitabı’na ve Peygamberinin sünnetine en benzer olanı alınır 491 . Yine Şâfiî, “Hadîsler arasında ihtilaf olabilir. O zaman ben, Kitab, sünnet, icma ve kıyas ile istidlal ederek, bu ihtilaflı hadîslerden birini tercih ederim” 492 diyerek tercihte nasıl bir yöntem izleyeceğini de ortaya koymaktadır. Bu arada Ş âfiî’nin teâruz arzeden haber-i vâhitlerle ilgili hangisinin tercihe şâyân olduğuna dair bir takım kriterleri de vardır. Ona göre, hadîslerden subût bakımından daha 488 Bakar, Mohd Daud, “Bağlam Teorisi ( htilâfu’l-Hâleyn) ve slâm Hukuk Teorisinde htilâf Problemi” çev. Yavuz Köktaş, slâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 3, Konya, 2004, s. 79, 81. 489 Nitekim M. Bakar’a göre, bağlam iç ve dış bağlam şeklinde iki kısma ayrılmakta ve bunlar aynı zamanda dilsel bağlam ve durumsal bağlam olarak da bilinmektedir. Dilsel bağlamda, delâlet sorunuyla ilgili fonetik problemler dahil kelimenin yapısıyla ilgili tüm özellikler araştırılmaktadır. Bu şekilde elde edilen mana ise, usûlcüler tarafından metnin zahiri manası olarak adlandırmaktadır. Durumsal bağlam ise, daha çok şartlar ve çevresel sosyal karakterlerle ilgilidir. Şu halde insanın dili hakkındaki bilgisi dilsel yeterliliktir. nsanın özel bir söylem içinde gömülü olan durum hakkındaki bilgi ise, bağlamsal bilgidir. Dolayısıyla hem dilsel yeterlilik hem de bağlamsal bilgi bir sözü veya metni anlamak için zorunludur. Bakar, “Bağlam Teorisi”, s. 79. 490 Şâfiî’nin hadislerden daha sahih olanının tercih edileceğini söylemesi ise meseleyi çözmekten uzak bir ihtimaldir. Oysa hadîslerin sahihliğinin tesbit ve değerlendirilmesi, âlimlerin bu konudaki temel kriterlerinin ve bakış açılarının farklılığına göre değişebilmektedir. Dolayısıyla Ş âfiî’nin bu önerisi objektif temel bir ilke olmaktan uzak olup, ancak kendi kriter ve ölçüsüne göre bir anlam ifade edebilir. Şâfiî’nin bu değerlendirmelerinden onun sanki hadîs/sünnet alanını adeta sorunsuz bir alan olarak gördüğü gibi bir izlenim doğmaktadır. 491 Şâfiî, Umm, VII. 307. 492 Şâfiî, Risâle, 207 (no. 1012). Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|