Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc

89 
 
qanını alardım..." Onlar - cəbhəyə xidmət üçün bütün günü zəhmət çəkib tər 
tökən sovet kəndliləri mənim bu xitabımı  eşitməsələr də, arxayındırlar. 
Onlar öz talelərini Kommunist partiyasına, Stalinə, Qızıl Orduya 
tapşırandan bəri fədakar çalışmağa, arxayın və qayğısız dincəlməyə adət 
etmişdilər. Ehtimal ki, onlar bu saat mənim  əsir aparan maşınımın səsini 
eşidir, ürəklərinə ancaq bu gelir: "Əsgərlərimizdir, nə lazımsa edirlər". 
Topal rahatlanmırdı. Ayağını qabağına qoyub, qurdalanırdı. Ondan 
sorğu-sual edir, ona yalvarır, ya canını aradan çıxardığı üçün təşəkkürmü 
edirdi? Bəlkə don vurmağından qorxurdu, şaxta kəsik yerə daha bərk təsir 
edir. Bu adam kəsik qıçının yerini tutmalı, sızıldamalı idi. Soyuqdan 
qorunanlar  şinellə ayaqlarını örtür, saman içinə soxulurdular. Topal isə 
ayağını qabağına qoyub nə isə qurdalanırdı. Mən  əyilib işarə ilə ondan 
soruşdum: "Nə olub ayağına? Bəlkə döyənəyin-zadın var? Tısbağa başını 
qınına çəkən kimi topal dərhal qıçını altına çəkib gizlətdi. Elə mahir oturdu 
ki, kənardan baxan deyər: "Yazığın iki qıçı da kəsilib". Bəlkə qorxudan 
elədi? Mən onunla artıq məşğul olduğumu qəbahət bilib, özümü danladım: 
"Şikəst adamdır, - dedim, - nə işin var!" -Üzümü o biri yana çevirdim, topalı 
öz öhdəsinə buraxan kimi dayandım. Yarım saat çəkmədi ki, yenə topalın 
qurcuxduğunu sezdim. Silaha söykənib altdan fikir verirdim. Bu dəfə 
topalın qıçı qabağa çıxmamışdı. Sağ  əli dala getmişdi, nə isə qurdalanır, 
saman xışıltısı içində  hərdən ayaqqabısının altından üzülən mıxların səsi 
təkrar olunduqca, hərif ara verib, mənə və ətrafındakılarına baxmırdı. Artıq 
topalın nə ilə  məşğul olduğu mənə  məlum idi. İşarə ilə qarovul yoldaşımı 
çağırdım. Hərə bir yandan tutub, topalın qollarını sarıdıq, sonra çəkməni 
çıxardıb yoxladıq. Padoş altından bir büküm kağız çıxarıb, fənər işığında 
baxdıq. Alman hərfləri ilə yazılmışdı. Yoldaşım almanca bilsə  də, heç bir 
şey demədi. Yəni axıra qədər oxumağa macal da olmadı. Kağız içindən bir 
cüt mirvari qaşlı  qızıl sırğa çıxdı. Yoldaşım kağızı büküb, hamısını  mənə 
tapşırdı: "Bunu, - dedi, - uzağa aparmaq lazım deyil, səhra xəstəxanasına 
təhvil verərsən..." 
Deyəsən, topal müalicə olunası idi. Ürəyimdə dedim: "Bu əsir bizə ucuz 
başa gəlməyəcək, qorx ki, həkimlərdən qıç iddia eləyə!" Səhər açılhaaçılda 
G.  şəhərindən on iki kilometr aralı, səhra xəstəxanasına getmək üçün biz 
topalla düşməli olduq. Topalı qabağıma qatıb, aparıram. Əlbəttə ki, padoşun 
arasından yalnız kağızlar çıxsaydı, 
  
 

