\
/
1
. 6 — 4 , V n4 J
1
1 + “3 n
n
n
6n4 — 1
lim
= lim
= lim
= x.
3 — 11111 f
n^x n + 4 n^x 3
n
n^x
2n — 1
2
V 3J
1
V 3J
4. lim
= lim
= 0.
3n
n^x
n^x
2. Monoton kema-ketlikning yaqinlashish alomatlari.
Teorema. Agar {an} ketma-ketlik o’suvchi bo’lib, yuqoridan
chegaralangan bo’lsa, ketma-ketlik chekli limitga ega bo’ladi.
Teorema. Agar {an} ketma-ketlik kamayuvchi bo’lib, quyidan
chegaralangan bo’lsa, ketma-ketlik chekli limitga ega bo’ladi. e soni. Ushbu ketma-ketlikni qaraylik:
( 1 ^n
an = 1 + - > n = 1,2 L > (1)
V n J
Bu ketma-ketlikning o’suvchi va ko’rsatamiz.
Nyuton binomi formulasidan foydalansak,
chegaralangan ekanligini
1
an =
2
n
n
n(n — 1)(n — 2) ••• (n — k — 1) 1
n(n — 1) -”1 1
+
+ ••• +
k!
n!
k—1
n
n
1
1
1
1
2
1 +1 +
1 —
1 —
1—
1—
+ ••• + ■
+ ••• +
k!
2!
n
n
n
n
у
с
1
+ — n!
1 n —1
1 — -
(2)
n
n
V
V
J
O’ng tomonda joylashgan ifodadan ko’rinib turibdiki, n -haddan n +1 - hadga o’tganimizda har biri musbat bo’lgan qo’shiluvchilar soni birga oshadi va har bir qo’shiluvchi (uchinchisidan boshlab) ham oshib boradi, chunki qavs ichida joylashgan ifoda kattalashib boradi. Haqiqatan,
j
J
n + 1
= 1,2, l , n -1, n = 2,3
Bu esa (1) ketma-ketlikning qat’iy o’suvchi ekanligini bildiradi:
an < an+^
Quyidagi
j
-
(4)
-< 1, j = 1,2,l,n-1, n = 2,3, l,
n
v
a
n
I < 1
(5)
= 1,2, L,
n! 2n-1
tengsizliklardan n > 1 bo’lganda (2) dan
1 1 1 2 1 1 1
a < 2 + 1 + • • • — < 2 + 1—— + •• • + — <
n 2! 3! n! 2 22 2n-1
“ 1 1
< 1 + X -L = 1 + -^ = 3
n=1 2
n
kelib chiqadi. Shunday qilib,
an < 3. (6)
ya’ni (1) ketma-ketlik yuqoridan chegaralangan. (3) va (6) tengsizliklardan teoremaga ko’ra an ketma-ketlik chekli limitga ega. Bu limitni e soni deyiladi. Demak, ta’rif bo’yicha
г л»
1
lim
+
(7)
-
= e
n^-<»v nJ
e irratsional son bo’lib uning qiymati taqriban e« 2,718281828 ga tengdir.
Ketma-ketlikning ijtimoiy hayotda ishlatilishi.
Bu erda biz bankka qo’yilgan mablag’ning qancha miqdorda qo’shilish jarayoniga to’xtalamiz. Bankka qo’yilgan mablag’ ko’payishining bir necha turlari bor.
Oddiy foiz turi. Bankka qo’yilgan birinchi mablag’ P bo’lsin. Agar qo’shish oddiy foizli bo’lib, bank har yili r % dan qo’shsa, bank bir xil
r
summa: — P ni qo’shib boradi.
r
Bir yildan so’ng bankdagi mablag’ Q1 = P + P ga teng bo’ladi. Ikk
i
г
2r
1 + v 100;
P
r 2r
yildan so’ng esa, bankda Q2 = Q +—P = P + P miqdorda mablag’ jamg’ariladi va x.k. t yildan so’ng esa
rt 1 + — v 100;
(8)
ko’rinishda bo’ladi.
2) Murakkab foiz turi. Praktikada ko’pincha bankka qo’yilgan mablag’ murakkab foiz turi bo’yicha amalga oshiriladi. Bu turdagi hisoblashda
\
r
1 +
v 100;
' r ^
1 +
v 100;
bankka qo’yilgan mablag’ har yili oxiridagi mablag’ miqdori Q1 = P
dan ortib boradi. Birinchi yil ga teng bo’ladi. Ikkinchi yil
oxirida esa, mablag’ Q2 = Q + —Q ga teng bo’ladi, ya’ni
2
Q2 = Q11 1 +
= P| 1 +
100; v 100;
bo’ladi. t yildan so’ng esa, bankka qo’yilgan mablag’ miqdori
t
с
\
Qt = p
1 + — v 100;
(9)
Foizi yilda bir necha marta hisoblanadigan, murakkab jamg’arma turlari. Ba’zan foizni bir yilda bir marotaba emas, balki bir nech marta qayta hisoblanadi. Aytaylik, bir yilda m marta hisoblansin, unda yilning
1/ m qismiga r / m% . Yangi yil boshidagi P miqdordagi mablag’ yilning
1/m qismida P(1 + r/(100• m)) ga teng bo’ladi, yilning 2/m qismida esa
P (1 + r /(100 • m))2 ga teng bo’ladi va yil oxirida esa, mablag’ miqdori
Q = P(1 + r/(100• m))m ga teng bo’ladi. Ikkinchi yilning 1/ m qismida esa,
P(1 + r /(100 • m))m+1 bo’ladi; ikkinchi yilning 2/m qismida esa
P(1 + r /(100 • m)) m+2 bo’ladi va x.k. Ikkinchi yil oxirida esa,
Q2 = P(1 + r /(100 • m))2m bo’ladi. Demak, t yildan so’ng mablag’ miqdori quyidagi formula orqali aniqlanadi:
Qt = P(1 + r /(100 • m))mt (10)
Foizni uzluksiz hisoblash. Har yili bo’ladigan hisoblash ko’lami- m ni oshiraylik. Ya’ni hisoblash har oyda (m = 12) har kunda (m = 256), har soatda, har minutda va x.k., uzluksiz m ^ x bo’lsa,
mt
r
Qt = lim P
1 +
100 • m;
m^x V
rt/100
100m/r
Dostları ilə paylaş: |