org, gov, ru, az
və s. Növbəti səviyyə domeni yuxarı səviyyə domeninə yeni ad əlavə
etməklə yaradılır. Məsələn, econ.msu.ru Moskva Dövlət Universiteti qtisad fakültəsinin
şə
bəkədəki domen adıdır.
Domen adları sistemi nternet xidmətləri içərisində mərkəzi yerlərdən birini tutur.
45. Domen adlar sistemi. TCP / P protokollar ailə
si.
TCP
/IP protokolları müxtəlif səviyyəli kommunikasiya protokollarının tam ailəsini əhatə
edir. Buraya aşağıdakılar aiddir:
•
IP
(Internet Protocol) – şəbəkələrarası protokol;
•
TCP (Transmission Control Protocol)
- baza nəqliyyat protokolu;
•
UDP (User Datagram Protocol)
- TCP protokolundan fərqlənən ikinci nəqliyyat
protokolu;
•
ARP (Address Resolution Protocol)
- P və Ethernet ünvanlarının uyğunluğunu
müəyyən etmək üçün istifadə edilir;
•
SL P (Serial Line nternet Protocol)
- telefon xətti ilə verilən ötürülməsinin kanal
protokolu;
•
PPP (Point to Point Protocol)
- “məntəqədən məntəqəyə” məlumat mübadiləsinin
kanal protokolu;
•
FTP (File Transfer Protocol) –
fayl mübadiləsinin tətbiqi protokolu;
•
telnet –
virtual terminalın emulyasiyasının tətbiqi protokolu;
•
DNS (Domain Name System)-
domen adları sistemi;
•
R P (Routing nformation Protocol)-
marşrutlaşdırma protokolu;
•
NFS (Network File System)-
paylanmış fayl sistemi və şəbəkə çap sistemi;
•
SNMP (Simple Network Management Protocol)-
şəbəkəni idarə edən sadə protokol.
Kanal səviyyəsinə SL P və PPP protokolları, Şəbəkə (şəbəkələrarası) səviyyəsinə P və ARP
protokolları, nəqliyyat səviyyəsinə TCP və UDP protokolları aiddir.
46. nternetə qoşulma üsulları.
nternetə qoşulmaq üçün bizə ilk növbədə NTERNET-ə daxil olmağı təmin edən
təşkilati-provayderi seçmək lazımdır. Bununla da bizim, NTERNET-ə daxil olma
növü seçilmiş olacaqdır. Sonra isə modem avadanlığını əldə edib, onu sazlamaq
lazım gələcək. Ən nəhayət iş üçün lazım olan proqram təminatını, məsələn,
Microsoft internet Explorer (MS E)-i quraşdırıb, onu sazlamaq tələb olunur.
Bundan əlavə NTERNET-də işləməyin rahat olması üçün kompüteri bir neçə
kiçik əlavə proqramlarla təmin etmək lazımdır.
olunur. NTERNET-ə daxil olma növləri 2 böyük qrupa bölünür:
Seans qoşulması
. Qoşulmanın bu növündə istifadəçi şəbəkəyə daima qoşulmayıb,
ancaq telefon xətti vasitəsilə qısa müddət ərzində şəbəkə ilə əlaqədə olur. Bu halda
şə
bəkəyə qoşulmanın hər bir saatı üçün uyğun pul məbləği ödənilir və şəbəkədə
verilənlər analoq formasında verilənlər analoq formasında ötürülürlər.
Daimi qoş
ulma.
Bu halda kompüter daimi və cəld işləyən kanala qoşulur və
verilənlər şəbəkədə rəqəm şəklində ötürülürlər. Yalnız trafikə-kompüter tərəfindən
qəbul edilən və göndərilən verilənlərin həcminə görə pul ödənilir.
