Microsoft Word Elsever m kitab doc

 
289
Riboflavinin zülalla möhkəm birləşməsini parçalamaq 
üçün məhsulun  əvvəlcədən hazırlanmış  çəki nümunəsini fer-
ment və ya turşu hidrolizinə  məruz qoyulur. Ferment hidro-
lizinə  məruz qoyulma halında kripsin, pankreatin və ya peni-
sillium mitsellərindən alınan ferment preparatlarından istifadə 
edilir. Riboflavini nukleotid birləşmələrdən, filtrlənmiş hid-
rolizatı trixlorsirkə turşusu məhlulu ilə  işləməklə azad etmək 
olar. Bu məqsədlə  bəzən fosfataza preparatlardan da istifadə 
edilir. Sonra K
2
HPO
4 
məhlulu ilə aktiv turşuluğu 6-ya çatdırır 
və sonradan reduksiyaya məruz qoymaqla sınaq məhlulu 
kalium permanqanat məhlulu ilə oksidləşdirirlər. Sınaq məhlu-
lunu oksidləşdirməklə fluoressensiyalanan qatışıqların vita-
minin təyinat nəticələrinə göstərə biləcəyi təsir aradan qal-
dırılmağa çalışılır.  
İşçi və standart məhlulların lüminessensiya intensivliyi 
350-480 nm keçiricilik zolağına malik ilkin işıq filtrli və 510-
650 nm spektr oblastında  şüaları buraxan ikinci filtrli EF-3 
markalı cihazın köməyi ilə ölçülür. 
İşçi və standart məhlulların natrium hidrosulfitlə  işlən-
məsi yolu ilə fluoressensiya “söndürüldükdən” sonra ölçülən 
qalıq fluoressensiyasını da hesabat formulunda nəzərə alınır. 
Standart riboflavin məhlulunun fluoressensiyası  işləndikdən 
sonra, adətən sıfıradək “sönür”. Sınaq məhlulunun özündə bir 
qismi ekstraktın mükəmməl təmizlənməsinə baxmayaraq qalan 
fluoressensiyaedən qatışıqların mövcudluğu ilə  şərtlənən 
azacıq fluoressensiya qalır. 
Riboflavinin lüminessentli analizi bir neçə modifika-
siyalarda yerinə yetirilir. 
Qida məhsullarının tərkibində mövcud olan B
2
 vitami-
ninin təyini üzrə bir neçə yeni fluorometrik ekspres-metod 
işlənib hazırlanmışdır. 
 
 
 
 

---

 
290
4.3.2.3. Fol turşusu qrupu vitaminlərinin təyini 
 
Bu qrup vitaminlər xüsusi fluoressensiyaya malik olur. 
Onlar oksidləşən zaman 470 nm dalğa uzunluğunda maksi-
mumla mavi rəngli fluoressensiyaya malik törəmələr  əmələ 
gəlir. 
Fol turşularının fluorometrik təyini üsulu aşağıda gös-
tərilən qaydada yerinə yetirilir. Məhsulun çəki nümunəsini, bir-
ləşmiş formalı vitamini ayırmaq (çıxarmaq) üçün fermentativ 
hidrolizə  məruz qoyulur. Fol turşusunu hidrolizatdan aktiv-
ləşdirilmiş kömürün və ya digər adsorbentin köməyi ilə ayırır 
(adsorbsiya edir), sonra vitaminləri zəif ammonyak məhlulu 
vasitəsilə elyurə edirlər. Ammonyak distillə edilir, vitaminlər 
olan mayen isə kalium permanqanat (KMnO
4
) və hidrogen 
peroksid (H
2
O
2
) ilə oksidləşdirilir. 
Məhlulun lüminessensiya intensivliyini aktiv turşuluğun 
(pH) 4,0-4,5 qiymətində, 365 nm dalğa uzunluğuna malik mak-
simum keçiricilikli ilkin işıq filtrli və 470 nm dalğa uzunluğuna 
malik maksimum keçiricilikli ikinci filtrli EF-3 markalı 
cihazda ölçür. Fluorometrin göstəricisindən kontrol məhlulun 
lüminessensiya intensivliyini çıxır, bu da sınaq nümunəsinə 
analoji olaraq, lakin sınaq nümunəsi olmadan hazırlanır.  
Hesablama formulunda standart məhlulun lüminessensiya 
intensivliyi, məhluldakı fol turşusunun konsentrasiyası  və  işin 
gedişi zamanı yerinə yetirilən durulaşdırılma da nəzərə alınır. 
 
