Gürzəçöl yazıları
42
Maral qabaq ayaqlarına dirsäklänib, qalxmaq is-
tädi, amma nädänsä fikrindän döndü. Täzädän uza-
nıb gövşämäyä başladı. Gözlärini Şamildän çäkdi.
Oğlan çäpärin bağlanan yerindäki kändirin düyünü-
nü açmağa başladı. Birtähär Sädräddin kişinin var-
yoxunu söyä-söyä kändiri çäpärin payasından ayır-
dı. Maral öz yerindän tärpänmirdi. Oğlan onun yar-
pağın tökmüş payız ağaclarına bänzäyän buynuzla-
rına baxa-baxa çäpäri araladı. Aralıqda dayanıb ma-
rala baxdı. Älini cibinä salıb bir ovuc arpa çıxardı,
marala sarı uzatdı.
– Maral, gäl, gäl ye, – dedi.
Maral ayağa qalxıb dayandı. Qabaq ayağını beş-
altı däfä yerä vurdu. Sonra xoylanmış kimi arxaya
sıçradı. Dayandı. Burnunun päräläri aralandı. Şamil
ovcundakı arpanı ehtiyatla tuta-tuta bir addım iräli
atdı. Vä bu anda maral onun üstünä şığıyıb başın
aşağı äydi. Uşaq havada bircä an görünüb çäpärin
payalarının üstünä düşdü. Üzüquylu. Maral yerindä
fırlanıb, känddän yuxarı, meşäyä sarı şığıdı.
Uşaq son anda da bilmädi ki, maral kimi belä bir
qüvväni tutmaq tählükäli olduğu kimi, ona azadlıq
vermäk ondan ikiqat tählükälidir.
Yeganä oğul nävänin meyiti üstä qonan ağlaş-
manı kaş qulaq eşitmäyäydi. Müsibät idi.
Uşaq basdırıldı. Camaat dağlışandan sonra, därd-
dän beli qırılmış Bilal ämini birtähär yorğan-döşäyä
uzatdılar. Vä gözlärini yumanda Bilal äminin yadına
VAQÌF SÄMÄDOÕLU
43
o gecä gördüyü yuxu düşdü. Suyu haqlı olaraq ay-
dınlığa yozmuşdu. At da ki, muraddır.
– Bäs bu nä müsibät idi gäldi mänim başıma? –
soruşurdu otağın qaranlığından Bilal ämi. Vä birdän
yadına düşdü ki, Şeyx Şamil ağ ayğır belindä otu-
rub, gümüş camdan bulaq suyu içändä gendä da-
yanan qoca läzgi arvadları ona baxıb ağlayırdılar.
Gürzəçöl yazıları
44
Qartal kölgäsi
Mähämmäd Alıdan soruşdu:
– Ayä, gördünmü?
– Gördün dä, sözdümü? – cavab verdi Alı.
Sonra başını yuxarı qaldırıb tärtämiz, bir-iki sey-
räk ağ bulutlu açıq göy üzünä baxıb yerä tüpürdü.
– Nä demäkdi bu, ay Mähämmäd? – soruşdu Alı.
– Allah bilir, – dedi Mähämmäd.
– Özümüz cähännäm, qoyuna bir şey olmasın, –
dedi Mähämmäd.
Sürü dästälärä dağılıb, beş-beş, on-on seyräk
yulğunların qotur, etibarsız kölgäsindä guya günor-
ta istisindän yaxa qurtarırdılar. Qoyunların hamısı
qırxılmışdı, odur, yun itirib indi çılpaq canları ilä qız-
mar günäşin altında yanırdılar. Allah onlara qışın
sazağından da, yayın odundan da qorunmaq üçün
yun vermişdi. Xoşbaxtlıqdan qoyunlar bunu bilmir-
dilär. Bilsäydilär, neyläyäcäkdilär? Kökläri yer üzün-
dän käsilän günä kimi qırxılacaqdılar.
– Mänim adım nädi, a Mähämmäd? – soruşdu
birdän-birä Alı.
VAQÌF SÄMÄDOÕLU
45
– Alı, – dedi Mähämmäd.
– Yenä yadımdan çıxmışdı, – dedi Alı, başını bu-
laya-bulaya.
– İstidändi. Bir dä sän o “moskviçi” hökmän al.
Bax o qara qoçu da, doğuzdursan, sana “Volqa”
vermäyäcäklär. İspolkom bilir “Volqa”nı kimä, neçä-
yä vermäk lazımdır, – dedi Mähämmäd.
Alı yerä tüpürdü. Sonra ayağa qalxıb, kämärini
belindän aça-aça simpilliyä
1
girdi.