NTERNET-ə qoşulmanın bu iki növü bir-birindən təkcə istifadəçinin
NTERNET-də olma vaxtı ilə deyil, həmçinin iş sürəti ilə də fərqlənirlər. Daimi
qoşulmada kompüter şəbəkədə tam hüquqlu olur və özünün P-ünvanına mali olur
ki, bu halda da NTERNET-in tstənilən istifadəçisi bu kompüterə qoşula bilər.
Seans qoşulmasında isə, P –ünvan ancaq seans müddətində kompüterə
mənimsədilir və bunun üçün çoxlu sayda boş olan ünvanlar içərisindən təsadüfi
ünvan seçilir. Buna görə də ona dinamiki P-ünvan deyilir.
a)Telefon xətti ilə.
Seans qoşulması kommutasiyalı daxil olma (Dial-Up). Şəbəkədə
işləməyin ən sadə və ucuz sxemi-telefon xətti və adi analoq modemi ilə şəbəkədə
işləməkdir. Bu halda verilənlərin qəbul olunma sürəti modemin tipi, son
nöqtədə telefon xəttinin keyfiyyaəti və Avtomatik Telefon stansiyasının (ATS) tipi
kimi bir amillərdən asılıdır.
b) Peyk vasitə
silə
asinxron qoş
ulma.
NTERNET-ə qoşulmanın üsullarından biri
də peyk vasitəsilə asinxron qoşulmadır. Bu cür qoşulma növündə 2 rabitə
kanalından istifadə olunur. Informasiya, o cümlədən də səhifələrin və faylların
açılması üçün əmrlər və sorğular ötürdükdə, istifadəçi standart Dial-Up rejimində
işləyən adi modemdən istifadə etdiyi halda, informasiyanın qəbulu üçün cəld
işləyən peyk kanalından istifadə edir ki, bu halda verilənlər axınının sürəti
modemin sürətindən 4-8 dəfə (256-512 k bit/s) çox olur.
c) “Mobil” NTERNET “Mobil” telefonlarından NTERNET-ə qoşulmanın öz
xüsusiyyətləri vardır: birincisi, telefon ekranının kiçik olması sadəcə olaraq,
saytlara onların adi formatında baxış keçirməyə imkan vermir; ikincisi, “mobil”
kanal üzrə verilənlərin ötürülmə sürəti çox da böyük olmayıb, 14,4 k bit/s-ə
bərabərdir. Məhz buna görə də, mobil qurğular üçün xüsusi WAP protokolu
47. nternetin xidmətləri.
nternet xidmətləri cürbəcürdür. Əsas xidmətlər aşağıdakılardır: elektron poçt, telekonfrans,
informasiya yayımı siyahıları, fayllara məsafədən müraciət, uzaq terminal rejimində iş,
Ümumdünya hörümçək toru.
nternet xidmətləri: interaktiv, birbaşa və təxirə salınmış oxu kimi 3 növə bölünür. Təxirə
salınmış oxu xidmətində sorğu ilə cavab eyni vaxtda baş vermir. Elektron poşt bu xidmət
növünə aiddir. Birbaşa müraciət xidmətində sorğuya həmin anda cavab verilir. Lakin cavab
alanın əlbəəl reaksiya verməsi tələb olunmur. Faylların ötürülməsi bu növ xidmətə aiddir.
Alınmış informasiyaya əlbəəl reaksiya verilməsi tələb olunan xidmət növü interaktiv sayılır
və Ümumdünya hörümçək toru belə xidmətdir.
Elektron poşt (e-mail) nternetin daha populyar xidmətidir. Bu zaman bir kompüterdən
ötürülən mətni ünvan öz kompüterində alır, lakin onu özünə münasib vaxtda oxuyur.
Müxtəlif prinsiplərlə qurulmuş, müxtəlif protokollarla işləyən şəbəkələrdə elektron məktub
ötürmək üçün SMPT (Simple Mail Transfer Protocol) protokolundan, qəbul etmək üçün isə
POP
protokolundan istifadə edilir. Windows ƏS mühitində elektron poçt üçün Outbook