Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
(Qeyd: Qərb hərbi-siyasi
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (Qeyd: Qərb hərbi-siyasi
- Qərb mədəniyyəti
- “narıncı inqilab”
- “qızılgül inqilabı”
- Avro-Atlantik məkanda
492
(Qeyd: Qərb hərbi-siyasi anlayışının mərkəzində ingilis dünyası-ABŞ-Böyük Britaniya birliyi dayanır. ABŞ və B.Britaniya İkinci Dünya müharibəsi zamanı və müharibədən sonra Qərbi Avropanın, sosialist blokunun çökməsindən sonra isə ümumi Avropanın hərbi-siyasi təhlükəsizlik xəritəsinin konturlarını cızıblar. Qərb mədəniyyəti anlayışının mərkəzində isə Almaniya, Fransa, İtaliya, İspaniya, Portuqaliya, Hollandiya, İngiltərə kimi dövlətlər dayanır. Bu xalqların mədəniyyət yaradıcılıqları daha genişdir. Yunanıstan mədəniyyəti Qərb-Şərq mədəni qovşağı obyekti hesab olunur. Həmçinin Roma mədəniyyəti də bu qovşağa aid edilir. Yunanıstan və Roma Şərq mədəniyyətinin Qərbə transferində geomədəni tranzit rollarını oynaçışlar. İntibah (dirçəliş və ya da rezenans) dövründə Avropa ölkələrində elm və mədəniyyət daha sürətlə inkişaf etmiş və ədəbiyyatda, incəsənətdə, memarlıqda, mədəniyyətdə yeni-yeni baxışlar, cərəyanlar meydana gəlmişdir. Məsələn, incəsənətdə və mədəniyyətdə realizm, surrealizm, romantizm, impressionizm və s. cərəyanlar mövcuddur. Elmi-fəlsəfi baxışlarda realizm, neorealizm, idealizm, klassisizm, funksionalizm, humanizm, kosmopolitizm, praqmatizm, konservatizm, empirizm, liberalizm, neoliberalizm, postmodernizm, nihilizm, sosializm-kommunizm, kapitalizm və s. kimi cərəyanlar genişlənmişdir. Elmi-Texniki İnqilab XX əsrdə Avropada meydana gəlmişdir. Cəmiyyətlər üzərində texnokratiya (texnikanın hakimiyyəti) formalaşmışdır). Rusiya Baltikyanı respublikaları həmin quruma daxil etdirə bilmədi və bu respublikalar tezliklə Qərbə inteqrasiya yolunu tutdular. Rusiya bu respublikaların Qərbə inteqrasiya prosesinin qarşısını almaqda bir o qədər də maraqlı olmadı və bu baxımdan da yollarını kəsə bilmədi. Lakin Rusiya digər respublikaların Qərbə inteqrasiyasını qısqanclıqla qəbul etdi və bir çox respublikalarda (Gürcüstanda, Azərbaycanda) münaqişə ocaqlarını dəstəklədi. Bu yolla həmin respublikalara təzyiq vasitəsi əldə etdi. Slavyan dövlətlərindən Belorus Rusiya
493
ilə sıx əməkdaşlıq yolunu tutduğuna görə Rusiya bu dövlətə təzyiq etmədi. ABŞ Belorusun Rusiyayönümlü siyasətinə görə, hətta, bu dövlətə qarşı müəyyən təzyiqlərdən istifadə etdi. Ukrayna isə 2000-ci illərin əvvəllərində “narıncı inqilab”dan sonra ingilislərə yaxınlaşdığına görə Rusiyanın təzyiqləri ilə üzləşdi. Cənubi Qafqazda Gürcüstanın Qərbə inteqrasiyasının Rusiya öz dövlətçiliyi üçün təhlükə hesab etdi. ABŞ Gürcüstanda da 2003-cü ildə “qızılgül inqilabı”ndan sonra böyük nüfuz əldə etdi. Bu dövlətin Rusiyadan müvəqqəti olaraq
qopmasına gətirib