4.3.3. Qida məhsullarının zərərsizliyinə nəzarət 
 
4.3.3.1. Polisiklik aromatik karbohidrogenlərin  
(PAK) təyini 
 
Polisiklik aromatik karbohidrogenlər bitki mənşəli, hisə 
verilmiş qida məhsullarının tərkibində mövcuddur. Tərəvəz-
lərdə və dənli bitkilərdə, əsas etibarilə onların tərkibinə torpaq-
dan keçən 13-dək polisiklik aromatik karbohidrogen aşkar 
olunmuşdur. Polisiklik aromatik karbohidrogenlərin qida 

---

 
291
məhsullarına düşmə  mənbəyi kimi su, hava və hisləyici tüstü 
də  rol oynayır.  
Böyük sənaye şəhərlərinin və eləcə də əhalisi sıxlıq təşkil 
edən böyük şəhərlərin havasında, məsələn 15-dək polisiklik 
aromatik karbohidrogen, o cümlədən 3,4 – benzpiren (müasir 
terminalogiyaya  əsasən bu birləşmə  “benz(a)piren” adlan-
dırılır) – güclü konserogen təsirə malik maddə mövcud olur. 
Benz(a)piren (BP) və digər polisiklik aromatik karbohidro-
genlər zeytun, qarğıdalı, günəbaxan, pambıq və digər qida və 
texniki yağların tərkibində  də  aşkarlanmışdır. Bitki yağlarının 
istehsalat nümunələrinin tərkibində benz(a)prenin konsentra-
siyası 0,2-dən 10 mqk/kq-dək civarında dəyişir.  
Bu maddə yağlarda yaxşı  həll olur və yağlı bitkilərin 
meyvə  və toxumlarından istehsal prosesi zamanı  çıxarılması 
mümkün olur. 
Benz(a)prenin daha yüksək miqdarı, yağlı bitkilərin to-
xumlarının meyvə qabıqlarında mövcud olan lipidlərin tər-
kibində  aşkar olunmuşdur. Günəbaxan toxumalarını qurudan 
zaman benz(a)prenin onlardakı miqdarı kameralarda yanacağın 
tam yanmaması nəticəsində yüksələ bilər. 
Ənənəvi tüstü üsulu ilə hazırlanan qaynar hisə verilmiş 
balığın, eləcə  də hisə verilmiş  və yarım hisə verilmiş kolbasa 
məmulatlarının tərkibində benz(a)prenin miqdarı, 1 kq məh-
sulda 1,0 mkq-dan onlarla mkq-dək həddə dəyişir. Soyuq halda 
hisə verilmiş balıqda və bişirilmiş kolbasa məmulatlarında 
benz(a)prenin miqdarı 0,2-0,3-dən 1,0 mkq/kq-dək konsen-
trasiyalarda mövcud olur. 
Tütün tüstüsündə benz(a)prenin daha yüksək miqdarı 
aşkar edilmişdir. 
Benz(a)prenin və digər konserogen polisiklik aromatik 
karbohidrogenlərin təyin olunması, aşağı temperaturda fluoros-
sensiya spektrinin incə strukturuna görə aparılır. Qida məh-
sullarını tənqid etmək üçün P.P.Dikun tərəfindən işlənib hazır-
lanan konserogen polisiklik aromatik karbohidrogenlərin, 

---