Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
95 
sahih olması dolayısıyla onu geçerli sayarım. Alış-veriş yapan tarafların –niyetlerinin 
ortaya çıkması durumunda- akdi fasit kılacak bir niyetle akit yapmalarını ise mekruh 
görürüm”
450
. Dolayısıyla hüküm verirken asla herhangi bir şüphe ve töhmeti dikkate 
almadığını ve yalnız zahire göre hüküm verdiğini özellikle ifade etmektedir
451
.  
Bütün  bunlar  Şâfiî’nin,  zahire  göre  hüküm  verme  ve  bu  hususta  niyet  ve 
maksatlara  itibar  etmeme  hususunda  büyük  bir  mücadele  verdiğini  göstermektedir. 
O,  akitlerin  yorumunda  ve  onların  üzerine  hüküm  kurmakta  da  zahire  göre  hareket 
etmiştir. Bu hususta tarafların niyetlerine ve akit yapılırken içlerindeki söylenmeyen 
maksatlarına ve bunların bu  vasıf ve eserlerine göre hüküm vermez. Bu vasıflar ve 
eserler,  tarafların  ahvalinden  ve  akitte  ilgili  umurdan  olsalar  dahi  söylenmedikçe 
dikkate  alınmaz.  Yapılan  akit,  söylenen  kelimeleri  ve  ibaresi  itibariyle  haram  icab 
eden bir şey kapsamıyorsa ve fakat bazı hal karineleri onun haram olan bir şeye yol 
açtığını  gösterse  de,  akdin  sıhhatine  hükmolunur.  Harama  zerîa  ittihaz  olunacağına 
bakılmaz
452
.  
Bu  nedenle,  Şâfiî’nin  bu  minvaldeki  görüş  ve  düşüncelerinden  onun 
hükümleri uhrevî ve dünyevî hükümler şeklinde ikili bir tasnife tabi tuttuğu sonucuna 
varılmış,  slam  hukukçuları  içerisinde  fıkhın  dünyevîliği  fikrini  savunan  ve  bu 
düşünceyi  sistemleştiren  kimsenin  mam  Şâfiî  olduğunu  belirtilerek
453
  şu 
değerlendirmeyi yapmaktadır: “ mam Şâfiî’nin bu görüşlerinden ortaya çıkan sonuç 
ş
udur:  Bir  işlemin  hukûken  geçerli  olmasıyla  caiz  olması  farklı  şeylerdir.  Şekil 
itibariyle  hukukun  aradığı  şartları  taşıyan  muameleler  hukukî  açıdan  geçerlidir  ve 
sonuçlarını doğurur. Bu, dünyevî (dünyadaki) hükümdür. Ancak şekil şartları (zâhir) 
tamam olmakla birlikte bu muamele ile kanun koyucunun yasakladığı bir sonuç elde 
etmek  isteniyorsa  bu  caiz  değildir.  Fakat  bu  niyet  ve  maksadın  tespiti  mümkün 
olmadığından dünyada ona itibar edilmez, buna göre hükmü, her türlü gizliliği bilen 
Allah, ahirette verecektir”
454
.  
                         
450
   Şâfiî, Umm, III. 90.  
451
   Şâfiî, Umm, III. 90, 270-271, IV. 150.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
452
   Ebû Zehra,  mam Şâfiî, , s. 317; Abdulmecîd, el- tticâhâtu’l-Fıkhıyye, s. 437.  
453
   Köse,  Saffet,  “Teşekkül  Devrinde  “Fıkhın  Dünyevîliği”  Fikri  ve  Günümüze  Yansımaları”, 
LAM Araştırma Dergisi, c.II, sy.2,  stanbul, 1997, s.198-199. 
454
   Köse, “Fıkhın Dünyevîliği”, s.198-199. 

