Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc

86 
 
Bu vəziyyəti gözü önünə  gətirən Mürsəl heç evə, Leylanın yanına 
getmək istəmirdi. 
- Ziba bacı, - deyirdi, - mənim sizə getməyim yaxşı düşməz. Ürəyim 
pisdir. Mərhumun uşağını görsəm, özümü saxlaya bilməyəcəyəm. 
Gəlin, siz rüsxət verin, mən vağzaldan qayıdım, onsuz da... 
Bu xahiş Leylanın qəlbinə dəydi: 
- Mir Əlinin sizin kimi əziz dostu qapımızı açmaq istəmirsə, bundan 
sonra yoluxub-yoxlayanımız kim olacaq?! 
Mürsəlin deməyə sözü qalmadı. 
Onlar vaqondan düşüb, evə yollananda səhər yenicə açılırdı.  Şəhər 
təzəcə yuxudan qalxır, günəş yenicə  Xəzərdə çimib çıxır, fəzalar seyrinə 
hazırlaşırdı. 
Vağzalın kənar tərəfində dayanan səhiyyə maşınları vaqonlardan düşən 
xəstələri qəbul edirdi. Mürsəl bu maşınlarda o qədər uzanaqlı qalmışdı ki, 
onları görəndə gözü ağrıyırdı. O bilsəydi ki, əziz dostu və  həlak olmuş 
saydığı Mir Əli də bu xəstələrin içindədir, sevincindən qışqırıb, nə bilim, nə 
deyərdi. 
Səhiyyə maşınının yollanmasını gözləyən və  şəhərə  gələnlər içində, 
demək olar ki, ən sevincəyi olan Mir Əli vaqonlardan düşüb tramvaylara 
tələsən camaata baxırdı. Səki dolusu izdihamla yeriyənlər içində  bəlkə  də 
onun tanışları, qohumları, ürəyinin bəndi - Leylası var idi. Mir Əli də bunu 
görmədi, seçmədi. Ancaq Mir Əlinin qəlbi döyünürdü. Xəstəxanaya 
tələsirdi. O, briqadirə yanaşıb, icazə istəmişdi. "Evimizə dəyməsəm, ailəmi 
görməsəm, mən nə xəstəxanada yata bilərəm, nə də müalicə olunaram. İkicə 
saat mənə vaxt!". 
Briqadir də: 
- "Get, - demişdi, - ancaq vaxtında qayıt!" 
Maşın xəstəxana qabağında dayananda birinci çıxan başısarıqlı Mir Əli 
oldu. Qolunda şinel, başı, yaxasıaçıq, elə sevincək və sürətlə evlərinə 
yüyürürdü ki, deyirdin kişinin yağı daşır. Ev qapısına çatanda baş Mir 
Əlinin, baş Leylanın! Bunun əlində şinel, onun əlində çamadan... 
- Leyla! 
- Mir Əli! 
- Səsinə qurban! 
Mir Əlinin səsi Leylanın çöhrəsini örtən qəm və matəm pərdəsini yırtdı. 
 
 

---

87 
 
Sevgililər qucaqlaşdılar. İçəridən, Zibanın, sonra da Tofiqin səsi eşidildi. 
Uşağı tələsik oyatmışdılar. O, yalınqat köynəkdə balaca yumruğu ilə yuxulu 
gözünü ovaraq qapıya qaçır və qışqırırdı: 
- Atam gəldi! 
Tofiq, o şirindil uşaq o gün qələbə bayrağı kimi əllərdən düşmədi, 
başlarda gəzdi. 
 
1943  
 
ƏR VƏ ARVAD 
 
Qarovul batalyonunda üç aydan artıq idi ki, təlim keçirdik. Bir gün 
komandir məni çağırdı: 
- Sənə, - dedi, - tapşırıq var. Şəhərə adam aparacaqsan! 
Apardıqlarımın əsir olduğunu biləndə sevindim. Nədənsə mən, bunları, 
Hitler ağlına uyub gələn bu sarı qulları görmək istəyirdim. Alman dilini 
bilməsəm də, onlarla maraqlanırdım. Güman edirdim ki, onları anlamaq 
üçün dindirmək o qədər də lazım deyil. Sifətlərindən çox şey oxumaq olar. 
Birinci səfərdən sonra daha bir də mən öz batalyonumuza qayıtmadım. 
Sənətim cəbhədən arxaya, düşərgəyə  əsir daşımaq oldu. Almanların 
sifətində axtardığımı da oxudum. Onlar göygöz, uzun və iri çənəli, 
müstəqim və yekə burunlu, qaşqabaqlı, yerəbaxan adamlardır. Gözlərindən 
əlamət yağır, deyirsən bu, əlində  bıçaq, kəsməyə getdiyi ətliyi  əlindən 
qaçırmış və bir də tutacağından ümidini kəsmiş bir qəssabdır. 
Vaxtı ilə maraqlandığım əsirlər, indi mənə eyni ölçü və qəlibdən çıxmış, 
fris adlanan kibrit qutuları kimi bir-birinə oxşar, adi, quru görünürlər. Mən 
onların yalnız sayını yadımda saxlayıram. 
Ancaq birini və onunla əlaqədar bir mənzərəni unutmamışam, 
unutmayacağam. 
Mən bütün müharibə boyu heç vaxt bu qədər işləməmişdim. Biz hər 
vasitədən, hər dəqiqədən istifadə edib əsirləri lazımi yerlərə  gətirdik.  Əsir 
de ki, qurtarmırdı. Göydən yağan qarın sayı vardı, ön cəbhədən bizə  tərəf 
ötürülən  əsirlərin sayı yox idi. İndi mən düşmən ölüsünü əsirdən faydalı 
sayırdım. "Heç olmasa, - deyirdim, - bu lənətə  gəlmiş  oğlu bizə başağrısı 
vermir". 
  

