Microsoft Word ellez metanet docx
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
67
68
Bazis dövründə satışdan alınan məbləğin variantlar üzrəhesablamalar arasındakı nisbətləri ancaq sabit xərcləri azaltmaq hesabına (əvvəlki cədvəldə III variantda olduğu kimi) mənfəəti ikiqat atırmaq ümumiyyətlə mümkündür. Çünki bazis dövründə sabit xərclər mənfəətdən xeyli azdır. Daimi xərclərin azaldılması hesabına mənfəətin ikiqat çoxaldılması qeyri realdır. Çünki buhalda sabit xərcləri % 60
100 2345816
= × = 60% azaltmaq tələb olunur. Deməli natural ifadədə satışın həcmini artırmaq tələb olunur. Birinci variantda şə rh olunan şərtlərdə satışın həcmini % 60 100 7819385
: 3909092
100 2345816
= × × artırmaq tələb olunur;
kinci variantın şərtində isə - 2345816 : 7819385 x 100 = 30% olur. Qiymətlərin 30% artırılması də real deyildir; natural ifadədə satışın həcminin artırılması da real deyildir. Deməli, satışdan alınan pulun bazis strukturunda mənfəətin ikiqat artırılması vəzifəsini qarşıya qoyməq olmaz. Satışdan alınan mənfəəti 20% artırmaqla kifayətlənsək mənfəətin artımı 469163 man. olur. Birinci variantda mənfəətin bu məbləğdə artımını təmin etmək üçün satışdan pul gəlirin artımı
938326
5 , 0 1 100
2469163 = − × man. olur.
II variantda satışdan pul gəliri 469163 manat artmalıdır. III və IV variantlarda isə satışdan pul gəliri bazis dövrünün həcmində saxlanılan şəraitdə həmin məbləğdə sabit və dəyişən xərclər azalır. Hesablanmanın nəticələri əvvəlki cədvəldə verilən hesablamaların nəticələrindən fərqlənir. Ancaq o şərt saxlanılır ki, mənfəətin artımını təmin etmək üçün ən sərfəli üsul qiymətlərin yüksəldilməsidir. Qiymətləri cəmi 6% artırmaq tələb olunur.
69
Buna nail olmaq mümkün olmadıqda isə sübut xərcləri 30%, ya da dəyişən xərcləri 12 faiz azaltmaq lazım gəlir. Bu amillərdən istəniləni seçən halda mənfəət ancaq 20% artacaqdır. Beləliklə, satışdan pul gəlirin strukturu, onun tərkibində sabit xərclərin, dəyişən xərclərin və mənfəətin payı satışdan alınan mənfəətin artımının real üsullarına əməli təsiri təmin edəcəkdir. Bu halda satışdan pul gəlirin strukturundan (dəyişən və sabit xərclərin nisbftləri) asılı olmayaraq, satışın rentabelliyi yüksəldikcə məsrəflərin azaldılması hesabına mənfəətin artımının təmin edilməsi imkanları azalır. Praktiki satışın yüksək rentabelliyi şəraitində mənfəət kütləsini ancaq satışın natural həcmini artırmaq və qiymətləri yüksəltməklə mümkündür. Ə vvəllər qeyd etdiyimiz kimi satışdan alınan mənfəətin artırılması müəssisə- nin azad mənfəətin çoxaldılması üçün yeganə mətbə deyildir. Bir çox müəssisə- lərdə, xüsusilə də bazar münasibətləri şəraitində idarəetmənin səviyyəsi yüksək olan müəssisələrdə mənfəətin formalaşmasında satışla əlaqədar olmayan gəlirlər və xərclər az rol oynamır. Təhlil apardığımız müəssisədən gördük ki, satışdan alınan zərərə baxmayaraq bütövlükdə müəssisənin bütün fəaliyyət sahələri üzrə cəmi mənfəət alınmışdır. Satışla əlaqədar olmyayan əməliyyatlar satışla əlaqədar itkiləri örtmüş və müəyyən dərəcədə mənfəətin alınmasına nail olmuşdur. Bunu aşağıdakı 3.8N°-li analitik cədvəldə verilən məlumatlardan aydın görmək olar. Cədvəl