Mähämmäd gözünü ucsuz-bucaqsız şoranlığın
tozdan rängi bozarmış yovşanına zillämişdi. Bilmirdi
qoyunların ciyärinä yara-xora salan buranın yovşa-
nıdı, ya şor suyu.
– Ay Alı, heyvanın ciyärinä yaranı yovşan salır, ya
buranın suyu? – bağırdı Mähämmäd.
– Ä, adam balasısan, – dilländi simpillikdän Alı.
– Nädi, orda namazmı qılırsan? – soruşdu Mä-
hämmäd.
– Canına dua eläyiräm, – dedi Alı, sonra, deyä-
sän, qabağına tüpürdü.
Qoyunlar yulğunların altından bir-bir çıxıb, düzä
dağılırdılar, otlaya-otlaya.
– Ä, heyvan axşamın gälmäyini adamdan tez
duyur. İsti çäkilmäsä dä, –dedi Alı, kämärini bağla-
ya-bağlaya simpillikdän çıxıb.
1
Kol-kos olan yer – Red.
Gürzəçöl yazıları
46
– Neynirdin orda, a Alı? – gülümsünüb, soruşdu
Mähämmäd.
– Dädänä heykäl qoyurdum. Get, bax, – dedi Alı.
– Vä öz sözünä, hazırcavablığına gülmäk istäyirdi
ki, düz boyu sürünän kölgäni gördü.
– Ayä, yenä gälir, a Mähämmäd, – dedi Alı.
– Sän göyä bax, män yerä! – bağırdı Mähämmäd.
Alı gözlärini açıq, gömgöy sämaya zillädi. Başı-
nın üstä Allahın särçäsi dä, iynädoğanı da uçmur-
du. Üfüqdän-üfüqä kimi göy üzü bomboş, bulutsuz,
qanadsız, açıq idi.
Mähämmäd iri, aydın qartal kölgäsini itib, yox
olana qädär gözläriylä izlädi. Sonra üzünü Alıya tut-
du.
– Bu nädi, ay Alı? – soruşdu Mähämmäd.
– Ayä, adam däli ola bilär, dädänin goru haqqı!
– dedi Alı, sonra yerä tüpürdü.
– Ä, belä şey heç eşitmämişdik, sän öl! Här gün
başının üstündän qartal kölgäsi keçsin, özü göydä
görünmäsin. Bä haradan düşür bunun kölgäsi? –
dedi Mähämmäd.
– Ata min, ä, qoyunu qaytaraq. Axşam düşür, –
dedi Alı öz qırmızı maydanına sarı gedä-gedä.
Çobanlar atlanan kimi itlär dä ayağa qalxıb dir-
çäldilär. Sürü yatağa sarı üz tutdu.
Alı qulaqlı papağını başından götürüb, daz yeri-
nin tärini sildi äliylä.
VAQÌF SÄMÄDOÕLU
47
– Mänim adım Alıdımı, ayä? – soruşdu sonra.
– Hä, – dedi Mähämmäd.
Çobanlar yataqda oturub ät yeyändä sürünün
şoran düzdä qaldırdığı toz täzä-täzä yatırdı. Alı ikinci
stäkan arağı içib bir yağlı qabırğanı dişinä çäkän-
dän sonra ayağa qalxıb damın küncünä keçdi, pa-
pağını başının altına qoyub, yüz yerdän didilmiş ala
kilimin üstünä uzandı. Qarnı ancaq doymamışdı.
Onunçün uzandı ki, älindän xata çıxmasın. Çünkü
ikinci stäkandan sonra nädänsä hämişä köpäkoğlu
Tapdığın näzik burnunun üstündän bir yumruq tu-
tuzdurmaq istäyirdi. Bu axşam da Tapdıq tärs kimi
bardaş qurub onun qabağında oturmuşdu. Odur,
Alı küräyini yerä verdi ki, araya qanqaraltılıq düşmä-
sin. Gözlärini damın üst diräyindän sallanan neft
lampasının hisli işığına zillädi. Gördü ki, Allahın
lampa işığından da divara ät yeyib, araq içän ço-
banların kölgäläri düşüb.
– Ayä, a uşaqlar bäs o qartal kölgäsinin özü har-
dadı? – soruşdu çobanlardan biri.
– Necä yäni özü? – dilländi kimsä.
– Qartalın özünü deyiräm, dana, – dedi soruşan
çoban.
– Bu gün bizim dä üstümüzdän iki däfä keçdi
andıra qalmış, – dedi Mähämmäd.
– Män sabah tüfäng götüräcäm özümlä çölä.
Görärsiniz, – dedi biri.
Dostları ilə paylaş: |