---

88 
 
Şiddətli yanvar şaxtası  kəsib tökürdü. Elə bürünmüşdük ki, ancaq 
gözlərimiz işıldayırdı. Tonyarımlıq maşında 11 nəfər  əsir gətirirdik. Yol 
qarovulu, deyəsən təkər səsindən bizi tanımışdı. Maşını dayandırdı. Yeni və 
topal bir alman soldatını maşına çıxartdı, getməyimizə icazə verdi. Topal 
özünü maşının küncünə yıxdı. Mən dil bilməsəm də, dərhal soruşardım ki: 
"Ay həpənd, bir qıçla Berlindən bura gəlmisən, bəlkə sənin iki qıçın olaydı, 
onda neylərdin?" Adətən əsir düşənlər yemək istəyir, soyuqdan şikayətlənir, 
yalvarırlar. Topalda bunu görmədim. O, yalın olsa da, aylardan bəri 
qırxılmamış üzündə və sıx saqqalında buz bağlansa da, əzab çəkdiyini hiss 
etdirmirdi. Güman edirdim ki, bu, möhkəmlikdən, ya məğrurluqdandır. 
Sonra bildim ki, bunların heç biri deyil, topalın işlərində ayrı sirr var. 
Topal kürəklərini maşının divarına söykəmiş, bir qıçı ilə çömbəltmə 
oturmuş, ayıq və iri gözlərini mənim üzümə dikmişdi. Belə baxışları biz tez 
seçirik və gözdən qoymuruq. Ürəyimə  gəldi ki: "Bəlkə bu hərif məni 
xamlamaq, qaranlıqda cumub, əlimdən silahı qapmaq istəyir. Bəlkə o özünü 
maşından yerə atmaq niyyətindədir". 
Bunlar inanmalı  zənlər deyil. Tək tutulmuş topal bir soldat nəyə ümid 
edib silaha tamah sala bilər? Özünü maşından atması isə ölümü satın 
almaqdır.  Əksinə, bəlkə  də onun belə ayıq-sayıq dayanması sevincdəndir. 
Komandirinin əlindən qurtarıb, qurbağa ilan əlindən qurtaran kimi, görəsən 
haçan qollarını qaldırıb, özünü bizim səngərə atıb. 
Olmadı, uzun və  şaxtalı yolda topal məni rahat buraxmadı. Hətta ona 
müraciət edib acdığını, papirosdan korluq çəkib-çəkmədiyini soruşdum. 
Başı ilə rədd etdi. 
Maşınımız artıq gurultu və atışına səslərindən uzaqda, demək olar ki, 
dərin arxada idi. Gecənin və  qışın lap oğlan vaxtı idi. Qarı  xışıldadaraq, 
ötən maşını və arabir öskürək səslərini nəzərə almasaq, kainat donmuş buz 
parçasına bənzəyirdi. Qəhrəmanlarımıza arxalanaraq, səssiz yatan sovet 
kəndləri sanki yenicə azad olduqları faşizm zülmünün acılarını unutmaq 
üçün dincəlirdilər. Bu ağaclıq həyətlər içində, kirəmitli evlərdə yaşayanları 
xəyalıma gətirib, ürəyimdə deyirdim: "Dincəlin, dincəlin, analar, atalar, 
balalar! Üstümüzə gələn yağıları tutmuşuq, budur, mənim qarşımda yazıq-
yazıq dayanıblar. Sovet qanunu icazə versəydi, bu gecə, elə lap bu saat mən 
hamımızın acığını, keçirdiyiniz təhlükəli günlərin, yuxusuz gecələrin, yanan 
xanimanların, qarətlərin heyifini, öldürülən ata və oğulların hamısının 
  
 
 
  

---