Müəssisənin mənfəətinə təsir göstərən gəlirlər və xərclər, min man. Mənfəətin formalaşması amiilləri Gəlirlər, man. Xərclər, manatla
Saldo manatla
Mənfəət nisbəti, %-lə A 1
3 4 1.Satışdan mənfəət 2.Sair əməliyyat gəlirləri
-81556 -9,2
və xərclər 3.Sair sataşdankənar 2597008 1447671
+1149337 + 130,2
gəlirlər və xərclər 4.Mənfəət (1-ci sət.3-cü 192621 377623
-185002 -21,0
sütunda 2-ci və 3-cü sətirlər)
100,0
70
Beləliklə, təhlil apardığımız müəssisədə mənfəətin formalaşmasında əsas fəaliyyət yox, sair əməliyyat gəlirləri və xərcləri həlledici rol oynamışdır. Onlar, müəssisənin yerdə qalan sahələrdən itkilərin artırılmasını təmin edən yeganə müsbət məbləğlər olmuşdur. Mənfəətin müsbət saldosu sair gəlir və xərclərdən tamamilə asılı olan müəssisənin maliyyə vəziyyətini sabit hesab etmək olarmı? Belə maliyyə planlaşdırmada gələcəkdə mənfəətin planlaşdırılmasında bu mənbəyə istinad etməklə kifayətlənmək olarmı? Bu qəbildən olan suallara cavab vermək üçün əməliyyat xərcləri və gəlirlərinin nədən ibarət olduğunu bilmək lazımdır. Məlumdur ki, sair əməliyyat gəlirlərinin əsas vəsaitlərin və digər aktivlərin satışı, fiziki və mənəvi köhnəlmə və digər səbəblərdən əsas vəsait obyektlərinin ləğv edilməsi, əmlakın icarəyə verilməsi, konservasiya edilmiş istehsal güclərinin saxlanılması, istehsal srfarişlərinin (müqavilələrin) ləğv edilməsi, məhsul verməyən istehsalın dayandırılması ilə əlaqədar gəlirlər (xərclər) daxildir. Konservasiya edilmiş istehsal güclərinin və obyektlərin saxlanılması, ləğv edilmiş istehsal sifarişlərin (müqavilə), dayandırılmış məhsul verilməyən istehsallar üzrə məsrəflər kompensasiya edilən hallarda. Kompensasiya edilən məbləğlər sair gəlirlərə aid edilir. Deyilənlərdən əlavə əməliyyat gəlirləri və xərclərinin tərkibində dəyən xarici valyuta ilə ifadə olunan əmlakın və öhdəliklərin yenidən qiymətləndirilməsinin nəticələri (məzənnə fərqi), habelə qüvvədə olan vergi qanunvericiliyinə uyğun olaraq ödəniləsi ayrı-ayrı vergi və rüsumlar üzrə məbləğlər əks etdirilir. Sair satışdankənar xərclər məhsul satışından zərərlərdən iki dəfədən də yüksək olmuşdur. Bu da təsadüfi kəmiyyətdir. Sair satışdankənar gəlirlərdə iddia müddəti keçmiş kreditor borclarının və deponent məbləğlərinin silinməsi keçmiş illərdə ümidsiz borclar kimi silinmiş debitor borcların ödənilməsindən daxilolmalar, təsərrüfat müqavilələrinin pozülmasına görə kəsilmiş, yaxud borclular tərəfindən qəbul edilmiş peniya, cərimə, dəbbələmə məbləğləri və digər sanksiyalar; təbii fəlakətlərdən və digər fövqəladə hadisələrdən itkilərin müqabilində alınan sığorta mükafat məbləğləri və digər örtülməsi mənbələri;
Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|