Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ( Çini və Rusiyanı özünə dost edə bilərsə, bu dostluqdan istifadə edərək bu ölkələrin Türk dünyasına təsirlərini qismən azalda bilər).
- (coğrafi amil baxımından
- (regionun qonşu dövlətləri kənar dövlətlərə
- Sərhədlər rayonunda hərbi sahədə inamın möhkəmləndirilməsi haqqında Sazişlə
487
yaxınlaşmaq məcburiyyətində qalacaqdır. Türkiyə Rusiya və Çinə yaxınlaşaraq, bu istiqamətdən istifadə etmək yolu ilə türk dünyasının birliyinə qismən nail ola biləcəkdir. ( Çini və
Mövcud zamanda Çin və Rusiya Türkiyəyə türk dünyasını ingilis dünyasına tərəf çəkən bir qüvvə kimi baxırlar. Buna görə də hər iki dövlət Türkiyənin müvafiq istiqamətli siyasətini öz maraqları üçün təhlükə hesab edirlər. Belə qənaətə gəlmək olar ki, əgər Türkiyə ingilis dünyasının təsirindən çıxaraq Rusiya və Çinə tərəf yaxınlaşarsa, bu dövlətlərin türk dünyasına təzyiqlərini azalda bilər ki, bu amil də türk dövlətlərinin Avro-Asiya məkanında strateji maraqlarının güclənməsinə kömək edər. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Türk dövlətləri ingilis dünyasına tamamilə yaxınlaşa bilməzlər. Bu, həm dini, həm region amili (coğrafi amil baxımından- geosiyasətdə məkanın yaxınlığı və uzaqlığı əsas rol oynayır), həm də milli baxımında mümkün deyil. İngilis dünyası da bunu dərk edir. Slavyan dünyasının, Çinin və İranın regional təsirlərinə baxmayaraq, türk
dünyasının dövlətləri öz sərvətləri baxımından ayrı-ayrılıqda indikinə nisbətən yaxın və orta müddətli gələcəkdə güclənə biləcəklər. Buna əsas səbəb kimi türk dövlətlərinin zəngin təbii sərvətləri və coğrafi mövqeyi göstərilə bilər. Eyni zamanda vaxtilə Sovetlər Birliyinin tərkibində olmuş türk dövlətlərində elmi baza mövcuddur. Belə hesab etmək olar ki, Rusiyanın gələcəkdə Mərkəzi Asiyada nüfuzunun genişlənməsinə baxmayaraq, rus dili regionda, Qazaxıstanı çıxmaq şərtilə, orta və uzaq müddətli gələcəkdə öz təsirini indikinə nisbətən bir qədər itirə biləcəkdir. Lakin dilin təsirinin itməsi dövlətin təsirinin itməsi
mənasını verməyəcəkdir. Məlumdur ki, Çinlilərlə slavyanların (rusların) Avrasiyada yaxınlaşması (regionun qonşu dövlətləri kənar dövlətlərə 488
qarşı vahid maraqdan çıxış edirlər və hər iki dövlət öz müdafiə potensialllarını həmin kənar dövlətə qarşı yönəldirlər) əsasən ingilis dünyasına (ABŞ-a) qarşıdır. Məhz, XX əsrin ortalarında həm Koreyada, həm də Vyetnamda ABŞ- a qarşı müharibədə Çin və SSRİ birlikdə siyasi mübarizə aparırdı. Çinlə SSRİ-ni birləşdirən əsas amil də kommunist- sosialist ideyası idi. İdeologiya üzərində siyasi cəhətdən yaxınlaşmış dövlətlərə ingilislər tərəfindən təzyiqlər olunurdu və həmin təzyiqlər yenə də davam etməkdədir. İndi də Çinin idarəçiliyini Çin Kommunist Partiyası həyata keçirir. Çinlə Rusiyanın başlıca məqsədi gələcəkdə Asiya qitəsində ingilislərin hegemonluğuna yol verməməkdir. Hər iki dövlət ingilislərin siyasətini təhlükə hesab edirlər. Hətta bu məqsədlə Çin və Rusiya regionun digər dövlətləri ilə birlikdə təşkilatlanmaq siyasəti də həyata keçirirlər. Hər iki dövlət türk dünyasını və digər xalqları özləri ətraflarında birləşdirməyə çalışırlar ki, ətraf sədlər-təhlükəsizlik qurşaqları yarada bilsinlər. Avrasiya (burada Asiya) gücləri, güc mərkəzləri digər qitələrdən olan hərbi-siyasi təhlükələrdən qorunmaq məqsədilə təşkilatlanmaq siyasəti də həyata keçirirlər. Asiyanın iki nəhəngi olan Çin və Rusiya qlobal güclərdən (burada qlobal hərbi-siyasi güc kimi NATO təşkilatını qeyd etmək olar) ehtiyat edərək Asiyanın özündə Şərq-Qərb (burada Rusiya və Çin) və Şimal-Cənub (burada Çin, Rusiya və Asiyanın mərkəzi və cənubi dövlətləri) dairələrini özündə əks etdirən qurum yaratmışlar.
Rusiya NATO-nun təhlükəsini hiss edərək və Qərbin (burada daha çox ABŞ-ın) Asiya regionuna hərbi-siyasi cəhətdən nüfuz etməsini nəzərə alaraq və gələcəkdə bu strategiyanın daha da genişlənməsinin qarşısını almaq üçün hərbi və siyasi cəhətdən birləşmək, ittifaqlar yaratmaq məcburiyyətindədirlər. Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına keçmiş SSRİ respublikaları olan
489
Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Tacikistanı da cəlb olunublar. Ukraynanın da təşkilata cəlb edilməsi məsələsi gündəlikdədir. İran da həmin təşkilatda hal-hazırda müşahidəçi qismində iştirak edir. Bununla yanaşı, Hindistan, Əfqanıstan və Pakistan da bu təşkilatda müşahidəçi qismində iştirak edirlər. Belə hesab etmək olar ki, Rusiya və Çinin başlıca məqsdi bu təşkilatı gələcəkdə NATO-ya (Amerika-Avropa qitəsini əhatə edən AvroAtlantik bloka) qarşı çox güclü olan alternativ bir quruma, hərbi-siyasi alyansa çevirməkdir.
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|