---

 
96 
Zahirîler  de  kişilerin  niyet  ve  sâiklerine  itibar  etmemişler,  akid  ve  hukûki 
işlemleri, gizli sâik ve kapalı niyete göre değil dış görünüşe göre ele almış ve geçerli 
kılmışlar,  akitlerin  sahih  veya  batıl  oluşunu  kasd  ve  niyete  göre 
değerlendirmemişlerdir. Bu yönüyle onlar Şâfiî mezhebi ile görüş birliği içindedir
455
.  
Ş
u  halde  Şâfiî,  insanlar  arasındaki  hukukî  işlemlerde  zahire  göre  hüküm 
verilmesi ilkesinden hareketle, nassların zahiri anlamı ile alınması ve amel edilmesi 
gerektiği sonucuna varmıştır. Hz. Peygamberin münafıklara bâtınî durumlarına göre 
değil, zahirî durumlarına göre davrandığı ve bunu tüm ilimlere teşmil ettiğine göre, 
Kur’an da, zahirine göre yorumlanmalıdır. Kısacası Şâfiî, hukukçuya düşenin Allah 
ve Peygamberi’nin yaptığı gibi zahiri esas alıp, ona göre hüküm vermesidir ilkesini 
savunmaktadır
456
.  
M.  Ebû  Zehra  da  Şâfiî’nin  hüküm  verirken  zahire  bağlılık  ilkesine  göre 
hareket ettiğini özellikle belirterek  mam Şâfiî’nin,  slam şerîatının usûl ve furû’unu 
yorumlamada  zahire  göre  bir  yol  izlediğini  ve  zahirin  dışına  çıkmadığnı  ifade 
etmektedir.  Çünkü  ona  göre  Şâfiî’nin  nazarında  zahirden  başkasını  esas  alan, 
kendisinde  hata  daha  çok,  isabet  daha  az  olan  zan  ve  tevehhüme  tabi  olmuş 
olmaktadır
457
.  “Şâfiî,  kesin  olarak  diyor  ki,  şerîat  zahire  göre  tenfîz  olunur.  Ulu’l-
emr, hakimler şeriatı tatbikte zahiri geçerek [aşarak] bâtına yönel[e]mezler..”
458
.  
Netice  olarak  Şâfiî  şahidin  durumu,  bir  kişinin  Müslüman  sayılması, 
akitlerin  meydana  gelişi  ve  geçerliliği  gibi  bir  takım  olaylarda  dış  görünüşe/zâhire 
bakarak hüküm verilmesi hususunu, nassların da dış görünüşleri/dış anlamları, daha 
doğrusu  zahiri  ve  literal  anlamları  üzere  anlaşılması  ve  yorumlanması  gerektiğine 
mesned  kıldığı  anlaşılmaktadır
459
.  Zira  kanaatimize  göre  onun  sürekli  zahire  vurgu 
                         
455
   Zeydan,  Abdulkerîm,  “Akitlerde  ve  Hukukî  şlemlerde  Kasdın  Rolü”,  çev.  Ali  Bardakoğlu, 
EÜ FD,  sy.  3,  Kayseri,  1986,  s.  360-361.  Zeydan  ayrıca  Zahiriler  için  şu  değerlendirmeyi 
yapmaktadır: “Zâhirî mezhebi Şâfiî mezhebinin uzantısı sayılır. Şâfiî mezhebi sadece nassları ve 
nasslara hamli esas alırken Zahiri mezhebi sadece nassları alır. Bu nasslarıın illetini araştırıp 
başka konuları bu konulara kıyas etme yoluna gitmez”
. A. mlf, A.g.m., s. 360 (dipnot 19). 
456
   Ebû  Zehra,  mam  Şâfiî,  s.  310-311;  Nazlıgül,  mam  eş-Şâfiî,  s.  97;;  Gürkan,  slam  Hukuk 
Metodolojisinin  Oluşumu  ve  Şâfiî’nin  Yeri,  s.  311;  Arslan,  Şâfiî’nin  Kur’an  Okumaları,  s. 
305.  
457
   Ebû Zehra, A.g.e., s. 318. 
458
   Ebû Zehra, A.g.e., s. 310.  
459
   Nitekim Aktepe de, insanlarla ilgili olarak zahire göre hüküm verilmesinin, haberlerin zahirine 
dayanılmasına gerekçe kılınmasını doğru bulmayarak şu değerlendirmeyi yapmaktadır: “Haber-i 

---