çıxardı. Gürcüstan MDB üzvlüyündən çıxdı, lakin ərazlərini itirdi və Rusiya hərbi bazaları üçün Cənubi Qafqazda əlavə obyektlər qazandırdı. Qərb dövlət çevrilişlərini 2005-ci ildə Özbəkistanda da həyata keçirmək istəsələr də buna nail ola bilmədi. ABŞ ümumiyyətlə, 2000-ci illərin ortalarında Rusiyanın iqtisadi zəifliyindən istifadə edərək keçmiş Sovet respublikalarını tam şəkildə öz təfəinə çəkmək siyasəti yeritsə də buna nail ola bilmədi. Ukrayna və Qırğızıstan təkrar olaraq Rusiya orbitinə qayıtdılar və postsovet məkanlarında inqilab mərhələlərinə son qoyuldu. 2011-ci ildə “Ərəb baharı”nın dalğaları postsovet məkanına bir qədər keçdi, Rusiyada və Qazaxıstanda bu, müəyyən hadisələr fonunda özünü göstərdi. Lakin elə bir köklü dəyişikliklərə gətirib çıxara bilmədi. Rusiya Cənubi Qafqazda 1990-cı illərin əvvəllərindən Ermənistanı əldən vermək istəmədi. Bu dövlətdə öz hərbi bazalarını yerləşdirdi. Ermənistan iqtisadiyyatını ələ alaraq bu dövləti özünün Cənubi Qafqaz üzrə forpostuna (satelletinə) çevirdi. Ehtimal əsasında belə bir fikir bildirmək olar ki, orta və ya uzaq müddətli gələcəkdə Türkiyə Slavyan (Rusiya)-Çin ittifaqına daxil olan kimi Gürcüstan və Azərbaycan da bu ittifaqın üzvləri olacaqlar. ABŞ-ın strateji maraqlarına Gürcüstanda son qoyulacaqdır. Gürcüstanın yerləşdiyi regiona görə ABŞ-la
siyasi ittifaqı mümkün olmayacaqdır. 494
Azərbaycanın da gələcəkdə Türk-slavyan ittifaqında yer alacağını güman etmək olar. Azərbaycan xalqının yaşadığı coğrafi məkan, xalqın mədəniyyəti və dini etiqadı məhz bu addımın atılmasına imkan verəcək. Azərbaycan xalqı regionda daha çox türklər, ruslar və farslarla və gürcülərlə siyasi birlik yaradacaqdır. Eyni zamanda multikulturalizm tərəfdfarları olaraq Qərb xalqları ilə də inteqrasiya proseslərinə qoşulacaqlar.
ngilis dünyası-Avropa-Latın Amerikası dünyası siyasi birliyi-gələcək dünya düzənində İngilis dünyası slavyan dünyasına və Çinə qarşı rəqabət mübarizəsində həmişə olduğu kimi Avropanın ingilis olmayan digər xalqlarından və Cənubi və Cənub-Şərqi Asiyadan istifadə edəcəkdir. Bu barədə əvvəlki başlıqlarda da qeyd edilibdir. Avropa xaqlarından birləşdirici amil kimi fransız və almanlardan daha çox istifadə edəcəkdir. Avropada digər dövlətlərə nisbətən Almaniya və Fransanın da çox güclü olması amili ingilisləri onlardan istifadə etməyə vadar edəcəkdir. Almaniya-Fransa birliyi ABŞ və Böyük Britaniyanın, eləcə də Avstraliya və Kanadanın, Yeni Zelandiyanın Avropa maraqlarını təmin edən ölkələr kimi –vasitə ölkələri kimi rol oynayacaqdır. Fransızlar, almanlar, italyanlar, portuqallar, yunanlar və digər ingilis və slavyan olmayan xalqlar ingilislərin və Rusiyanın Avropaya təzyiqinin qarşısını almaq üçün gələcəkdə də birləşmək məcburiyyətində qalacaqlar. Uzaq müddətli gələcəkdə slavyanlarsız Avropa İttifaqının qalacağını güman etmək olar. Orta və ya uzaq müddətli gələcəkdə ingilislərin gücünə və rəqabət mübarizələrinə görə, onlara qarşı Avro-Atlantik
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|