---

90 
 
bu adamın böyük xəfiyyə, ya kəşfiyyat işləri ilə  məşğul olduğunu zənn 
edərdim. Sırğaları görən kimi hərifin "fəziləti" məlum oldu. Gündə 
tutduğumuz qarətkərin biri də budur. Sırğaları  da  ya  qızına, ya arvadına, 
kim bilsin, bəlkə də, bir qıçı ilə təşrif aparacağı Berlin fahişəxanalarında ilk 
rast gəldiyi mütrübə verəcək idi. Bu gümandan, ya hansı bir duyğudansa 
darıxırdım. Sənətim mənə qəribə gəldi. Tez qayıtmaq arzusu ilə yeyinlədim, 
topalı da tərpətdim. O, qoltuq ağacı ilə iri addımlar atır, nə buzdan, nə 
qardan qorxurdu. Sanki mənim süngümdən qurtulmaq üçün bacardıqca 
yeyin, bacardıqca aralı gedirdi: 
- Urus! 
Mən bu səsi eşidəndə döyükdüm. Çağıran kimdir, haradan, kimi çağırır! 
Cığır kimi dar yolda heç kəs yox idi. 
- Urus, səndən xahiş edirəm! 
Daha da təəccübləndim. Topal rusca bilirmiş! 
Mən ona geri dönməyə və dayanmağa icazə vermədim. Topal yerişinin 
sürətini və ahəngini dayandırmadan xahişini mənə söyləyirdi. Üç addım 
aralı arxada getsəm də, topalın sözlərini yaxşı eşidirdim. Bu anda kənardan 
baxan deyərdi: "Topal arxadakına yox, yanınca gedən görünməz bir adama 
xitab edir". 
- Rus, səndən xahiş edirəm ki, məni özün öldür! 
- Faşist, buna mən boyun oluram, ştabda işinə baxarlar. O dünyalıq 
olsan, xahişinə əməl olunar! 
- Sırğalar sənin halalın, gəl sən məni öldür. 
Əvvəl gülməyim gəldi, sonra da hirsim tutdu: 
- Belə danışsan, - dedim, - avtomatla cavab alacaqsan! Meyitini cığırda 
qoyacağam! 
Mən çaxmağı tərpədəndə topal diksindi, geri baxıb yalvardı: 
- Əl saxla, qələt elədim! 
Mən topalı daha da yeyin getməyə, susmağa məcbur etdim. 
Xəstəxanaya çatanacan o, nə bir kəlmə danışdı, nə öskürdü, nə  də 
asqırdı. 
Əsiri həyətdə, darvaza ağzında saxlamışdım. Təhvil gözləyirdim. Başı 
sarıqlı bir qadının "Vaqner" deyə qışqırıb, həyətə atıldığını gördüm. Topal 
bu səsdən diksindi. Almanca nə isə  tələsik bəzi sözlər dedi və qadını 
özündən kənar etməyə çalışdı. Nəzarətçi qadını tutub, içəri apardı. Mən də 
topalı kənara çağırıb saxladım. Beş dəqiqə çəkmədi ki, xəstəxana rəisi çıxdı. 
Mən əsiri də, onun ayaqqabısının 
  

---

91 
 
altından çıxan  şeyləri də  təhvil verdim. Bildiklərimi danışdım, qayıtmağa 
icazə istədim. Rəis mane oldu: 
- Dayanın, - dedi, - bu matahınız bizə lazım olmayacaq. Sabaha qədər 
gözləyin, bəlkə aparmalı oldunuz. 
 
* * * 
 
 
Mənə bir gecə istirahət verilmişdi. 
Dünyada çox ləzzətli  şeylər var ki, adam onların qədrini ancaq əldən 
çıxanda bilir. Əsgərlikdə, cəbhə  həyatında yuxudan alınan ləzzəti heç 
şeydən almaq mümkün deyil. Yuxu, həsrətlə adı  çəkilən  şeylərdən biridir. 
Doğrudur, topalın taleyi ilə, onunla görüşə  gələn yaralı qadın ilə, rəisin 
qəbul etmək istədiyi "matah" ilə maraqlanırdım. Bilmək istəyirdim ki, 
görəsən bu nə əhvalatdır. Tutduğumuz adam nəçidir? Ancaq yuxu, istirahət 
bu marağıma üstün gəldi. Qarovul otağında başımı  əleyhqaz çantasının 
üstünə qoyduğumu bildim, bir də  səhər qarovul rəisinin səsinə oyandım. 
Xəstəxana siyasi işçiləri topalın xasiyyətnaməsini müəyyən etmişdilər. Sən 
demə, həmin bu topalın adı Vaqnerdir. Özü Berlində eses deyilən jandarm 
dəstələrində "adam döymək vəzifəsində" çalışarmış. Sonra Hitler onu 
Stalinqrada göndərmişdir ki, orada döyülməli adamlar çoxdur, arvadı - 
həmin bu başı sarıqlı qadın onu davaya yola salanda çox tapşırıqlar 
vermişdi: 
- Vaqner, - demişdi, - kimi döyəcəksən, çoxmu, azmı döyəcəksən mənə 
dəxli yoxdur. İstəyirsən gündə yüz adam döy, öldür. Bundan xanımına bir 
şey çıxmırsa, zəhmətin hədərdir. Yeddi ildir sənin evində arvadam, bu yeddi 
ildə azı bir yeddi yüz adam döymüşsən, çoxunun nəfəsini kəsmişsən, mənə 
nə  mənfəəti çıxıb? Söz olanda da bəhanə  gətirirsən ki: "Dustaqdır, 
dustaqdan nə qopardım!" Di buyur, bu da əsir, bu da urus! Gedirsən, 
qulluğun öz yerində, evinə, arvadına da bir gün ağla! Bax bu mənim üst-
başım, bu da boyun-boğazım. Üzüyə, sırğaya, saata həsrətəm. Daha bu 
gündə də məni bəzəməsən, bizimki getdi! Açığını deyirəm, cəbhədən mənə 
hədiyyə göndərməsən, sənə dua eləməyəcəyəm. Allah səni partizan 
gülləsindən qorumayacaq! 
Vaqner arvadına vədə veraıişdi: 
- Mariya! Mənim  əlləşdiyim, çarpışdığım hamısı  sənin üçün deyilmi? 
Özümə qalsa yeddi yüz nədir, yeddi adam döyüb çörəyimi çıxardaram. 
Sənin güzəranını yaxşılaşdırmaq, tələblərini ödəmək üçün 
  

---